عه‌ڕووز وه‌كو هوكاره‌ك ژ بۆ دروستبوونا لادانێن ده‌نگ و په‌یڤى د هۆزانا كلاسیكییا كوردیدا دیوانا مه‌لایێ جزیری وه‌كو نموونه‌

المؤلفون

  • بارزان حسین محمد كولیژا زمانان، پشكا زمانێ كوردى، زانكۆیا دهوك، هه‌رێما كوردستانا-عێراق.
  • بارزان صالح الياس كولیژا زمانان، پشكا زمانێ كوردى، زانكۆیا دهوك، هه‌رێما كوردستانا-عێراق.

DOI:

https://doi.org/10.26436/hjuoz.2024.12.3.1316

الكلمات المفتاحية:

عه‌رووز, زمانێ هۆزانێ, گرنگیا زمانێ هۆزانێ, لادانێن ده‌نگى، لادانێن په‌یڤێ.

الملخص

ئاڤاكرنا زمانێ ئه‌ده‌بى پێدڤى ب هنده‌ك ره‌هه‌ندێن گرنگ هه‌یه‌, ژبه‌ركو زمان د تێكستێن ئه‌ده‌بیدا ب بنچینه‌ دهێته‌ زانین, له‌ورا هوزانڤانێن كلاسیك بۆ ئاڤاكرنا تێكستێن خۆ په‌نابریه‌ به‌ر چه‌ندین ره‌هه‌ندێن جودا جودا ئه‌گه‌ر سه‌حكه‌ینێ ئێك ژ ئه‌وان ره‌هه‌ندان لادان بوویه‌ ب تایبه‌تى بۆ دروستكرنا كێشا هۆزانێن خۆ, چونكى لادانێ رۆله‌كێ كاریگه‌ر د ئاڤاكرنا زمانێ ئه‌ده‌بیدا هه‌یه‌, ئانكو دشێن بێژین كو لادان رێكا جوداكرنا زمانێ ئه‌ده‌بییه‌ ل گه‌ل زمانێ ئاسایى, لادان ژى د ئاستێن جودایێن زمانیدا دهێته‌ ئه‌نجامدان وه‌كو ده‌نگ و په‌یڤ, لادان د ئاستێ ده‌نگیدا ب زێده‌كرن یان كێمكرن یان پێكگوهارتنا ده‌نگه‌كى یان پتر دهێته‌ ئه‌نجامدان, د ئاستێ په‌یڤێ ژیدا چه‌ندین دیارده‌یێن دیتر وه‌كو بكارهینانا په‌یڤێن بیانى و تێكدانا پێكهاتا به‌ربه‌لاڤا په‌یڤێ و...هتد, ئه‌ڤێ چه‌ندێژى كاریگه‌ریا خۆ هه‌بوویه‌ ل سه‌ر هۆزانێن مه‌لایێ جزیرى د دروستكرنا كێش و ریتما هۆزانێن خۆ, جزیرى ب رێكا ڤێ لادانێ شیایه‌ ته‌فعیله‌یێن نیڤه‌ دێرێن هۆزانێ ژ لایێ كێشێڤه‌ وه‌كو ئێك بكه‌ت, ب ئه‌ڤێ چه‌ندێ ژى كاریگه‌ریا لادانێ ل سه‌ر هۆزانێن ئه‌وى دیاردبیت.

المراجع

ئێك: په‌رتوك:

ا- ب زمانێ كوردى:

ئامێدى، صادق بها‌و الدین، (1987) رێزمانا كوردى یا هه‌ڤبه‌ركرى كرمانجیا ژوورى و ژێرى، به‌غداد: چاپا ئێكێ، دار الشۆون الپقافیه‌ العامه‌.

ئورمانى، نزار، (2005) خوین د همبێزا به‌فرێ دا ڤه‌كۆلینه‌كا فۆرمالیستى شیكاری یه‌ د شعرا موئه‌یه‌د ته‌یب دا، هه‌ولێر: چاپا ئێكێ، چاپخانا وه‌زاره‌تا په‌روه‌ردێ.

ئیبراهیم، ئاریانا، (2011)، شێوازه‌ ئه‌ده‌بیه‌كانى رۆژنامه‌ى خه‌بات (2003- 2006)، هه‌ولێر: چاپى یه‌كه‌م، چاپخانه‌ى رۆشنبیرى.

ئه‌حمه‌د، خورشید ره‌شید، (1989) ڕێبازى ڕۆمانتیك له‌ ئه‌ده‌یى كوردیدا، به‌غدا: ده‌زگاى ڕۆشنبیرى و بلاوكردنه‌وه‌ى كوردى.

