بنه‌ما سه‌ره‌كیه‌كانى فیكرى خه‌وارج و هۆكاره‌كانى ده‌ركه‌وتنیان

الملخص

خه‌وارج یه‌كێكن له‌دیارترین ئه‌و گروپه‌ فیكرى و سیاسیانه‌ى كه‌له‌مێژووى ئیسلامیدا كاریگه‌رى و ڕۆڵێكى دیاریان بینیوه‌ چ به‌گروپى به‌رهه‌ڵستكارى دژى ده‌سه‌ڵاتى خه‌لافه‌ت بێت یان به‌هاندان و ڕاكێشانى مه‌والیه‌كان (مسوڵمانانى ناعه‌ره‌ب) به‌لاى خۆیاندا بێت به‌بیرو بۆچوونه‌كانیان كه‌تاڕاده‌یه‌ك له‌گه‌ڵ خواست و ویسته‌كانى ئه‌واندا یه‌كى ده‌گرته‌وه‌ كه‌بریتى بوو له‌گرتنه‌ ده‌ستى ده‌سه‌ڵات له‌لایه‌ن ئه‌و مه‌والیانه‌وه‌، هه‌روه‌ك له‌به‌شه‌كانى ئه‌م لێكۆڵینه‌وه‌ماندا هه‌وڵ ئه‌ده‌ین كه‌ له‌باره‌ى فیكریانه‌وه‌ بدوێین، بابه‌تێكى واكه‌ سیمایه‌كى دیارى كۆتایى سه‌رده‌مى ڕاشدین و ئومه‌ویه‌كان و سه‌ره‌تاى عه‌باسیه‌كانیش بووه‌ له‌مێژووى ئیسلامیدا كه‌تیایدا ئه‌م گروپه‌ ده‌ركه‌وتن و په‌ره‌یان سه‌ند و بڵاو بوونه‌وه‌ و گرنگترین بنه‌ماكانى فیكریشیان چه‌كه‌ره‌ى كرد و خه‌ڵكانێكى زۆر له‌ده‌وریان كۆبووه‌وه‌، به‌جۆرێك گه‌شه‌یان كرد كه‌ چه‌ند گروپێكیان لێ جیابووه‌وه‌و تاژماره‌یان گه‌یشته‌ زیاتر له‌ بیست گروپ، كه‌هه‌رئه‌مه‌ش بووه‌ هۆى لاوازبوون و له‌دواجاریش دا تاڕاده‌یه‌ك له‌ناوچوونیشیان، بۆیه‌ پێمان وایه‌ كه‌دراسه‌كردن له‌بابه‌تێكى وا سوودو گرنگى تایبه‌تى خۆى ئه‌بێت چ بۆ شاره‌زابوون له‌ بوارى فیكرو دووبه‌ره‌كى و جیاوازیه‌ توێریه‌كانى سه‌ده‌كانى ناوه‌ڕاست و حاڵیبوونیش له‌زۆرێك له‌وبواره‌ كه‌لتورى و به‌رهه‌ڵستكارى و فیكریانه‌ى كه‌ئه‌مڕۆ ده‌رچه‌و ڕه‌نگدانه‌وه‌ى ئه‌و بابه‌تانه‌یه‌ كه‌له‌سه‌ده‌كانى ناوه‌ڕاستدا له‌مێژووى ئبسلامیدا ڕوویداوه‌ . له‌م لێكۆڵینه‌وه‌یه‌دا هه‌وڵ ئه‌ده‌ین كه‌ئه‌م كۆمه‌ڵه‌ بناسێنین له‌ ڕووى ناو ناسناویان و دیارترین گروپه‌كانیانه‌وه‌ و هه‌روه‌ها به‌شێوه‌یه‌كى دیاریش باس له‌ بنه‌ماسه‌ره‌كیه‌كانى فیكریان بكه‌ین، به‌پشت به‌ستن به‌كۆمه‌ڵه‌ سه‌رچاوه‌و ژێده‌رێك هه‌وڵ بده‌ین كه‌شیكاریان بكه‌ین .