ڕەنگڤەدانا بنەمایێن ئێکەتییا هەبوونێ یا (ئبن عەرەبی) د بەرهەمێن (ئەحمەدێ خانی)دا
DOI:
https://doi.org/10.26436/hjuoz.2025.13.1.1526الكلمات المفتاحية:
هەبوون، ئێکەتییا هەبوونێ، ئبن عەرەبی، ئەحمەدێ خانی، بەرهەمێن ئەحمەدێ خانیالملخص
ژ تیۆرێن هزری یێن د ناڤ جیهانا ئیسلامیدا ڕەنگڤەداین، ب تایبەت د ناڤ سۆفیگەریێدا، ئەو ژی بابەتێ (ئێکەتییا هەبوونێ)یە، ئەوا ل دەڤ عارفێ ئەندەلۆسی (ئبن عەرەبی١١٦٤-١٢٤٠ز) گەهشتییە کەمالا خوە یا هزرێ. مەرەم ژ ئێکەتییا هەبوونێ، ئەو ئێکاتییا بلندە یا ب جۆرەکێ بەرامبەری یێ ئیلاهییات و مرۆڤی سالۆخ ددەت، خودێ سروشتێ مرۆڤی هلدگرت، لاهۆت کاکلک و ناڤەڕۆکا ناسۆتی د ناڤ خوەدا دگرت، و ناسۆت دبت ئەگەرا ڤەگرتنا لاهۆتێ و ب گۆتنەکا دی؛ مرۆڤ د حەقیقەتدا دبیت مەلەکووتی و ب ڕێکا ئەوێ ب ڕێڤە دچت، خودێ ب ڕەنگەکێ باتنی د ناڤ مرۆڤیدا هەیە و مرۆڤ د ناڤ خودێدا فەنا دبیت. گرنگییا ڤەکۆلینێ د ئەوێ چەندێدایە، چ ڤەکۆلەرەکێ ژ بەرییا نها دەست بۆ ڤی بابەتێ گرنگ د هزرا شاعیرێ کورد (ئەحمەدێ خانی) و تیۆرییا دیارکریدا نەبرییە. گریمانە دهێتەکرن کو ئەحمەدێ خانی ئێک ژ ئەوان شاعران بیت یێن باوەری ب هزرا ئێکەتییا هەبوونێ یا ئبن عەرەبی هەیە و د ناڤ بەرهەمێن خوەدا ئەڤ بابەت بکارهینا بیت. ئەنجامێن ڤەکۆلینێ ئەوێ ڕاستیێ نیشان ددەن، ئەو ب ڕێکا عشقێ بەرەڤ ئێکەتییا هەبوونێ چوویە، ژ عشقا مەجازی بەرەڤ عشقا حەقیقی دچت، دەرکەڤتنا خودێ (خالق) د ناڤ بوونەوەران (مخلوقات) دا. ئانکو ل دەڤ وی خالا سەنتەری و هەبوونا ڕەها خودێیە، بوونەوەرێن دی ڕەنگڤەدانا ئەوێ هەبوونێ دکەن. یان ب هزرەکا دی؛ خودێ (نوورا نوورایە)، بوونەوەران ژی ژ وێ نوورێ بەهرا خوە وەرگرتییە.
المراجع
- قورئانا پیرۆز.
- بخارائی، احمد علی رجائی (١٣٦٤)، فرهنگ اشعار حافظ، چاپ هشتم، تهران: انتشارات علمی.
- بورکهارت، تیتوس (١٣٧٣)، درآمدی بر آئین تصوف، ترجمه: یعقوب آژند، چاپ اول، تهران: انتشارات مولی.
- خانی، ئەحمەد (٢٠٠٨)، مەم و زین، بەرهەڤکرن: تەحسین ئیبراهیم دوسکی، چاپا ئێکێ، دهۆک، دەزگەها سپیرێز.
- الحفني، عبدالمنعم (٢٠١٠)، موسوعة الفلسفة والفلاسفة، الجلد الاول، الطبعة الثالثة، القاهرة، الناشر مکتبة مدبولی.
- خانی، ئەحمەد (٢٠١٦)، دیوان، بەرهەڤکرن: تەحسین دۆسکی، چاپا ئێکێ، دهۆک، دەزگەهێ سپیرێز.
