کارتێکرنا تەمەنى ل سەر ئەدایێ ئەندامێن پەرلەمانێ هەرێما کوردستانێ 1992-2022
DOI:
https://doi.org/10.26436/hjuoz.2024.12.3.1360الكلمات المفتاحية:
Age group, Democracy, Parliament, Kurdistan region, Skills, Oversight, Legislation.الملخص
تەمەنێ بایلۆژیێ مرۆڤان کارتێکرنێ دکەت ل سەر هەموو چالاکی و ئەرکێن ب مرۆڤان دهێنە سپاردن. تەمەنی هەروەسان کارتێکرن هەیە ل سەر ئەدائێ سازییان ب گشتی و ب تایبەتی پەرلەمانی، د ڤێ چوارچووڤی دا تەمەنێ پەرلەمانتاری پەیوەندیدارە ب ئەدائێ پەرلەمانی، ئەوژی ب چەند رێکێن جێواز: سەربۆر و شارەزاهی، نوینەراتییا راستەقینە، شیانێن مەعرفی، شیانێن جەستەیی و شارەزاییا تەکنیکی و هتد. پرانییا پەرلەمانێن جیهانێ د سیستەمێن دیمۆکراسی دا دوو ئەرکێن سەرەکە هەنە کو ئەوژی یاسادانان و چاڤدێرییە، تەمەن کارتێکرنەکا راستەوخوە ل سەر جێبجێکرنا ڤان هەردوو ئەرکان هەیە. پەرلەمان ئێک ژ گرنگترین سازیێن سیستەمێ سیاسی یێ هەر دەولەتەکییە، ژبەر ڤێ چەندێ گرنگە گرۆپێ هەرە کارا و ئەکتیڤ یێ تەمەنی بۆ ڤى ئەرکى بهێتە دیارکرن. فۆکسا ڤەکۆلینێ ل سەر هەر پێنچ خۆلێن پەرلەمانێ هەرێما کوردستانییە هەر ژ ساڵا 1992 پشتی ئێکەم هلبژارتنێن هەرێما کوردستانێ هەتا ساڵا 2022 کو د ڤێ ماوەی دا پێنچ هلبژارتن هاتینە ئەنجام دان و پێنچ خۆلێن پەرلەمانی کارێ خوە کرییە. دڤان پێنچ خۆلان دا هەرسێ گرۆپێن تەمەنی پشکداربووینە. ئارمانجا ڤێ ڤەکۆلینێ دیارکرنا باشترین و کاراترین گرۆپێ تەمەنییە د هەر پێنچ خۆلێن پەرلەمانێ هەرێما کوردستانێ دا، ب رێکا بکارئینانا رێبازا بەراورکرنێ دناڤبەرا هەموو ئەندامێن هەر پێنچ خۆلێن پەرلەمانێ هەرێما کوردستانێ دا ژێ ئالیێ تەمەن ڤە و ب تایبەتی خۆلا پێنجەم کو ل ساڵا 2018 هاتبوو هلبژارتن. گرێمانا ڤێ ڤەکۆلینێ ئەوە کو تەمەنێ ناڤین (Middle Age) د ناڤبەرا (35 ساڵی هەتا 65 ساڵی)، باشترین تەمەنە ژ بۆ ئەندامەتییا سازییا یاسادانانێ ل هەرێما کوردستانێ.
المراجع
لیستا ژێدەران
ئێک: پەرتووک
پەرتووکێن کوردى
بەڕێوەبەرێتیى راگەیاندنی پەرلەمانی کوردستان، ٢٠١١. کار و چالاکیی لیژنەکانی پەرلەمانی کوردستان: خولی دووەمى هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان ٢٠٠٥-٢٠٠٩. هەولێر: چاپخانەی شەهاب.
جامباز، ط.، ٢٠٠٩. پەرلەمانتارانی خۆلی دووەمی پەرلەمانی کوردستان (٢٠٠٥-٢٠٠٩) پرسیاربارانی حکومەتی کوردستان دەکەن. هەولێر: چاپخانەی شەهاب.
جامباز، ط. و پیرداود، ن.، ٢٠٠٨. پەرلەمانتارانی خۆلی یەکەمی پەرلەمانی کوردستان-عێراق ١٩٩٢-٢٠٠٥. هەولێر: چاپخانەی شەهاب.
پەرتووکێن عەرەبى
الشرقاوى، س.، ٢٠٠٧. النظم السياسية في العالم المعاصر. القاهرة: جامعة القاهرة.
شريف، أ. ف.، ٢٠١٩. الحكم الصالح في اقليم كوردستان: دراسة في المقومات والمعوقات (1992-2013). اربيل: مطبعة هيفي.
