سیستەمێ كارگێریێ هاخەمەنشیان ل مسرێ ل سەردەمێ داریوشێ ئێكێ (522 – 486 پ.ز)
DOI:
https://doi.org/10.26436/hjuoz.2025.13.4.1636الكلمات المفتاحية:
سیستەمی كارگێری، دەولەتا هاخەمەنشی، مسر، كەمبوچیا، داریوشالملخص
ل ناڤەراستا سەدێ شەشێ پ.ز گوهورینن مەزن ل دەڤەرا رۆژهەلاتا ناڤین پەیدا بۆ ب وەرگرتنا دەستهەلاتێ ژ لایێ پارسێن هاخەمەنشی، ئەوێن شیان دەولەتا میدی ل سالا 550 پ.ز ژ ناڤببەن و دەولەتەكا نویی دامەزرینن. شاهێن دەستپێكی یێن ئەوان وەكو كورشێ دووێ و كورێ ئەوی كەمبوچیا ل دویڤ سیاسەتا بەرفرەهخوازیا سنوورێن دەولەتێ پێنگاڤ هاڤێتن و ل ماوەیەكی كێم دا ئەڤ دەولەتا نویی شیا سنوورێن وەلاتی بەرفرەھ بكەتن و دەولەتا لیدی و بابل و پاشی مسر بوونە بەشەك ل ئەڤی دەولەتی. هاخەمنشی شیان بۆ ماوەیی سەد و سیھ و دوو سالان و ب دوو قوناغاندا فەرمانرەوایێ ل مسرێ بكەن قوناغا ئێكێ (525– 402 پ.ز) كەمبوچیا بنەمالا بیست و حەفتێ ل ئەڤی وەلاتی دامەزراند و قوناغا دووێ ( 342 – 332 پ.ز) ئەردەشیرێ سێیێ بنەمالا سیھ و ئێكێ دامەزراند. ئەڤ وەلاتە ل دویڤ رێزبەندیا هیرۆدوت، وەك ساتراپێ شەشێ هاتبوو دانان و مسر گرنگیەكا تایبەت هەبوو بۆ دەولەتێ ل بەر جهێ جوگرافیا ئەڤی وەلاتی یێ گرنگ و هەبوونا رویبارێ نیل كو ببوو جهێ پتر پویتە پێدانا دەولەتا هاخەمەنشی ب مسرێ ل بەر پێشكەفتنا ئەڤی وەلاتی د بوارێ كشتوكالیدا و هەبوونا جوراجوریا بەرهەمێن كشتوكالی و هەروەسا شاهێن هاخەمەنشی و بتایبەتی داریوشێ ئێكێ دڤیا كونترولا ئەوی ل سەر مسرێ هەبیتن ژ بۆ كارێ بازرگانیێ دناڤبەرا رۆژهەلات و رۆژئاڤایێ دا. ل بەر هندێ شاهێن هاخەمنشیان ئێك لدویڤ ئێك دڤیاینە دەستێ خۆە دانە سەر ئەڤی وەلاتی. ئەڤ بابەتە هاتیە نڤیساندن ب رێكا ڤەدیتنا شینوار و لێكۆلینێن مێژوویی یێن نویی ل دور گوهورینا پێكهاتێن كارگێری و ئابوری و كۆمەلایەتی ل مسرێ سەردەمێ دەستهەلاتداریا پارسیان و كارتێكرنا هەردوو شارستانیەتان ل هەڤدوو.
التنزيلات
المراجع
ب كوردی:
- تەها باقر، سەرەتایەك بۆ مێژووی شارستانییە دێرینەكان، وەرگێرانی : عوسمان عەزیزعەلاف و كەمال نوری مەعروف، (سلیمانی : 2022).
- محەمەدصالح زێباری، رێبەرمایی، هیڤی بەرواری، مێژوویامسرێ یا كەڤن كورتیەك دەربارەی مێژوویا سیاسی و شارستانی، (دهوك:2022).
