Türkçe ve Arapçada Zaman ve Anlam kayması

Authors

  • Faik Şükür Abbas Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, İnsanî Bilimler Fakültesi, Koya Üniversitesi, Kürdistan Bölgesi - Irak.

DOI:

https://doi.org/10.26436/hjuoz.2020.8.2.606

Keywords:

fiil, bildirme kipleri, anlam kayması, ÅŸimdiki zaman, emir kipi

Abstract

Türkçede ve Arapçada Zaman ve Anlam kayması adlı çalışmamızın amacı hem Türkçede hem Arapçada, bir zamanın asıl anlamından çıkıp başka bir kip yerine kullanılabildiğini göstermektedir. Türkçede ve Arapçada Zaman ve Anlam kayması, bir kipin kendi anlamı dışında‚ bir başka kipin anlamını verecek bir biçimde kullanılmasına eylem kipinde anlam veya zaman kayması denir. Fiilin çekimlenişine göre taşıması gereken anlamının dışına çıkması demektir. Çalışmada kullandığım metod karşılıklı olarak her iki dilide söz konusu konuyu alıp detaylı bir şekilde inceledikten sonra bilgi verilmektedir. Bilindiği gibi Türkiye Türkçesinde dokuz çekim kalıbının bulunduğunu‚ bunların da bildirme kipleri ve tasarlama kipleri olarak iki ana gruba ayrılmıştır. Bildirme kipleri‚ adından anlaşılacağı gibi yapılmış‚ yapılmakta veya yapılacak olan işleri haber verme‚ yargı hâlinde bildiren kiplerdir. Bütün fiilleri kapsarlar. Bu kiplerde başlıca beş ayrı zaman yer almıştır. Bunlar( görülen geçmiş zaman‚ öğrenilen geçmiş zaman‚ şimdiki zaman‚ geniş zaman‚ gelecek zaman)’dırlar. Tasarlama kipleri ise‚              ( dilemeli‚ isteme‚ dilek‚ uyarı ) gibi farklı terimlerle karşılanan tasarlama kipleri‚ fiilin olumlu veya olumsuz yöndeki gerçekleşmesini‚ tasarlanan istek ‚ emir ‚ şart ve gereklilik kavramları içinde veren kiplerde , Arapçada ise ماضي ، مضارع ، مستقبل  diye üç zamanda Zaman ve Anlam kayması eyleminin ola bilmesini anlatılmaktadır.

Author Biography

Faik Şükür Abbas, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, İnsanî Bilimler Fakültesi, Koya Üniversitesi, Kürdistan Bölgesi - Irak.

Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, İnsanî Bilimler Fakültesi, Koya Üniversitesi, Kürdistan Bölgesi - Irak.

References

Baş vurulan Türkçe kaynaklar:

- ACARLAR‚ kevser, fiil kiplerinde anlam kaymasının nedenleri , Türk Dili , c.xx, S.213(haziran 1969), s.250-254.
- Aksan‚ Doğan‚ 1995 ,Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim‚ III cilt‚ TDK. Yay. ‚ Ankara.
- BANGUOĞLU ‚ Tahsin‚1990,Türkçenin grameri‚ TDK . yay. Ankara .
- BİLGEGİL ‚ M. Kaya‚ 1981,Türkçe dilbilgisi ‚ Dergah yay. ‚ İstanbul.
- DİZDAROĞLU ‚ Hikmet ‚1963‚ Türkçede fiiller,TDK. Yay. :216 ‚ Ankara.
- EDİKSUN ‚ Haydar ‚ 1999,Türk dilbilgisi ‚ Remzi kitabevi ‚ 6.basım ‚ İstanbul.
- EKER ‚ Süer ‚ 2002, Çağdaş Türk Dili ‚ Grafiker yay . ‚ Ankara.
- Emre, Ahmet Cevat, 1945, Türk Dilbilgisi,Türkçenin bugünkü ve geçmişteki gelişmeleri üzerine gramer denemesi, TDK yay., Ankara.
- ERGİN ‚ Muharrem‚ 1993, Türkçe dilbilgisi ‚ bayrak yay. ‚ 21. Baskı ‚ İstanbul.
- HATİBOĞLU‚ Vecihe‚ 1972, Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü‚ TDK. Yay. ‚ Ankara.
- HENGİRMEN ‚ Mehmet ‚1998, Türkçe dil bilgisi ‚ Engin yay. ‚ Ankara.
- KORKMAZ ‚ Zeynep ‚ 2003,Türkiye Türkçesi Grameri ( şekil bilgisi ) ‚ TDK. Yay. ‚ 827 ‚ Ankara.
- ..................... , 1992, Gramer Terimleri Sözlüğü‚ TDK. Yay. ‚ Ankara
- MERİC‚ Cemil , 1985, Bu ülke, iletişim yay., İstanbul.
- MUTÇALI‚ Serdar‚ 1995, Dağarcık‚ Arapça – Türkçe Sözlük‚ Dağarcık yayınevi‚ İstanbul.
- ŞAHİN‚ Hatice‚ 2006,Türkçede Şimdiki Zaman Eklerinin Zaman Belirleyicilerle Kullanımı‚ U.Ü Fen – Edebiyat Fakültesi‚ Sosyal Bilimler Dergisi‚yıl: 7‚ Sayı: 11‚ ‚ s.220.
- TOPALOĞLU‚ Ahmet‚ 1982, Dil bilgisi Terimleri Sözlüğü‚ Ötüken Neşriyat‚ İstanbul.
- ZÜLFİKAR ‚ Hamza ‚ 1983, yabancılar için Türkçe dersleri ‚ Ankara üniversitesi : Türkçe kursu yayınları : III ‚ Ankara.