ئه‌رستو، هونه‌رى شیعر، (2004) وه‌رگێران: عه‌زیز گه‌ردى، سلێمانى: چاپى یه‌كه‌م، چاپخانه‌ى گه‌نج.

ئه‌رستو، هونه‌رى شیعر، (2011) وه‌رگێران، عه‌زیز گه‌ردى، سلێمانى: چاپى دووه‌م، چاپخانه‌ى ڕێنما.

بێدار، جمال حبیب الله (2012). ده‌روازه‌ى شیعرناسین. هه‌ولێر: چاپى یه‌كه‌م. ده‌زگای نارین بۆ چاپ و بڵاۆكردنه‌وه‌.

جه‌میل، مه‌سعود، (2015) قۆناغێن كێشناسیا هۆزانا كوردى، دهۆك: چاپا ئێكێ، چاپخانا خانى.

حه‌مه‌خان، نوورى فارس، (2004)، عه‌رووزى كوردى، هه‌ولێر: چاپى یه‌كه‌م، چاپخانه‌ى ئاراس

خانكى، كۆڤان، (2011) ئۆسمان سه‌برى و ئالییه‌ك ژ سه‌ربۆڕا وى یا ئه‌ده‌بى، هه‌ولێر: چاپا ئێكێ، چاپخانا حاجى هاشم.

خۆشناو، هێمن عومه‌ر، (2010)، شیعرییه‌تى ده‌قى چیرۆكى كوردى، هه‌ولێر: چاپى یه‌كه‌م، چاپخانه‌ى رۆشنبیرى، هه‌ولێر.

دۆسكى، ته‌حسین ئیبراهیم، (2011) دیوانا مه‌لایێ جزیرى، دهۆك: چاپا دووێ، چاپخانا خانى.

زیاب، ئه‌بو عوبه‌ید عه‌بدوللا (2005)، هۆزانا نویخازى ل ده‌ڤه‌را به‌هدینان، هه‌ولێر: چاپا ئێكێ، چاپخانا وه‌زاره‌تا په‌روه‌ردێ.

عه‌بدوللا، عه‌بدولسه‌لام نه‌جمه‌دین، (2008) شیكردنه‌وه‌ى ده‌قى شیعرى له‌ رووى زمانه‌وانیه‌وه‌، هه‌ولێر: چاپی یه‌كه‌م، چاپخانه‌ى حاجى هاشم.

عه‌بدوللا، حه‌لیما خۆرشید، (2007) به‌راوردیه‌كا كێشناسى د ناڤبه‌را عه‌رووزا كوردى و فارسى (دیوانێن مه‌لایێ جزیرى و حافز شیرازى وه‌ك نموونه‌)، دهۆك: چاپا ئێكێ، چاپخانا خانى.

غازى، چنار صدیق، (2008) ئاراستێن ته‌كنیكى د شعرا نوى یا كوردى دا- ده‌ڤه‌را به‌هدینان به‌درخان سندى وه‌كو نمونه‌، هه‌ولێر: چاپا ئێكێ، چاپخانا حاجى هاشم.

قادر، خانزاد عه‌لى، (2011) زمانى شیعرى حاجى قادرى كۆیی و مه‌حوى و شێخ ره‌زاى تاله‌بانى، هه‌ولێر: چاپى یه‌كه‌م، چاپخانه‌ى حاجى هاشم.

كانه‌بى، دلێر صادق (2013). هه‌ندێ لادانى زمانى لاى سێ شاعیرى نوێخازى كورد (لێكۆلێنه‌وه‌یه‌كى زمانه‌وانییه‌). سلێمانى: چاپى یه‌كه‌م.

گه‌ردى، عه‌زیز، (1999) كێشى شیعرى كلاسیكى كوردى و به‌راوردكردنى له‌گه‌ڵ عه‌رووزى عه‌ره‌بى و كیشى شیعرى فارسیدا، هه‌ولێر: چاپى یه‌كه‌م، چاپخانه‌ى وه‌زاره‌تى ڕۆشنبیرى.

محه‌مه‌د، حه‌مدیه‌ حه‌سه‌ن، (2012)، لایێ هونه‌رى و ناڤه‌رۆكا هۆزانا سه‌برى بۆتانى، هه‌ولێر:چاپا ئێكێ، چاپحانا حاجى هاشم.

محه‌مه‌د، محه‌مه‌د به‌كر، (2004) په‌خشانه‌ شیعرى كوردى، هه‌ولێر: چاپى یه‌كه‌م، ده‌زگاى ئاراس.

