ره‌نگڤه‌دانا مۆركێ شاهدبازى و له‌شكه‌ریێ سه‌بكێ خوراسانى د شعرا كلاسیكیا كوردیدا

المؤلفون

  • Abdi H. Mohammed پشكا زمانێ كوردى، كۆلیژا په‌روه‌ده‌یا بنیات، زانكۆیا دهوك، هه‌رێما كوردستانێ
  • Kamaran I. Khalil پشكا زمانێ كوردى، فاكولتیا زانستێن مرۆڤایه‌تى، زانكۆیا زاخۆ، هه‌رێما كوردستانا- عیراق
  • Abd Al Rahman Adak به‌شێ زمانێ كوردى، زانکویا ماردین ئاتوكلو، توركیه‌.

DOI:

https://doi.org/10.26436/hjuoz.2019.7.1.458

الكلمات المفتاحية:

شاهدبازى، هه‌ڤره‌گه‌زخوازى، له‌شكه‌ر، لاسایكرن، سه‌بكێ خوراسانى

الملخص

هه‌رچه‌نده‌ كو سه‌رهلدانا شعرا كلاسیكیا فارسى په‌یوه‌سته‌ ب لاسایكرنا قه‌سیده‌یا عه‌ره‌بیا كه‌ڤن و گه‌له‌ك ژ ئه‌دگارێن قه‌سیده‌یا فارسیا ده‌ستپێكێ نێزیكن ژ قه‌سیده‌یا عه‌ره‌بى، لێ دگه‌ل ڤێ چه‌ندێ ژى ئه‌ڤ شعره‌ خودان كۆمه‌كا تایبه‌تمه‌ندیانه‌ كو پتر به‌رهه‌مێ ژینگه‌ها ئیرانیا قه‌سیدێنه‌، ئێك ژ ڤان تایبه‌تمه‌ندیان زالبوونا مۆركێ هه‌ڤره‌گه‌زخوازى(شاهدبازى) و له‌شكه‌ریێ كۆچكا ده‌ستهه‌لاتدارێن سامانى و غه‌زنه‌وى و سه‌لجوقى لسه‌ر ته‌غه‌زولێن ده‌ستپێكا قه‌سیده‌یانه‌. ل سه‌رده‌مێ ده‌ستهه‌لاتداریا ڤان ده‌وله‌تان و ژبه‌ر وان هێرش و داگیركاریێن كو ئه‌و پێ رادبوون؛ هه‌بوونا غولامان و بكارئینان وان بۆ مه‌به‌ستێن جۆراو جۆر و شانازیكرن ب سوپا و جه‌نگاوه‌ران ب تایبه‌تى غولامێن توركنه‌ژاد به‌شه‌كێ به‌رچاڤ ژ وێنه‌ و ده‌ربرینێن غه‌زه‌لیێن شاعرێن فارس ب خۆڤه‌ گرتیه‌. دیاره‌ دگه‌ل ده‌ربازبوونا ده‌مى و ته‌نانه‌ت پشتى لاوازبوونا قالبێ قه‌سیده‌یێ ژى شاعرێن فارس به‌رده‌وام بووینه‌ لسه‌ر لاسایكرنا ڤان تایبه‌تمه‌ندیان، هه‌تا وى راده‌ى كو پرانیا جاران ئه‌و خۆشتڤیا كو شاعرێن فارس باسدكه‌ن بریتیه‌ ژ كوڕه‌كێ جه‌نگاوه‌ر و سه‌رنجراكێش.دیاره‌ ئه‌ڤ دیارده‌یه‌ ژ ئه‌نجامێ لاسایكرنا شعرا فارسى هاتیه‌ ڤه‌گوهاستن بۆ ناڤ شعرا كوردى و گه‌له‌ك جاران شاعرێن كلاسیكیێن كورد ب ئاوا و بیانۆیێن جیاواز وه‌سفا خۆشه‌ویسته‌كێ نێر و جه‌نگاوه‌ر دكه‌ن یان ئه‌و وێنه‌یێن ئه‌و بكاردئینن به‌رهه‌مێ كاریگه‌ریا مۆركێ شاهدبازى و له‌شكه‌ریێ قه‌سیده‌یا سه‌بكێ خوراسانینه‌.

المراجع

زمانێ كوردى:

دیوان:

ئه‌ده‌ب(دیوان).2005،كۆكردنه‌وه‌ و ساغكردنه‌وه‌:محه‌مه‌د حه‌مه‌ باقى،ده‌زگاى ئاراس،چاپى یه‌كه‌م،هه‌ولێر.

جزیرى(دیوان). 1361ه.ش،شه‌رح:هه‌ژارى موكریانى،انتشارات:سروش،چاپى یه‌كه‌م،تهران.

حاجى قادر(دیوان). 1390ه.ش،.لێكۆلینه‌وه‌ و لێكدانه‌وه‌: سه‌ردار حه‌مید میران و كه‌ریم موسته‌فا شاره‌زا، بڵاكراوه‌ى:كوردستان،چاپى یه‌كه‌م، سنه‌.