Baş vurulan Arapça kaynaklar:

- القران الكريم.
- الاسترباذي ، رضي الدين محمد بن الحسن النحوي ،1975، شرح شافية ابن الحاجب ، تحقيق: محمد نور الحسن ، محمد الزفزات ، محمد محي الدين عبدالحميد ، دار التب العلمية - بيروت .
- الاندلسي ، جمال الدين محمد بن عبدالله بن مالك الطائي الحياني ،2001، شرح التسهيل – تسهيل الفوائد وتكميل المقاصد ، تحقيق: محمد عبدالقادر عطا ، طارق فتحي السيد ، ط1 ، دار الكتب العلمية - بيروت .
- الأنصاري ، ابن هشام ، 1957، شرح قطر الندى ، شرح وتحقيق: محمد محي الدين عبدالحميد ، ط9 ،مكتبة المنصورة – مصر.
- الأنصاري ، ابن هشام ، 2001، مغنى اللبيب عن كتب الاعاريب ، خرّج اَياته وعلّق عليه : ابو عبدالله علي عاشور الجنوبي ، ط1 ، دار احياء التراث العربي - بيروت .
- الجواري ، احمد عبد ،2006، نحو الفعل – المؤسسة العربية للدراسات والنشر - بيروت.
- الجوزي ، جمال الدين ابو الفرج عبد الرحمن بن علي محمد ،1422ھ ، زاد الميسر في علم التفسير، تحقيق: عبد الرزاق المهدي ، دار الكتاب العربي ، ط1 - بيروت.
- الحريري، الإمام ابو محمد قاسم بن علي ،1991، شرح ملحة الإعراب ، تحقيق: فائز فارس ، ط1 ، دار الامل للنشر - الاردن.
- الرضي ، محمد بن حسن ، 1275 ھ ، شرح الرضي على الكافية ، مطبعة مجمع الرضي ، المطبعة العامرة - بولاق .
- الزركشي ، بدرالدين محمد بن عبدالله ،1957، البرهان في علوم القران ، تحقيق: محمد ابي الفضل ابراهيم ، ، ط1 ، دار احياء التراث العربي .
- السامرائي ، فاضل صالح ،1991، معاني النحو ، ج3 ، جامعة بغداد - بغداد
- السيوطي ، جلال الدين ،1327 ھ ، همع الهوامع ، ط1 ، طبعة السعادة - القاهرة.
- حسن ، عباس ، 1975 ، النحو الوافي ، ط5 ، دار المعارف – القاهرة .
. مدكور ، عاطف ، (د.ت.) ، علم اللغة بين التراث والمعاصرة ، – دار الثقافة ، القاهرة

Downloads

Published

2020-06-29

How to Cite

Abbas, F. . (2020). Türkçe ve Arapçada Zaman ve Anlam kayması. Humanities Journal of University of Zakho, 8(2), 292–299. https://doi.org/10.26436/hjuoz.2020.8.2.606

Issue

Section

Humanities Journal of University of Zakho