- دهخدا، علی اکبر (١٣٧٧)، لغت نامە دهخدا، جلد پانزدهم، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- دوڕە، عەبدولرەحمان (٢٠٠٨)، ئەحمەدێ خانی، پێشگۆتن: بابێ نازێ، چاپا ئێکێ، دهۆک، بێ دەزگەهـ.
- دۆسکی، محەمەد ئەمین (٢٠١٦)، فەرهەنگا سپیرێز عەرەبی-کوردی، چاپا دوویێ، دهۆک: دەزگەهێ سپیرێز.
- ڕەسوول، عیزەددین مستەفا (٢٠٠٨)، ئەحمەدی خانی، شاعیر و بیرمەند، فەیلەسووف و سۆفی، بەشێ دوو، وەرگێڕانی لە عەرەبییەوە، نووسەر خۆی، چاپی یەکەم، سلێمانی: بێ دەزگا.
- سجادی، سید جعفر (١٣٣٨)، فرهنگ لغات واصطلاحات فلسفی، چاپ اول، تهران.
- سجادی، سید جعفر (١٨٨٣)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، چاپ هفتم، تهران: انتشارات طهوری.
- شوان، ئیبراهیم ئەحمەد (٢٠١٠)، فەرهەنگی سۆفیانەی دیوانی جزیری و مەحوی، چاپی یەکەم، هەولێر: ئەکادیمیایی کوردی.
- شوان، ئیبراهیم ئەحمەد (٢٠٢١)، شیعری سۆفیانە لە ئەدەبی کۆنی کوردیدا، چاپی یەکەم، هەولێر: دەزگایی تەفسیر.
- صدری نیا، باقر (١٣٨٨)، فرهنگ مأثورات متون عرفانی، چاپ سوم، تهران: انتشارات سخن.
- علي، انور محمد (٢٠٠٧)، احمد الخاني فلسفة التصوف في دیوانه مم و زین، الطبعة الاولی، دهوک، دار سپیرێز للطباعة والنشر.
- غفاری، سید محمد خالد (١٣٨٠)، فرهنگ اصطلاحات آثار شیخ اشراق شهاب الدین سهروردی، چاپ اول، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- کاکایی، قاسم (١٣٩٣)، وحدت وجود بە ریوایت ابن عربی و مایستر اکهارت، چاپ ششم، تهران: انتشارات هرمس.
- محمدسالم، عبدالبدیع محمد عبدالله (-)، فلسفة التصوف بین وحدة الوجود ووحدة الشهود: ابن عربي نموذجا، جامعة الازهر، کلیة الدراسات الاسلامیة والعربیة للبنین بالشرقیة، قسم العقیدة والفلسفة.
- مرعي، فرست (٢٠٢١)، ابن عربي وتأثیره علی التصوف الکردي، ٢٠/ ینایر/ ٢٠٢١،سایت(zahawi.org). https://zahawi.org/?p=3814&lang=ar
- معین، محمد (١٣٨٦)، فرهنگ معین، چاپ سوم، تهران: نشر زرین.
- مەحموود، سالار عەزیز (٢٠١٤)، هزری فەلسەفی لە شیعری مەلای جزیری دا، چاپی یەکەم، هەولێر: خانەی موکریانی بۆ چاپ و بلاوکردنەوە.
- نصر، سید حسین (١٣٩٤)، گلشن حقیقت، ترجمە: انشاءاللە رحمتی، چاپ سوم، تهران، نشر سوفیا.
منشور
كيفية الاقتباس
إصدار
القسم
الرخصة
الحقوق الفكرية (c) 2025 Waheed N. Ramadhan, Shvan Q. Hassan

هذا العمل مرخص بموجب Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
يوافق المؤلفين الذين ينشرون في هذه المجلة على المصطلحات التالية
[CC BY-NC-SA 4.0] يحتفظ المؤلفون بحقوق الطبع والنشر ومنح حق المجلة في النشر الأول مع العمل المرخص له بموجب ترخيص مشاع المبدع للإسناد
الذي يسمح للآخرين بمشاركة العمل مع الإقرار بحقوق التأليف والنشر الأولي في هذا مجلة
مكن للمؤلفين الدخول في ترتيبات إضافية منفصلة للتوزيع غير الحصري للنسخة المنشورة من المجلة، مع الإقرار بإصدارها الأولي في هذه المجلة
يسمح ويشجع المؤلفين على نشر عملهم عبر الإنترنت