بزاڤا نەتەوەیی و رزگاریخوازا کوردی ل دەڤەرا بەهدینان وپێشهاتێن ئەوێ 1976-1978

خواندنه‌كا مێژوویی

المؤلفون

  • هوژين مسعود طاهر پەروەردا رۆژئاڤا، پەروەردەیا دهوک، کوردستان-عیراق.
  • هوگر طاهر توفیق پشكا كوردناسي، كوليژا زمانان، زانكويا نه وروز، كوردستان-عیراق.

DOI:

https://doi.org/10.26436/hjuoz.2025.13.2.1510

الكلمات المفتاحية:

بەهدینان، گولان، قیادا موەقەت، پێشمەرگە، عیراق

الملخص

بزاڤا نەتەوەییا ڕزگاریخوازا کوردی ل دەڤەرا بەهدینان (١٩٧٦- ١٩٧٨) دهێتە هژمارتن ئێک ژ بابەتێن گرنگ د مێژوویا بزاڤا نەتەوەییا کوردی دا، ژبەرکو پشتی ژناڤچوونا شورەشا ئەیلوولێ ل سالا ١٩٧٥ پارتی دیموکراتی کوردستان-قیادا موەقەت ژبۆ ئامادەکرن بۆ  شورەشێ ل دەستپێکێ لدەڤەرا بەهدینان دچەندین قوناغاندا دەست پێکر، ژوان ل دەستپێکێ رێکخستنێن خو ل گوند و باژێران دا نۆی کرن دیڤدا راگەهاندنا قیادا موەقەت کرن و دەمێ قوناغا هنارتنا مەفرەزەیان سەرهلدانا شورەشێ رادگەهینن کو ل دەڤەرێن سندی وگولی و بەرواری ژووری و نێروەییا دەست ب هێرشێ کرن دژی بنگەهێن سەربازی یێن حکومەتا عێراقێ ، ژبەرکو حکومەتا سورییا پشتگیرییا شورەشێ لدەڤەرێ دکر و حکومەتا تورکیا سیاسەتا چاڤ نقاندنێ بەرامبەری ڤێ چەندێ بکار ئینا و دگەل هندێ هوزێن کورد ل کورستانا تورکیا ئەوێن سنورێ وان هەڤپشک دگەل بەهدینان هاریکاریا پێشمەرگەی و کادرێن پارتی دکرن  هوسا سەنگاتیا شورەشێ دکەڤیتە دەڤەرا بەهدینان. د ئەڤێ ڤەکولینێدا بەرسڤ لسەر ئەڤان پرسیاران هاتیە دان، ئایا پارتی دیموکراتی کوردستان - قیادا موەقەت چاوا شیا خەلکێ دەڤەرێ ژ بن شۆکا ژناڤچوونا شورەشا ئەیلوولێدا رزگار بکەن، چاوا شیا د وی بارۆدوخیدا فەژاندنا رێکخستنا بکەت؟ چاوا شیان جارەکادی مەفرەزەیێن پێشمەرگەیا دابمەزرینن؟ ئایا پارتی چ پێنگاڤ هاڤێتن تا شیای شورەشێ ب هەلگیرسینیت؟ و چ قوناغ گرتنە بەر تاکو ئەڤ شەرەشە راگەهاندی؟ ئەرێ هەلویستێ حکومەتا بەغدا چبوو بەرامبەری هاتنا مەفرەزێن پارتی؟ و حکومەتا بەعس ب چ رێکار دژی شورەشێ و کوردان راوەستیا؟

المراجع

بەلگەنامە یێن ئەرشیفێ پارتی دیموکراتی کوردستان:

بەلگەنامە یێن بزمانێ کوردی

- بیرەوەری دامەزراندنی یەکیەتی قوتابیانی کوردستان-عیراق، ١٨/٢/١٩٨٠.

بەلگەنامە یێن بزمانێ عەرەبی:

- کتاب منظمة الحزب البعث، ١٢/٥/١٩٧٥، الرقم ٥/١٥٠٤.

