خوێندنه‌وه‌‌نه‌وه‌ی ئانترۆپۆلۆژیانه‌ی پێگه‌ی ئاکار له فۆلکلۆری کوردی و عه‌ره‌بیدا (نموونه‌ی هه‌ڵسه‌نگاندن: مه‌ته‌ڵی کوردی و عه‌ره‌بی)
DOI:
https://doi.org/10.26436/hjuoz.2022.10.3.1041الكلمات المفتاحية:
خوێندنه‌وه‌ی ئانترۆپۆلۆژیانه، ، مه‌ته‌ڵی کوردی و عه‌ره‌بی، ، بایه‌خه پاشهاتی و ڕێساییه‌کانی ئاکار، وه‌سفی تۆکمه‌ی گیرتز، توێژینه‌وه‌ی بهراوردکارانهالملخص
فۆلکلۆر و ئه‌ده‌بی زاره‌کی هه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌ک ئاوێنه‌یه‌کی باڵانوێنه که بایه‌خ و به‌ها ئاکارییه‌کانی ئه‌و نه‌ته‌وه تێیدا ڕه‌نگ ده‌داته‌وه. بێگومان کورد و عه‌ره‌ب وه‌کوو دوو نه‌ته‌وه‌ی هاوته‌نیشت که پێوه‌ندییه‌کی مێژوویی دووروودرێژیان ئه‌زموون کردووه، کاریگه‌رییان له‌سه‌ر فه‌رهه‌نگی گشتیی یه‌کدی داناوه. مه‌به‌ستی سه‌ره‌کی ئه‌م توێژینه‌وه‌یه ئه‌وه‌یه که پێگه‌ی ئاکار و به‌ها پێوه‌ندیداره‌کان له نێو فۆلکلۆر و ئه‌ده‌بی زاره‌کیی دوو نه‌ته‌وه‌ی گرنگی ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست واته کورد و عه‌ره‌ب به‌راورد بکات. خوێندنه‌وه و لێکدانه‌وه‌ی ئانترۆپۆلۆژیانه‌ی مه‌ته‌ڵی کوردی و عه‌ره‌بی، که زۆرترین ده‌رکه‌وته و ئاماژه‌ی بایه‌خ و به‌ها ئاکارییه‌کانی تێدا به‌دی ده‌کرێت، لایه‌نه هاوبه‌ش و هه‌روه‌ها جیاوازییه‌کانی پێگه و ئاڕاسته‌ی ئاکار له دوو فه‌رهه‌نگی کوردی و عه‌ره‌بیدا ڕوون ده‌کاته‌وه. له‌م توێژینه‌وه‌یه‌دا لایه‌نه‌کانی بایه‌خ و به‌هاکانی ئاکار له دوو ڕه‌هه‌ندی پاشهاتی و ڕێساییدا له‌به‌رچاو گیراوه که ڕه‌هه‌ندی پاشهاتی ئاکاری تایبه‌ت به ئه‌ویدی، خود و سروشت ده‌گرێته‌وه. هه‌روه‌ها ڕه‌هه‌ندی ڕێسایی شه‌ش پێوه‌ری که‌ماڵ‌خوازی، دووری له کرداری ناشایست، فه‌زیله‌تی ئاکاری، به‌خشش و شوناسی ئاکاری له‌خۆ ده‌گرێت. پرسی سه‌ره‌کی ئه‌م توێژینه‌وه‌یه ئه‌وه‌یه که شێوازه‌کانی ده‌ربڕینی بایه‌خه پاشهاتی و ڕێساییه‌کانی ئاکار له مه‌ته‌ڵی کوردی و عه‌ره‌بیدا چۆن ده‌نوێنرێنه‌وه و جیاوازی و هاوبه‌شیی ئه‌و ده‌ربڕینانه چۆن له‌سه‌ر بیچمگرتن و پێکهێنانی جیهانبینیی گشتیی ئه‌و دوو فه‌رهه‌نگه کاریگه‌ری داده‌نێت. هه‌ڵسه‌نگاندنی پێوه‌‌ره دیاریکراوه‌کانی ئاکار به‌پێی تیۆری ئانترۆپۆلۆژی فه‌رهه‌نگی و میتۆدی وه‌سفی تۆکمه‌ی گلیفۆرد گیرتز له به‌ستێی مه‌ته‌ڵی کوردی و عه‌ره‌بیدا به‌و ده‌رئه‌نجامه ده‌گات که هاوشێوازی له ژیانی کۆمه‌ڵایه‌تی به‌تایبه‌ت له شێوه‌ژیانی شوانکاره‌یی و خێڵه‌کیدا بووه‌ته هۆی پێکهاتنی ئاڕاسته‌یه‌کی هاوشێوه له نێو ئه‌و به‌ها و بایه‌خه ئاکارییانه‌ی که له فۆلکلۆر و که‌له‌پووری ئه‌و دوو نه‌ته‌وه‌یه‌دا خۆی نواندووه. هه‌روه‌ها جیاوازییه‌کان له ده‌ربڕین و پێناسه‌ی بایه‌خه‌کانی ئاکاردا، جیاوازی زمان، جوگرافیا، فه‌رهه‌نگ، ئه‌زموونی مێژوویی و ژین‌جیهانی ئه‌و دوو نه‌ته‌وه ڕوون ده‌که‌نه‌وه.