ب عەرەبی:
- ارواد العلان، سیاسة الفرس في مصر و الثورات الوطنیة ضدهم، مجلة دراسات تاریخیة، العدد140،(دمشق: 2020).
-آنا رویز، روح مصر القدیمة، ترجمة: إكرام یوسف، (القاهرة: 2005).
- أنطون مورتكات، تاریخ الشرق الادنی القدیم، ترجمة: توفیق سلیمان و اخرون، (دمشق: 1967).
- باقر واخرون، تاریخ ایران القدیم، (بغداد:1979).
- بییر مونتیە، مصر و الحیاة المصریة في عهد الرعامسة، ترجمة: عزیز مرقس منصور، (القاهرة: 1965).
- جمیلة عبدالكریم محمد، قورینائیة و الفرس الاخمینیون، منذ إنشاء قوریني حتی سقوط أسرة باتوس، (بیروت: 1996).
- جیمس هنری برستد، تطور الفكر و الدین في المصر القدیمة، ترجمة: زكي سوسن، (القاهرة: 1961).
- رجب عبداللطیف محمد،علاقة القبائل العربیة الشمالیة بالاحتلال الفارسی لمصر خلال العصر المتأخر، مجلة "وقائع تاریخیة" العدد35، (القاهرة:2021).
- رمضان عبدە علی، تاریخ مصر القدیم، منذ بدایة الأسرة الخامسة العشرة حتی دخول الاسكندر الأكبر مصر عام 332ق.م،(القاهرة: 2001).
- سامی سعیداحمد، رضا جواد الهاشمی، تاریخ الشرق الادنی القدیم ایران و الاناضول، ( بغداد:1990).
- سلیم حسن، مصرالقدیمة، (القاهرة: 2017).
- صابر طعیمه، التاریخ الیهودی العام، (بیروت: 1983).
- عبدالعزیز صالح، مصر والشرق الادنی القدیم، (القاهرة: 1982).
- عبدالعزیز عثمان، معالم تاریخ الشرق الادنی القدیم التاریخ السیاسي، ط2(لبنان: 1967).
- عبدالمحسن الخشاب، تاریخ الیهود القدیم بمصر، (القاهرة: 1989).
- عز سعد محمد سلطان، الحالة السیاسیة والاجتماعیة فی مصر الفرعونیة: الأسرة السابعة والعشرون الغزو الفارسى، (القاهرة: 2005).
- عزة علي أحمدجاد الله، الحیاة الإجتماعیة لللإماء فی الفنتین"خلال العصرالإیراني(539 – 332 ق.م) فی ضوء البردیات الارامیة. جامعة كفر الشیخ،(أسوان: د.ت).
- علي محمد رمضان عبدە، تاریخ الشرق الادنی القدیم و حضاراته منذ فجر التاریخ حتی مجيء حملة الاسكندر الأكبر، (القاهرة: 2002).
- وول دیورانت، قصة الحضارة، ترجمة: محمد بدران، (القاهرة: 1961).
ب فارسی
- آ. كاژدان، تاریخ جهان باستان، ترجمە: صادق انصاری و همكاران، (تهران: 1353).
- اتین ماری دریوتون، تاریخ مصر قدیم، ترجمە: احمد بهمنش،(تهران: 1332).
- احمد تاجبخش، تاریخ مختصر تمدن و فرهنگ ایران قبل از اسلام، (تهران: 1355).
- املی كورت، هخامنشیان، ترجمه: مرتضی ثابت فر، انتشاات ققنوس، (تهران: 1398).
- امیر حسین خنجی، بازخوانی تاریخ ایران زمین، بخش دوم، شاهنشاهی هخامنشی، (تهران : 1381).
- ایلیا گرشویچ، تاریخ ایران دورە هخامنشیان از مجموعە تاریخ كمبریج، ترجمە: مرتضى ثابت فر، (تهران: 1384).
- پرویز رجبی، هزارەهای گمشدە: خشایارشا تا فروپاشی هخامنشیان،(تهران: 1380).