نهێلى، نعمت الله حامد، (2013) پراكتیزه‌كرنا ره‌خنا نوو یا ئه‌نگلو ئه‌مریكى لسه‌ر تێكستێن گروپا نوكرن هه‌ر و هه‌ر، دهۆك: چاپا ئێكێ، چاپخانا هاوار.

یه‌عقووبى، عه‌بدولخالق، (2005) ده‌نگى بلورینى ده‌ق، سلێمانى: چاپى یه‌كه‌م، چاپخانه‌ى راز.

ب زمانێ عه‌ره‌بى:

ویس، احمد محمد (2002). الانزیاح فی التراپ النقدی و البلاغی. دمشق: الگبعه‌ الأولى. مگبعه‌ اتحاد الكتاب العرب.

الكبیسی، گراد (2011). مدخل فی النقد الادبی. بغداد: الگبعه‌ الأولى. دار الیازوری العلمیه‌.

كوین، جان (2000). النڤریه‌ الشعریه‌ (بنا‌و لغه‌ الشعر- اللغه‌ العلیا). ترجمه‌: احمد درویش. القاهره‌: الگبعه‌ الأولى. دار الغربی للگباعه‌ و النشر.

ج- ب زمانێ ئینگلیزى:

Leech, Groffry N (1969) A Linguistic Guide to English Poetry Longmann, London and New York.

Plett, Heinrich F (2010) Literary Rhetoric: Concept-Structurs-Analyses, Brill,Lieden. Boston.

Abrams,M.H .(2005) Aglossary of Literary Terms Boston: Geoffry Galt Harpham.

دوو: گوڤار:

حمید، قهرمان عبدالله‌ (2013). شلوڤه‌كرنه‌كا نژیارگه‌رى بۆ دوو هۆزانێن دیوانا (تیر ژ كڤانا دوه‌شن و به‌ر تێنه‌ من). دهۆك: گوڤارا هه‌لبه‌ست. هژمار (10). چاپخانا هاوار.

سێ: نامێن ئه‌كادیمى:

ئه‌حمه‌د، ئیبراهیم حه‌سه‌ن، (2002) شێخ ره‌زایى تاله‌بانى 1835- 1910 و زمانى شیعره‌ كوردییه‌كانى، نامه‌ى ماسته‌ر، زانكوى سه‌لاحه‌ددین: به‌شى كوردى، كولیژى په‌روه‌رده‌.

ئه‌حمه‌د، صافیه‌ محه‌مه‌د، (2013) لادان له‌ شیعرى نوێخوازى كوردیدا (1980- 1991)، نامه‌ى دكتورا، زانكۆى كویه‌: فاكه‌ڵتى زانستى مروڤایه‌تى.

ئه‌حمه‌د، عه‌دله‌ جه‌میل، (2003) ڕۆلێ عه‌بدولره‌حیم ره‌حمیێ هه‌كارى د نویكرنا هۆزانا كوردیدا، ناما ماسته‌رێ، زانكۆیا دهۆك: كولیژا په‌روه‌ردێ.

بن زیان، عبدالقادر (2011).جمالیه‌ الانزیاح فی القرأن الكریم. شهاده‌ ماجستیر. كلیه‌ الاداب و اللغات. جامعه‌ ابی بكر بلقاید. تلمسان.

قادر، شێرزاد عه‌بدوڵڵا (2014). لادان له‌ شیعرى (ڕه‌فیق سابیر)دا. نامه‌ى ماسته‌ر. سكولى زمان. زانكۆى سلێمانى.

نعمه‌، ژیمان صبرى، (2015) رولێ لادانێن ره‌وانبێژى د شیعرییه‌تا هۆزانێدا دیوانا (ئه‌حمه‌دى خانى) وه‌ك نموونه‌، ناما ماسته‌رێ، زانكۆیا دهۆك: فاكۆڵتیا زانستێن مروڤایه‌تى، سكولا ئادابێ.

التنزيلات

منشور

2024-08-15

كيفية الاقتباس

محمد ب., & الياس ب. (2024). عه‌ڕووز وه‌كو هوكاره‌ك ژ بۆ دروستبوونا لادانێن ده‌نگ و په‌یڤى د هۆزانا كلاسیكییا كوردیدا دیوانا مه‌لایێ جزیری وه‌كو نموونه‌. مجلة العلوم الانسانیة لجامعة زاخو, 12(3), 712–725. https://doi.org/10.26436/hjuoz.2024.12.3.1316

إصدار

القسم

مجلة العلوم الانسانیة لجامعة زاخو