- قائمة بأسماء القری الکردیة التی حرکت ودمرت من قبل الحکومة العراقیە، ١٩٧٨.

- البلاغات العسکریە، رقم(٣، ٤، ٩، ١٠)، اواسط تموز ١٩٧٦ ، ٢٤ ایار ١٩٧٧.

رۆژنامە و گوڤار:

رۆژنامەیێن ب زمانێ عەرەبی:

- خەبات، ١/٧/١٩٧٦ ، العدد٥٢٧

- الثورة، ، ١٢ ایلول ١٩٧٤، ٢٤٨٧

- خەبات، ٢٠ ایلول ١٩٧٦ ،عدد ٥٢٨

- خەبات، آذار ١٩٧٨، العدد ٥٣٦

- خەبات، ایار ١٩٧٧، عدد٥٣٥

- صدی خەبات، آیار ١٩٧٨،عدد ٤

- صدی خەبات، تشرین الاول ١٩٧٦، العدد١

- صدی خەبات، عدد٢، اذار ١٩٧٧

- صدی خەبات، عدد٣، ایلول ١٩٧٧

گوڤار:

- پەیامی ئەیلول، تەموزا ٢٠١١، ژمارە ٢١

پەرتووک:

پەرتوکێن بزمانێ کوردی:

- بارزانی1، مه‌سعود،2021 ، بارزانی و بزوتنه‌وه‌ی رزگاریخوازی كورد شورشی گولان ١٩٧٥-١٩٩٠،ب.ج،به‌رگێ چارێ، به‌شێ ئێكێ.

- گەوهەری،حامید، ٢٠٢٠، قیادە مەقەت، هەرێمی کوردستان.

- رێباز، ٢٠٠٧، قەندیل بەغدای هەژاند، چ٣، هەولێر.

- نێروەی،عەلی تەتەر، ٢٠١٩، بزاڤی رزگاریخوازی نەتەوەیی کورد لە کوردستانی عێراق لە سالاەکانی جەنگی عێراق-ئیران دا(١٩٨٠ – ١٩٨٨)،چ٢، دهوک.

- ئیسماعیل، محەمەد عەلی، ٢٠١٩، بیرەوەریەکانم حەفتا سال تەمەن وزیاتر لە نیو سەدە خەبات.

پەرتوکێن بزمانێ عەرەبی:

- جیرارد، جالیاند ، ٢٠١٣، شعب بدون وطن الکرد وکردستان، اربیل.

- رمضان، هاشم، ٢٠٠٥، المحترقون الکورد: الحیاة والموت، اربیل.

- وانلی، عصمت شریف، ٢٠١٤، من مذکرات عصمت شریف وانلی، السلیمانیە.

نامه‌یێن ماسته‌رێ بزمانێ کوردی:

- بالەکی،شوان حسێن شنیک ،٢٠١٦، جەوهەر نامق سالم ١٩٤٦-٢٠١١ ژیان وبەرهەم و رۆلی سیاسی، زانکوی سوران.

چاڤپێکەفتن:

- باوانی، رەشید ، ٦ی ئادارا ٢٠٢٤، دهوک، 1956.

- بوسەلی، موحەمەد خالد ، ١٦ی ئەیلوولا ٢٠٢١، زاخو، ١٩٤٦.

- بەرواری، عەبدولسەلام ، ٨ی چرییا ئێکێ ٢٠٢٢، هەولێر، ١٩٥٠.

- پێداوی، عەبدولرەحمان عوسمان ، ١٩ی ئادارا ٢٠٢٢، دهوک، ١٩٤٦.

- دێرەشی، حسێن ، ٢٢ی تەباخا ٢٠٢٤، دهوک، ١٩٥٤.

- رەسول، عەبدولرەحمان ، ،٦ی ئەیلوولا ٢٠٢٢، زاخو، ١٩٥٤.

- زاویتەی١، جەمال تەییب ، ٤ی ئادارا ٢٠٢٤، زاویتە ، ١٩٥٣.

- زاویتەی٢، سەید سالح ، ٥ی ئادارا ٢٠٢٤، زاویتە، ١٩٤٩.

