لێکدانەوەی پڕۆسەى داڕشتن لە ڕوانگەی تیۆری مۆڕفۆلۆژیی مۆڕفیمبناغە لە زمانی کوردی و فارسیدا

المؤلفون

  • دەریا سابیر حەمەد بەشی زمانی كوردی، فاکەڵتیی پەروەردە، زانکۆى کۆیە، کۆیە، هەرێمی کوردستان، عێراق.
  • شیروان حسێن حەمەد بەشی کوردى، کۆلێژى پەروەردەى بنەڕەت، زانکۆى ڕاپەڕین، ڕانیە، کوردستان، عێراق.
  • یادگار کەریمی بەشی زمانی ئینگلیزی و زمانەوانی، کۆلێژی ئەدەبیات و زمان، زانکۆی کوردستان، سنە، ئێران.

DOI:

https://doi.org/10.26436/hjuoz.2023.11.4.1199

الكلمات المفتاحية:

Morpheme-based morphology, Derivational process, hierarchical and non-hierarchical derivation, class changing and class maintaining derivation.

الملخص

ناونیشانی توێژینەوەکە بریتییە لە (لێکدانەوەی پڕۆسەى داڕشتن لە ڕوانگەی تیۆری مۆڕفۆلۆژیی مۆڕفیمبناغە لە زمانی کوردی و فارسیدا). مەبەستی سەرەکی ئەم لێکۆڵینەوەیە خستنەڕوی پڕۆسەی داڕشتنە لە لێکدانەوەی وشەکانی زمانی کوردی و فارسی لە ڕوانگەی تیۆری مۆڕفۆلۆژیی مۆڕفیمبناغە، لەوەی کەوا چۆن مۆڕفیمەکان بەتەک یەکترەوە ڕیزدەبن بۆ دروستکردنی وشەکان. دواتر خستەڕوی ئەم لێکچون و جیاوازییانەی کە لەنێوان ئەم دو زمانەدا هەیە، لە چوارچێوەی پڕۆسەی داڕشتندا. لەم تیۆرەدا، یەکەی سەرەکی شیکاری مۆڕفۆلۆژی مۆڕفیمە، کە یەکەیەکە لە وشە یان بچوکتر لە وشە پێکدێت. گیرەکەکان هاوشێوەی مۆڕفیمی سەربەخۆی فەرهەنگی لە فەرهەنگی زمانەکەدا دەبنە خاوەنی دەروازەیەکی فەرهەنگیی تایبەت بە خۆیان. کە ئێمە لەم توێژینەوەدا پشتمان بە یەکێک لە مۆدێلەکانی تیۆری مۆڕفۆلۆژیی مۆڕفیمبناغە بەستووە، کە مۆدێلی ڕێکخستنی فەرهەنگی (لێیبەر)ە. دواتر لە چوارچێوەی زمانی کوردی و فارسیدا کۆمەڵێک وشەی داڕێژراوی هەردو زمانەکە هەڵبژێردراون و دواتر لە چوارچێوەی تیۆری مۆڕفۆلۆژیی مۆڕفیمبناغە لێکدانەوەیان بۆ کراوە. هەروەها جۆرەکانی پڕۆسەی داڕشتنمان لە زمانی فارسی و کوردیدا خستۆتەڕو.

المراجع

بە زمانی کوردی:

حسین، شمال زکی. (٢٠٢٢). ڕیزبوونی مۆڕفیمە بەندەکان لە زمانی کوردیدا. نامەی ماستەر. فاکەڵتیی پەروەردە. زانکۆی سۆران. سۆران.

حمد، شێروان حسێن. (٢٠١٤). توانای مۆڕفیمی بەند لە دەوڵەمەندکردنی فەرهەنگ و ڕاپەڕاندنی ئەرکی سینتاکسیدا(لێکۆڵینەوەیەکی بەراوردکارییە لەنێوان زمانی کوردی و فارسیدا). نامەی دکتۆرا. سکوڵی زمان. فاکەڵتیی زانستە مرۆڤایەتییەکان. زانکۆی سلێمانی. سلێمانی.