پەرتووکێن ئێنگلیزى
Newton, K. & Deth, D., 2009. Foundations of Comparative Politics. Cambridge: Cambridge University Press.
Stansfield, G., 2003. Iraqi Kurdistan: Political Development and Emergent Democracy. London: Routledge Curzon.
Stansfield, G., 2007. Iraq: People, History, Politics, Cambridge: Polity Press.
Symons, K. D., 2011. Psychological Age. In: Encyclopedia of Child Behavior and Development. Boston: Springer.
دوو: گۆڤارێن زانستى
گۆڤارێن عەرەبى
طارش، س. ع.، ٢٠٢٠. التحقيق البرلماني: دراسة مقارنة. القاهرة: المجلة القانونية (مجلة متخصصة في الدراسات والبحوث القانونية).
گۆڤارێن ئێنگلیزى و سکۆپاس
Bailer, S. & Ohmura, T., 2017. Exploring, Maintaining, and Disengaging—The Three Phases of a Legislator's Life. Legislative Studies Quarterly, 43(3), pp. 493-520.
Coghill, K. et al., 2012. The functions of Parliament: reality challenges tradition. Australasian Parliamentary Review, 27(2), pp. 55-70.
Gunter, M., 1993. A de facto Kurdish State in Northern Iraq. Third World Quarterly, 14(2), pp. 295-319.
Hájek, L., 2019. Effects of age and tenure on MPs’ legislative behaviour in the Czech Republic. The Journal of Legislative Studies, 25(4), pp. 553-575.
Hamczyk, M. et al., 2020. Biological Versus Chronological Aging. Journal of the American College of Cardiology, 75(8), pp. 919-930.
Hazell, R., 2001. The Challenges Facing our Parliaments: How can we improve their performance?. Australasian Parliamentary Review, 16(2), pp. 5-26.
Jeydel, A. & Taylor, A., 2003. Are Women Legislators Less Effective? Evidence from the U.S. House in the 103rd-105th Congress. Political Research Quarterly, 56(1), pp. 19-27.
Malanczuk, P., 1991. The Kurdish Crisis and Allied Intervention in the Aftermath of the Second Gulf War. EJIL, Volume 2, pp. 114-131.
سێ: نامەیێن ماستەرێ
المحمدي، آ. ط.، ٢٠٢١. ممارسة مجلس النواب العراقي لصلاحياته الدستورية بين النص والواقع: (دراسة مقارنة). عمان-اردن: جامعة الشرق االوسط.
چوار: ژێدەرێن ئەنتەرنێتێ
France24, 2017. Iraq’s Kurdish parliament approves September 25 independence referendum. [Online]
Available at: https://www.france24.com/en/20170915-iraq-kurdish-parliament-approves-september-25-kurdistan-independence-referendum
[Accessed 2 December 2023].
Inter-Parliamentary Union, 2023. National Parliaments. [Online]
Available at: https://www.ipu.org/national-parliaments
[Accessed 2 December 2023].
Parliamentary Education Office, 2023. A short history of Parliament. [Online]
[Accessed 10 September 2023].
Parliamentary Education Office, 2023. Locations of the origins of the concepts of parliament. [Online]
Available at: https://peo.gov.au/understand-our-parliament/history-of-parliament/history-milestones/a-short-history-of-parliament
[Accessed 13 December 2023].
بەرەى کوردستانى، ١٩٩٢. یاسای ژماره (١) یاسای ههڵبژاردنی ئهنجومهنی نیشتمانی كوردستان. [متصل]
Available at: https://www.parliament.krd/media/14358/yasay-zhmara-1-y-saly-1992.pdf
[تاريخ الوصول ٣ كانون الأول ٢٠٢٣].
پەرلەمانى کوردستان - عێراق، ٢٠٠٨. یاسای ژماره (16)ی ساڵی 2008 یاسای پهسندكردنی دهستووری ههرێمی كوردستان. [متصل]
Available at: https://payinstitute.org/wp-content/uploads/2017/12/16-2.pdf
[تاريخ الوصول ٢ كانون الأول ٢٠٢٣].
پەرلەمانى کوردستان - عێراق، ٢٠١٨. مێژووی هەڵبژاردنی خولی پێنجەم 2018. [متصل]
Available at: https://www.parliament.krd/about-parliament/parliament-terms/term-5/
[تاريخ الوصول ٥ تشرين الثاني ٢٠٢٣].
پەرلەمانى کوردستان - عێراق، ٢٠١٨. هەمواری ساڵی ٢٠١٨ی پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانی کوردستان. [متصل]
Available at: https://payinstitute.org/uploads/pdf/peyrew2018.pdf
[تاريخ الوصول ٣ كانون الأول ٢٠٢٣].