- زاویتەی٣، فارس تەوفیق ، ، ٤ی ئادارا ٢٠٢٤، زاویتە، ١٩٥٠.

- سگێری١، کوردۆ ، ٢١ تەباخا ٢٠٢٣، دهوک، ١٩٥٧.

- سگێری٢، فەوزییا حەمدی، ١٢ی تیرمەها ٢٠٢٣، دهوک، ١٩٦١.

- سندی١، حەمید شەریف ، ٧ی ئادارا ٢٠٢٤، زاخو، ١٩٤٥.

- سندی٢، موحەمەد موسا ، ٦ی ئادارا ٢٠٢٤، دهوک، 1952.

- سندی٣، عیسا ئەحمەد شەمو ، ٣ی ئادارا ٢٠٢٤، دهوک، ١٩٥٠.

- سندی٤، عەبدوللا بشار ، ، ١٧ی ئەیلوولا ٢٠٢٣،زاخو، ١٩٥٤.

- سندی٥، قومری عەبدوللا ، ٧ی ئادارا ٢٠٢٤، زاخو، ١٩٥٢.

- سەرنی، زێدان هادی ، ٣ی ئادارا ٢٠٢٤، دهوک، ١٩٥٦.

- سالح، عەبدوللا ،١ی ئادارا ٢٠٢٢، دهوک،١٩٥٢.

- عەبێ، عزێر سەعید ، ٦ی ئادارا ٢٠٢٤، دهوک، ١٩٦٠.

- عەلو، حزنی مراد ، ، ١٧ی ئەیلوولا ٢٠٢٣،زاخو، ١٩٥٠.

- عەلی، زەعیم ، ٩ی ئادارا ٢٠٢٤، پیرمام، ١٩٤٩.

- کاکە، نەجات موحەمەد ، ٢٥ی شوباتا ٢٠٢٤، دهوک، ١٩٥٧.

- کوڤلی، موحەمەد ئەمین ، ، ٢٥ تیرمەها ٢٠٢٣، دهوک، 1951.

- کەشانی، عەبدولکەریم فەرحان، ٧ی ئادارا ٢٠٢٤، زاخو، ١٩٥١.

- گوندکی، عەبدلرەحمان ، ٣ی ئادارا ٢٠٢٤، دهوک، ١٩٤٦.

- لیناڤای، موحەمەد عەلی ، ١٨ی شوباتا ٢٠٢٤، دهوک، ١٩٥٣.

- مزیری، مستەفا ، ٢١ ی ئەیلوولا ٢٠٢٢، دهوک ، ١٩٥١.

- میرانی، شەهاب ئەحمەد ، ١ی خزیرانا ٢٠٢٢، دهوک، ١٩٥١.

- نێروەی، زێرەڤان ، ٣ی ئادارا ٢٠٢٤، دهوک، ١٩٥٧.

- هەسنی، سەعید خلیل ، ، ١٧ی ئەیلوولا ٢٠٢٣، زاخو، 1951.

- بێدوهی، ئەحمەد عەبدوللا ، ٨ی تیرمەها ٢٠٢٣، دهوک، ١٩٣٩.

- ئورەی، سادق ئەمین ، ١٤ی چرییا دووێ ٢٠٢٢، دهوک ، ١٩٥٦.

- ئەتریشی، لەزگین موحەمەد ، ٢٦ی تیرمەها ٢٠٢٣، دهوک، ١٩٦٣.

التنزيلات

منشور

2025-04-30

كيفية الاقتباس

طاهر ه., & توفیق ه. (2025). بزاڤا نەتەوەیی و رزگاریخوازا کوردی ل دەڤەرا بەهدینان وپێشهاتێن ئەوێ 1976-1978: خواندنه‌كا مێژوویی. مجلة العلوم الانسانیة لجامعة زاخو, 13(2), 211–226. https://doi.org/10.26436/hjuoz.2025.13.2.1510

إصدار

القسم

مجلة العلوم الانسانیة لجامعة زاخو