خالد، فاروق عزیز. (٢٠٢١). پێکهاتە یەکهەنگاوییەکان لە زمانی کوردیدا لە چوارچێوەی مۆڕفۆلۆژجیی پێکهێناندا. نامەی ماستەر. فاکەڵتیی ئاداب. زانکۆی سۆران. سۆران.

خدر، عمر صالح. (٢٠٢٢). بەبەرهەمی گیرەکە وشەداڕێژەکان لە ڕۆنانی ناو لە زمانی کوردیدا. نامەی ماستەر. کۆلێژی پەروەردە – قەڵادزێ. زانکۆی ڕاپەڕین. ڕانیە.

ڕەحیمی، کامران. (١٣٨٨). بنەماکانی وشەسازی و وشەڕۆنان لە زمانی کوردیدا. چاپی یەکەم. نشر گوتار. سقز-کوردستان.

عەبدوڵا، نسار فەتاح. (٢٠١٥). دیاردە مۆڕفۆلۆجییەکان لەنێوان زمانی کوردی و ئینگلیزیدا. نامەی ماستەر. فاکەڵتیی پەروەردە. زانکۆی کۆیە. کۆیە.

فەتاح، محەمەد مەعروف ؛ قادر، سەباح ڕەشید (٢٠٠٦)، چەند لایەنێکی مۆڕفۆلۆجی کوردی. چاپی یەکەم، سلێمانی.

قادر، صباح رشید. (٢٠٠٠). هاوبێژی و فرەواتایی لە (گیرەک)دا. نامەی ماستەر. کۆلێژی زمان. زانکۆی سلێمانی.

شوانی، ڕەفیق. (٢٠١٤). وشەسازی زمانی کوردی. چاپی دووەم. کۆمەڵگەی چاپخانەی داودی. کەرکوک.

مارف، ئەوڕەحمانی حاجی. (٢٠١٤). وشەڕۆنان لە زمانی کوردیدا. چاپخانەی ڕۆژهەڵات. هەولێر.

مەحویی، محەمەد. (٢٠١٠). مۆڕفۆلۆژیی و بەیەکداچوونی پێکهاتەکان-مۆڕفۆلۆژیی کوردیی. بەرگی یەکهەم. سلێمانیی. سلێمانیی.

یونس، سەمیرە تۆفیق. (٢٠١٣). سینتاکسی وشە لە زمانی کوردیدا. نامەی ماستەر. کۆلێژی زمان. زانکۆی سەڵاحەدین. هەولێر.

بە زمانی فارسی:

ارکان، فائزە و بیدگلی، تهمینە حیدرپور. (١٣٩٩). صرف: رویکردهای نظری و کاربردی آنها در تحلیل زبان فارسی. چاپ اول. سمت. تهران.

اسلامی پور، نجمە و خیابانی، شهرام مدرس و مدرسی، بهرام و کلباسی، ایران. (١٣٩٥). بررسی و مقایسة ساختواژەهای مرکب پربسامد در زبان فارسی براساس دو الگوی صرفی واژەبنیاد و تکواژبنیاد. فصلنامە مطالعات زبانها و گویشهای غرب ایران، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاە رازی، کرمانشاه، سال سوم، شمارە ١٤، صص ١- ٢٢.

اسلامی پور، نجمە و خیابانی، شهرام مدرس و مدرسی، بهرام و کلباسی، ایران. (١٣٩٨). مقایسة ساختواژەهای مشتق پربسامد در زبان فارسی از منظر صرف واژەبنیاد و صرف تکواژبنیاد. مجلە زبان و زبانشناسی. دورە پانزدهم. شمارە ٢٩. صص ١١٣- ١٣٥.

افراشی، ازیتا. (١٣٩٩). ساخت زبان فارسی. ویراست دوم. چاپ چهارم. سمت. تهران.

اقلی، فرزانە حاج. (١٣٨٨). بررسی ابهامات تحلیل تکواژ در کتب زبان فارسی دورە متوسطە. پایان نامە کارشناسی ارشد. رشتە زبان شناسی همگانی. دانشکدە ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه تهران.

تجویدی، غلامرضا. (١٣٩٨). واژەشناسی انگلیسی همراە با فرایندهای واژەسازی در انگلیسی و فارسی. چاپ یازدهم. سمت. پژوهشکدە تحقیق و توسعە علوم انسانی. تهران.