پەرلەمانى کوردستان - عێراق، بلا تاريخ سەرۆکایەتی خولی یەکەم. [متصل]
Available at: https://www.parliament.krd/mps/previous-presidency/presidency-term1/
[تاريخ الوصول ١ أيلول ٢٠٢٣].
پەرلەمانى کوردستان - عێراق، بلا تاريخ مێژووی ههڵبژاردن خولى چوارەم ٢٠١٣. [متصل]
Available at: https://www.parliament.krd/about-parliament/parliament-terms/term-4/
[تاريخ الوصول ٦ تشرين الثاني ٢٠٢٣].
پەرلەمانى کوردستان - عێراق، بلا تاريخ مێژووی ههڵبژاردن خولى دووهم 2005. [متصل]
Available at: https://www.parliament.krd/about-parliament/parliament-terms/term-2/
[تاريخ الوصول ١٠ تشرين الثاني ٢٠٢٣].
روانگەى پەى، بلا تاريخ سەرۆکایەتی پەرلەمان ( خولی سێیەم). [متصل]
Available at: https://payinstitute.org/perleman/xulekani_parlaman/x5-perleman/x5-sarokayati-parlaman.html
[تاريخ الوصول ١٠ أيلول ٢٠٢٣].
روانگەى پەى، بلا تاريخ سەرۆکایەتی پەرلەمان (خۆلی دووەم). [متصل]
Available at: https://payinstitute.org/perleman/xulekani_parlaman/x2-perleman/x2-sarokayati-parlaman.html
[تاريخ الوصول ٢٠ تشرين الأول ٢٠٢٣].
روانگەى پەى، بلا تاريخ فراکسیونەکانی خۆلی دووەم. [متصل]
Available at: https://payinstitute.org/perleman/xulekani_parlaman/x2-perleman/fraksionekan2.html
[تاريخ الوصول ٢٥ تشرين الأول ٢٠٢٣].
روانگەى پەى، بلا تاريخ فراکسیونەکانی خۆلی سییەمی پەرلەمان. [متصل]
Available at: https://payinstitute.org/perleman/xulekani_parlaman/x3-perleman/fraksionekan3.html
[تاريخ الوصول ٥ تشرين ألثاني ٢٠٢٣].
رئاسة اقليم كوردستان، بلا تاريخ عن رئاسة اقليم كوردستان. [متصل]
Available at: http://krp.org/arabic/pdisplay.aspx?sm=nmPFmqeV29s=
[تاريخ الوصول ١٨ اب ٢٠٢٣].
• لجنة اعادة النظر في مشروع دستور اقليم كوردستان-العراق، ٢٠٠٩. مشروع دستور اقليم كوردستان - العراق. [متصل]
Available at: http://krp.org/arabic/pdisplay.aspx?sm=krjlUxmdh10=
[تاريخ الوصول ١٨ اب ٢٠٢٣].
• ئەنجومەنى نیشتمانی کوردستان عیراق، ٢٠٠٩. یاسای ژماره (٢)ی ساڵی(٢٠٠٩): یاساى ههمواركردنى چوارهمى یاساى ههڵبژاردنى ئهنجومهنى نیشتمانى كوردستان عیراق ژماره (١)ى ساڵى ١٩٩٢ههمواركراو. [متصل]
Available at: https://payinstitute.org/wp-content/uploads/2017/12/2-4.pdf
[تاريخ الوصول ١ كانون الأول ٢٠٢٣].
• ئەنجومەنى نیشتمانیى کوردستان-عیراق، ٢٠٠٥. یاساى سەرۆکایەتى هەرێمى کوردستان-عیراق. [متصل]
Available at: https://payinstitute.org/wp-content/uploads/2017/12/1.pdf
[تاريخ الوصول ١٢ كانون الأول ٢٠٢٣].
منشور
كيفية الاقتباس
إصدار
القسم
الرخصة
الحقوق الفكرية (c) 2024 Hajar B. Sadoon, Mohammed T. Abdulrahman
هذا العمل مرخص بموجب Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
يوافق المؤلفين الذين ينشرون في هذه المجلة على المصطلحات التالية
[CC BY-NC-SA 4.0] يحتفظ المؤلفون بحقوق الطبع والنشر ومنح حق المجلة في النشر الأول مع العمل المرخص له بموجب ترخيص مشاع المبدع للإسناد
الذي يسمح للآخرين بمشاركة العمل مع الإقرار بحقوق التأليف والنشر الأولي في هذا مجلة
مكن للمؤلفين الدخول في ترتيبات إضافية منفصلة للتوزيع غير الحصري للنسخة المنشورة من المجلة، مع الإقرار بإصدارها الأولي في هذه المجلة
يسمح ويشجع المؤلفين على نشر عملهم عبر الإنترنت