المراجع
به‌هرامی، ئه‌حمه‌د. ١٣٩٣. په‌ندی پیران و فه‌رمووده‌ی ژیران. سنه: په‌خشانگای زانکۆی کوردستان جه‌لال، مه‌حموود عه‌لی. ١٩٨٢. ئیدیۆم له زمانی کوردیدا. به‌غداد: په‌خشانگای حیسام
ده‌بباغی، مه‌لا غه فوور. ١٣٩٤. په‌ندی پێشینییان. سوه‌قز: ئه‌ندێشه
تنزارعی، اسماعیل. ٢٠١٠. فه‌رهه‌نگی په‌ند. چاپی یهکه م. هه‌ولێر: کوردوستان
سه‌رسێفی، ڕه‌زا. ١٣٨٩. په‌ندی پێشینیانی کوردی. سه‌قز: بڵاوکراوه‌ی گوتار
مه‌ردۆخ، ڕۆحانی. ١٣٨٥. فه‌رهه‌نگی فارسی – کوردی. سنه: زانکۆی کوردستان، سنندج
سه‌رچاوه‌ی عه‌ره‌بی:
بوتارن، قادة. 1987. الأمثال الشعبیة الالجزائریة، ترجمة عبدالرحمن حاج صالح، دارالحضارة
خفاجی، عبد المنعم. 1985. دیوان الأمام الشافعی، مکتبة الکلیات الأزهریة ، القاهرة
العسکری، ابو هلال. 1408 ق. الحکم و الأمثال، ، بیروت، دارالجیل
علی عبدالله، ناصر. 1371. المحادثة، المنهج الحدیث فی تعلیم اللغة العربیة، مطبعة مجمع العلمیة و الثقافیة المجد. تهران
غنیة، عابی. 2016. الدلالات الإجتماعیة فی الأمثال الشعبیة منطقة أولاد عدی لقبالة أنموذجا
مرتاض، عبدالملک. 1998. السبع معلقات مقاربة سیمائیة/ انتروبولوجیة لنصوصها، من منشورات اتحادکتاب العرب المیدانی، ابوالفضل: مجمع الأمثال، مکتبة مشکاة الإسلامیة،
سه‌رچاوه‌ی فارسی:
آقائی, مهرداد, قاسمی, طاهر. 1399. 'بررسی تطبیقی امثال و مثل‌نماهای عربی و کردی: در مجمع الأمثال میدانی با په‌ندی پیشینیان ملّا غفور دبّاغی’, پژوهشنامه ادبیات کردی, 6(2), pp. 35-47. Doi: 10.34785/J013.2020.250
خسروی, کبری, فتحی ایرانشاهی, طیبه, کرمپور, علی. (1396). 'بررسی تطبیقی ضرب المثل های عربی ولکی’, فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین, 7(4), pp. 63-80.
ذوالفقاری, حسن. 1388. بررسی ضرب المثل‌های فارسی در دو سطح واژگانی و نحوی. فنون ادبی, 1(1), 57-80.
ساروخانه، باقر. ١٣٨٦. فولکلورشناسی از روش تا معنی، فرهنگ مردم ایران، ش ١٠، صص ٩ تا ١٦.
ساسانی، فرهاد. ١٣٨٩. معناکاوی: به‌سوی نشانه‌شناسی اجتماعی. تهران: نشر علم
سرفراز, حسین, پاکتچی, احمد, کوثری, مسعود, آشنا, حسام الدین. ١٣٩٦. 'واکاوی نظریه فرهنگی «سپهرنشانه‌ای» یوری لوتمان و کاربست آن در زمینه تحلیل مناسبات میان دین و سینما', فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ, 10(39), pp. 73-96.