دهخوارقانی، ساناز و مرند، ناهیدە جلیلی. (١٣٩٩). از تکواژ تا واژە: رویکردە تطبیقی نام مشاغل در زبان فارسی و فرانسە. فصلنامە علمی زبان پژوهی. سال دوازدهم. شمارە ٣٤. صص ٣٧ – ٦٠. دانشگاه الزهرا(س).

رفیعی، عادل. (١٣٩١). صرف ساخت محور: شواهدی از فرایندهای واژەسازی در زبان فارسی. مجمعە مقالات هشتمین کنفرانس زبان شناسی دانشگاه علامە طباطبائی. تهران. دانشگاه علامە طباطبائی.

شقاقی، ويدا. (١٣٩٥). مبانی صـرف. سـازمان مطالعە و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت). چاپ نهم. تهران.

طباطبايی، علاءالدين. ( 1376 ). فعل بسيط فارسی و واژەسازی. مركز نشر دانشگاهی. تهران.

علویان، غلامرضا جباری دوست. (١٣٩٠). توصیف فرایندهای واژەسازی به شیوەترکیب در بوستان سعدی. پایان نامە کارشناسی ارشد. دانشکدە علوم انسانی. گروه زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه زنجان.

فرد، ابراهیم کاویانی (١٣٨٥)، مقایسەی لایە بندی، زایایی و ترتیب وندها در زبان انگلیسی و فارسی در چارچوب نظریەی تکواژشناسی واژگانی، پایان نامە کارشناسی ارشد، رشتە زبان شناسی همگانی، دانشگاه شیراز، شیراز.

کلباسی، ایران. (١٣٨٧). ساخت اشتقاقی واژە در فارسی امروز. تهران. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

محمدی، مریم. (١٣٨٨). توصیف وندهای تصریفی و اشتقاقی در گویش کردی کرمانشاهی. پایان نامە کارشناسی ارشد. دانشکدە ادبیات فارسی و زبانهای خارجی. گروه زبانشناسی. دانشگاه علامە طباطبائی.

مشكوەالدينی، مهدی. (1396). دستور زبان فارسی واژگان و پيوندهای ساختی. چاپ نهم. سمت. تهران.

بە زمانی ئینگلیزی:

Bauer, L. (1983). English Word- Formation. Cambridge: Cambridge University Press.

Bochner, H. (1993). Simplicity in Generative Morphology. Berlin/New York: Mouton de Gruyter.

Booij, G. (2010). Construction Morphology. Oxford: Oxford University Press.

Crystal, David. (2008). A Dictionary of Linguistics and Phonetics. Blackwell Publishing LTD.

Hasplemath, Martin, 2002, Understanding Morphology, New York, Oxford University press, Inc.

Jensen, J.T. (1990). Morphology: word structure in Generative Grammar. Amsterdam/ Philadelphia: John Benjamins.

Kalbasi, I. (2008). The derivative structure of words in contemporary Persian. Tehran: Institute for Humanities and Cultural Studies [In Persian].

Katamba, F. (1993). Morphology. Hampshire and London: Macmillan Press LTD.

Lieber, R. (2009). Introducing Morphology. New York: Cambridge University Press.

Malmkjaer, K. (1991). The Linguistic Encyclopedia. Routledge.

Selkrik, O. E. (1982). The Syntax of Word. The MIT Press. London.

Soltani-Gord Faramarzi, A. (1997). From word to speech (Persian language grammar in a simple way). Tehran: Mobtakeran Publishing House [In Persian].

Trask, R. L. (2007). Language and Linguistics – The Key Concept. second edition. Routledge. London.

التنزيلات

منشور

2023-11-29

كيفية الاقتباس

حەمەد د., حەمەد ش., & کەریمی ی. (2023). لێکدانەوەی پڕۆسەى داڕشتن لە ڕوانگەی تیۆری مۆڕفۆلۆژیی مۆڕفیمبناغە لە زمانی کوردی و فارسیدا. مجلة العلوم الانسانیة لجامعة زاخو, 11(4), 839–853. https://doi.org/10.26436/hjuoz.2023.11.4.1199

إصدار

القسم

مجلة العلوم الانسانیة لجامعة زاخو