- پی یر بریان، تاریخ هخامنشیان از كوروش تا اسكندر تاریخ شاهنشاهی ایران، ترجمە مرتضی ثابت فر، (تهران: 1391).
- پیتر یولیوس یونگ، پادشاه پارسی داریوش یكم، ترجمە: داوود منشی زاده، (تهران: 1386).
- جمی پولس، داریوش بزرگ، ترجمە: سمانە اصفهانیان،(تهران: 1391).
- حسن پیرنیا، تاریخ ایران باستان، (تهران: 1391).
- حسن پیرنیا، تاریخ ایران"قبل از اسلام"،(تهران: 1386).
- داندامایف، تاریخ سیاسی هخامنشیان، ترجمە: خشایار بهاری،(تهران: 1381).
- دانكن هد، ارتش ایران هخامنشی، ترجمه: محمد آقاجری، (تهران: 1391).
- رضا شعبانی، مروری كوتاە بر تاریخ ایران، (تهران: 1380).
- رومن گیرشمن، ایران از آغاز تا اسلام، ترجمه: محمد معین،(تهران: 1386).
- ریچارد نلسون فرای، تاریخ باستانی ایران، ترجمە مسعود رجب نیا، (تهران: 1388).
- زهرە شیشەچی، علی اصغر طاهری، داریوش شاە بزرگ ایران، (مشهد: 1392).
- عبدالحسین زرین كوب، تاریخ مردم ایران: ایران قبل از اسلام، (تهران: 1390).
- عبدالحسین زرین كوب، روزگاران"تاریخ ایران از آغاز تا سقوط سلطنت پهلوی، (تهران: 1387).
- عزیزالله بیات، تاریخ تطبیقی ایران با كشورهای جهان"از ماد تا انقراض سلسلە پهلوی"، (تهران: 1385).
- علاءالدین آذری، "روابط ایران و مصر در عصر باستان" بررسی های تاریخی، سال هفتم، شمارەی 4،(تهران: 1351).
- علیرضا شاپور شهبازی، "ورود پارسیان بە تاریخ" ارج نامە ایرج، بە كوشش محسن باقرزادە، (تهران: 1377).
- فرهنگ محمودی، علل حملە هخامنشیان بە مصر، فصلنامە پژوهشنامه مطالعات راهبردی علوم انسانی و اسلامی، سال چهارم، شمارە 48، پاییز 1401.
- فریدون شایان، سیری در تاریخ ایران باستان، (تهران: 1351).
- فلیپ هویزە لویفن، ایرانیان در مصر، تاریخ هخامنشیان، اسیای صغیر و مصر، ویراستاران: هلن سانسیسی وردنبوخ و املی كورت، ترجمە: مرتضی ثابت فر، انتشارات توس، (تهران: 1388).
- كلمان هوار، ایران و تمدن ایرانی، ترجمە: حسن انوشە، (تهران: 1363).
- محمد ملكی، تحول ساختار اداری و اقتصادی مصر در عصر هخامنشیان. فصلنامە علمی-پژوهشی تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا، سال بیست و هشتم، دورە جدید، شمارە39، پیاپی 129، پاییز1397.
- محمد ملکى، فرمانروایى هخامنشیان بر مصر، (تهران: ١٤٠٢).
- مرتضی احتشام، ایران در زمان هخامنشیان، چاپ اول، (تهران: 1355).
- مری بویس، تاریخ كیش زردشت، ترجمە: همایون صنعتی زادە، (تهران: 1375).
- ن. پیگولوسکایا و دیگران، تاریخ ایران از دورە باستان تا پایان سدە هیجدهم، ترجمه: کریم کشاورز، (تهران: ١٣٤٩).
- نغماچی كازرونی، ایران زمین، (تهران: 1389).
- هرودوت، تاریخ هرودوت، ترجمه: مرتضی ثابت فر، (تهران: 1389).
- هرودوت، تاریخ هرودوت،ترجمە: هادی هدایتی،(تهران: 1336 )، كتاب دوم.