شیرخانی, محمد رضا, شوهانی, علیرضا, احمدی خواه, مهدی. ١٤٠٠. 'بررسی تطبیقی لفظ و معنا در امثال کردی ایلامی و عربی’, نشریه ادبیات تطبیقی -. Doi: 10.22103/jcl.2021.12236.2666
فرزانه دهکردی، جلال. ١٣٩٧. اصالت نشانه شناسی متن در تاریخ باوری جدید: نگاهی به آراء یوری لوتمان، اولین کنفرانس ملی تحقیقات بنیادین در مطالعات زبان و ادبیات، تهران، https://civilica.com/doc/785884
گوردون، ترنس و ویلمارث، سوزان. ١٣٩٩. تاریخ و ساختار زبان. ترجمه صالح طباطبایی. تهران: نشر شیرازه.
گیرتس، کلیفورد.١٣٩٩. تفسیر فرهنگ‌ها. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: نشر ثالث
ماناگن، جان و جاست، پیتر. ١٣٩٨. انسان‌شناسی اجتماعی و فرهنگی. ترجمه احمدرضا تقاء. تهران: نشر ماهی.
مصطفایی راد، نادر.١٣٩١. 'بررسی تطبیقی امثال عربی و کردی'، نامه‌ی ماسته‌ر: ئێران، زانکۆی کوردستان.
نامورمطلق، بهمن. ١٣٩٠. نشانه‌شناسی و فرهنگ، در نشانه‌شناسی فرهنگی. تهران: انتشارات سخن
مرادی, علی, محمدی فر, نجات. 1399. 'بررسی تأثیر ارزش‌های اخلاقی بر تمایل مردم به رفتارهای خیرخواهانه در بستر ویروس کرونا (مورد مطالعه: کرمانشاه(', اسلام و مطالعات اجتماعی, 8(شماره 3(پیاپی31)), pp. 149-182. doi: 10.22081/jiss.2021.58974.1706حریرچی، فیروز. ١٣٧٥. امثال و حکم. تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران
سه‌رچاوه‌ی ئینگلیزی:
Denzin, N. K. (1989). Interpretive interactionism. Newbury Park, CA: Sage.
Dr.Abbas Mustafa Abbas. 2012. A Semantic Study of Idioms in English and Kurdish. Journal of Kirkuk University Humanity Studies. Volume 7, Issue 3عدد خاص بمؤتمر كلية التربية, Pages 13-27: https://www.iasj.net/iasj/article/60469
Drew, Chris. (2021). 5 Key Principles Of ‘Thick Description’ In Research. In: https://helpfulprofessor.com/thick-description/#
Hall, S. (1997). Representation: Cultural representations and signifying practices. London: Sage Publications.
Liamputtong, P. and Ezzy, D. 2001. Qualitative research methods. Melbourne: Oxford university press.
Majeed S, Ahmed K. Speech Acts in some Kurdish Proverbs and Sayings. JAHS [Internet]. 8Mar.2017 [cited 15Jan.2022];21(2):364 -368. Available from: http://zancojournals.su.edu.krd/index.php/JAHS/article/view/1385
Mawlood, A.M. (2018). Animal idioms in English and Kurdish: with some pedagogical implications.
Nordquist, Richard. “Definition and Examples of Symbolic Action.” ThoughtCo, Aug. 27, 2020, thoughtco.com/symbolic-action-1692168.
Nöth, W. (2015) ‘The topography of Yuri Lotman’s semiosphere’, International Journal of Cultural Studies, 18(1), pp. 11–26. doi: 10.1177/1367877914528114.
Shank, G.D., 2006. Qualitative research: a personal skills approach. 2nd ed., Pearson Merrill Prentice Hall.
Turner, Victor (1967) Forest of Symbols; Kingport Press, U.S.A.
Greimas, A. J. (1983). "Idiotisms, proverbs, maxims (sayings)". In The Notes of Lexicology. No. 3. pp. 41- 61
سه‌رچاوه‌ی ئه‌نته‌رنێتی:
Https:\\ madrasati. Com
حکم. نت
أیت باحسین، الثقافة الأمازیغیة. نت
التنزيلات
منشور
النسخ
- 2022-10-11 (2)
- 2022-09-26 (1)
كيفية الاقتباس
إصدار
القسم
الرخصة
يوافق المؤلفين الذين ينشرون في هذه المجلة على المصطلحات التالية
[CC BY-NC-SA 4.0] يحتفظ المؤلفون بحقوق الطبع والنشر ومنح حق المجلة في النشر الأول مع العمل المرخص له بموجب ترخيص مشاع المبدع للإسناد
الذي يسمح للآخرين بمشاركة العمل مع الإقرار بحقوق التأليف والنشر الأولي في هذا مجلة
مكن للمؤلفين الدخول في ترتيبات إضافية منفصلة للتوزيع غير الحصري للنسخة المنشورة من المجلة، مع الإقرار بإصدارها الأولي في هذه المجلة
يسمح ويشجع المؤلفين على نشر عملهم عبر الإنترنت