حه‌ریق(دیوان)،2011،لێكۆلینه‌وه‌ و لێكدانه‌وه‌:نه‌وزاد كه‌لهۆر،بڵاوكراوه‌:نوسینگه‌ى ته‌فسیر،چاپى یه‌كه‌م،هه‌ولێر.

سالم(دیوان)،2015،ساغكردنه‌وه‌ و لێكدانه‌وه‌ى:مه‌لا عه‌دولكه‌ریمى موده‌ریس و فاتیح عه‌بدولكه‌ریم و محه‌مه‌دى مه‌لاكه‌ریم،بنكه‌ى ژین،چاپى یه‌كه‌م،سلیمانى.

شیخ ره‌زا(دیوان). 2010،ساغكردنه‌وه‌ و شه‌رح: شوكور مسته‌فا،ده‌زگاى ئاراس،چاپى دووه‌م،هه‌ولێر.

كوردى(دیوان)،2010،لێكۆلینه‌وه‌ و لێكدانه‌وه‌:محه‌مه‌د مسته‌فا(حه‌مه‌بۆر)،ده‌زگاى ئاراس،چاپى یه‌كه‌م،هه‌ولێر.

لاغه‌رى(دیوان)،2011،ساخكرن و به‌رهه‌ڤكرن:ته‌حسین دۆسكى و حوسێن شه‌مره‌خى،ده‌زگه‌ه:سپیرێز،چاپى یه‌كه‌م،دهوك.

مه‌حوى(دیوان). 1391ه.ش،پێداچوونه‌وه‌:عه‌بدولكه‌ریمى موده‌ریس،په‌خشانگاىئانا،چاپى یه‌كه‌م،مه‌هاباد.

مه‌وله‌وى(دیوان). 1389ه.ش،كۆكردنه‌وه‌ و لێكۆلینه‌وه‌ و لێكدانه‌وه‌ى: مه‌لا عه‌بدوالكه‌ریمى موده‌ریس،بلاوكراوه‌ى:كوردستان،چاپى یه‌كه‌م،سنه‌.

نالى(دیوان). 1379ه.ش،لێكۆلینه‌وه‌ ولێكدانه‌وه‌ى:مه‌لا عبدالكریمى مدرس و فاتح عبدالكریم،بلاوكراوه‌ى:كوردستان،چاپى یه‌كه‌م،سنه‌.

هادى(دیوان)،2007،به‌رهه‌ڤكرن:ته‌حسین ئیبراهیم دۆسكى،ده‌زگه‌ه:سپیرێز،چاپى یه‌كه‌م،دهوك.

گۆڤار:

ئیبراهیم ئه‌حمه‌د شوان.((قادر)) له‌ روانگه‌ى شیعره‌كانى مسته‌فا به‌گى كوردییه‌وه‌،گۆڤارى كاروان، ژماره‌:136،1999.

زمانێ عه‌ره‌بى:

اسماعيل،عزالدين.1975،في الادب العباسي،بيروت،ط1،1975.

النيل،حمد و إبراهيم،محمد الحسن. 1425هـ، أثر الحرب في تشكيل الصورة الأدبية، مجلة جامعة أم القرى لعلوم الشريعة واللغة العربية وآدابـها، جزء19، عدد31.

زمانىَ فارسى:

په‌رتوك:

رزمجو،حسين. 1993،نقد و نظرى بر شعر طذشتة فارسى از ديدطاة اخلاق اسلامى، جلد دوم،ضاث اول،انتشارات دانشطاة فردوسى، ،مشهد.

شميسا،سيروس.1381ه.ش،شاهدبازى در ادبيات فارسى،ضاث اول،انتشارات فردوس،تهران.

نعمان،شبلى. 1314،ه.ش،شعر عجم يا ادبيات منظوم ايران، ترجمة: سيد محمد تقى فخر داعى طيلانى،ضاث اول، تهران.

كدكنى، محمد رضا شفيعى. 1383ه.ش، صور خيال در شعر فارسى، ضاث نهم، انتشارات آطاة، تهران.

وزين ثور،نادر. 1374ه.ش،مدح داغ ننط بر سيماى ادب فارسى،انتشارات معين،ضاث اول،تهران.

گۆڤار:

اكرمى، ميرجليل. 1395ه.ش،كاركردهاى بلاغى عناصر ديوانى در غزل فارسى از قرن ششم تا هشتم با تكية بر غزليات شاعران برجستة، نشرية زبان و ادب فارسى، دانشكدة ادبيات، دانشطاة تبريز، سال 69، شمارة:233، بهار و تابستان 95، ص5.

ئه‌نترنێت:

ويكيبيديا،2017،همجنس طرايى، https://fa.wikipedia.org.

التنزيلات

منشور

2019-03-30

كيفية الاقتباس

Mohammed, A. H., Khalil, K. I., & Adak, A. A. R. (2019). ره‌نگڤه‌دانا مۆركێ شاهدبازى و له‌شكه‌ریێ سه‌بكێ خوراسانى د شعرا كلاسیكیا كوردیدا. مجلة العلوم الانسانیة لجامعة زاخو, 7(1), 30–42. https://doi.org/10.26436/hjuoz.2019.7.1.458

إصدار

القسم

مجلة العلوم الانسانیة لجامعة زاخو