- والتر هینتس، داریوش و ایرانیان، ترجمە: پرویز رجبی،(تهران: 1388).
ب ئینگلیزی
-A.T. Olmstead, History of the Persian Empire,(Chicago: 1948).
- H.W. Fairman, The Kingship Ritual of Egypt in the Ancient Near East, Oxford: 1961.
- Herodotus, The History Of Herodotus, Translated by George Rawlinson, (London: 1859).
- I. Gershevitch, the Median and Achaemenid Periods, Cambridge University, (2007), Vol 2.
- j.b., Bury & S.A., Cook, the Persian Empire and the west, The Cambridge Ancient History, Cambridge University, (1964). Vol IV.
- J.G.Manning, The Last Pharaohs: Egypt under the Ptolemies,(Princeton University:2010).
- M. de Vogue, “Encryptions Arameennes troublées en Égypte” (Cairo: 1903).
- M. Lichtheim, Ancient Egyptian Literature,(London:1960),vol3
- M. NOEL AIME-GIRON, Textes arameens d’Egypt, (Cairo: 1931).
- M. T. Imanpour, The Medes and Persian were the Persians ever ruled by the Medes, (Mashhad: 2002).
- Olmested. A.T., Darius And His Behistun Inscription, AJSL,(Chicago: 1935).
-E. Bresciani, The Persian Occupation of Egypt, The Cambridge History of Iran, edited by Ilay Gershevitch, (Cambridge: 2008).
-F. L. Griffith, Catalogue of the Demotic Papyri in the John Rylands Library, )Manchester:1909), vol. 3
-Georges Posener, La première domination perse en Egypt, (Cairo:1936) .
-H. Ludin Jansen, The Coptic Story of Cambyses: Invitation of Egypt, (Oslo: 1950).
-J. Naveh, The Development of the Aramaic Script (Jerusalem: 1970).
-Matt Waters, A Concise History of the Achaemenid Empire, 550 – 330 BCE, (New York: Cambridge University Press, 2014).
-P. Briant., Darius: Les Perses et l'Empire, (Paris: 1992).
-Stronanch, D., 1974: “Achaemenid village I at Susa and the Persian migration to Fars”
-Walther Heinz, Darius Und die perser,(Baden Baden: 1979).
- Henry P. Colburn, The Sixth Satrapy: The Archaeology of Egypt Under Achaemenid Rule,
Journal of Ancient Egyptian Interconnections, vol. 5:4, 2013.
- W.J. Vogelsang, Darius in Egypt, A Political History of the Achaemenid Empire, Journal of Brill, 2013.
- Melanie Wasmuth and Pearce Paul Creasman, Udjahorresnet and His World, Journal of Ancient Egyptian Interconnections, Vol. 26, June 2020.
- Reinhold Bichler, Herodotus’s Perspective on the Situation of Egypt in the Persian Period from the Last Saite Kings to Xerxes’ First Years, Journal of Ancient Egyptian Interconnections, Vol. 26, June 2020.
منشور
كيفية الاقتباس
إصدار
القسم
الرخصة
الحقوق الفكرية (c) 2025 Siraj A.Alio, Hivi S. Jameel

هذا العمل مرخص بموجب Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
يوافق المؤلفين الذين ينشرون في هذه المجلة على المصطلحات التالية
[CC BY-NC-SA 4.0] يحتفظ المؤلفون بحقوق الطبع والنشر ومنح حق المجلة في النشر الأول مع العمل المرخص له بموجب ترخيص مشاع المبدع للإسناد
الذي يسمح للآخرين بمشاركة العمل مع الإقرار بحقوق التأليف والنشر الأولي في هذا مجلة
مكن للمؤلفين الدخول في ترتيبات إضافية منفصلة للتوزيع غير الحصري للنسخة المنشورة من المجلة، مع الإقرار بإصدارها الأولي في هذه المجلة
يسمح ويشجع المؤلفين على نشر عملهم عبر الإنترنت










