پێشه‌كی:
1. ناڤونیشانێ ڤەکۆلینێ:
ئەڤ ڤەکۆلینە ب ناڤۆنیشانێ ڕاکێشانا سۆزداریێ د ڕیکلاما بانگەشەیا هه‌لبژارتناندایە.
2. سنورێ ڤەکۆلینێ:
ڤەکۆلین بەحس ل بکارهێنانا ڕەهەندێ سۆزداریێ ل ڕیکلامێن بانگەشەیا هه‌لبژارتناندا. د چارچووڤێ زمانڤانییا دەروونیدا ، د سنوورێ جۆگرافییێ هەرێما کوردستانێدا ، ب هەردوو زارێن کرمانجییا سەری وناڤەراست دکەت.
3. ئارمانجا ڤەکۆلینێ:
ڤەکۆلین بۆ مەرەما گەهشتن و ب دەستڤەهێنانا به‌رسڤا ئه‌ڤان پرسیارێن ل خوارێ هاتییە ئه‌نجامدان.
- ڕەهەندێ سۆزداریێ د ڕیکلاما بانگەشەیا هه‌لبژارتناندا هەتا چ ڕادەیەک مفای ژێ دهێتەوەرگرتن ؟
- ڕادەیا کارتێکرنا سۆزێ چەندە د بانگەشەیا هه‌لبژارتناندا ؟
- تایبەتمەندیێن سۆزداری و دەروونی یێن ڕیکلاما بانگەشەیا هه‌لبژارتنان چنە؟
- تا چەند پارتێن سیاسی هەوڵداینە سەرەنجا هاوڵاتیان ب ڕێکا سۆزێڤە بۆ خۆ ڕابکێشن ؟
- ناڤەرۆکا سۆزداریێ د ڕیکلاما هه‌لبژارتنا خولا شەشێ یا پەرلەمانێ کوردستانێدا چنە ؟
4. ڕێبازا ڤەکۆلینێ:
ئەڤ ڤەکۆلینە ل دویڤ ڕێبازا شیکاری وه‌سفی هاتییە ئه‌نجامدان.
5. کەرستێ ڤەکۆڵینێ :
کەرستێ ڤەکۆڵینێ پێکهاتییە ژ ڕیکلاما نڤێسینا هه‌لبژارتنێن خولا شەشێ یا هەرێما کوردستانێ پێکهاتییە،تایبەت نینە ب لایەنەک سیاسی، بەلکو هەردوو لایەن ڤەگرتینە(دەستهەڵات و ئوپۆزسیون).
6. ناڤه‌ڕۆكا ڤەکۆلینێ :
ڤەکۆلین ژبلی پێشه‌كی و ئه‌نجامان ژ دوو پشکان پێكهاتییە، پشکا ئێکێ : ب ناڤۆنیشان (زمان و پێدانا سۆزێ د پەیڤ و ڕستەیێدا) ب شێوه‌یه‌كێ گشتی بەحس ل پێدانا سۆزێ د پەیڤ و ڕستەیاندا د زمانیدا دکەت و ئەڤان سەردێرێن ل خوارێ ب خۆڤە دگریت : زمان و دەوروبەرێ سۆزداری، واتایا سۆزداری و دەوروبەر، دەوروبەرێ سۆزداری و چەسپاندنا واتایێ، دەروون و سۆز، زمانێ سۆزداری و ئاخڤتنا سۆزێ، بوارێن بکارهێنانا زمانێ سۆزداریێ، پەیوەندی د ناڤبەرا سۆزو هەڵچوونێدا .
پشکا دووێ : ئەڤ پشکە ب ناڤۆ نیشان( سۆزداری د ڕیکلاما بانگەشەیا هه‌لبژارتناندا) بەشەکێ پراکتیکییە وتەرخانکریە ب سۆزدارێڤە د ڕیکلاما هه‌لبژارتناندا، ئەڤان سەردێران ب خۆڤە دگریت : ڕیکلاما بانگەشەیا هه‌لبژارتنێ، جۆرێن هەڵچوونا سۆزداریێ د ڕیکلاما بانگەشەيێدا، ڕەهەندێ سۆزداریێ د ڕیکلاما هه‌لبژارتناندا، ل دوماهیا ڤەکۆلینێ گرنگترین ئەنجام د چەند خاڵاندا هاتیینە دیارکرن و کورتیا ڤەکۆلینێ ب زمانێ عەرەبی و ئینگلیزی دیارکریە.
پشکا ئێکێ : زمان و پێدانا سۆزێ د پەیڤ و ڕستەیێدا:
١-١- زمان و دەوروبەرێ سۆزداری :
دەوروبەر ل دەڤ هالیدای پاشکۆيێ دەقەکی دیترە ب ڤەشارتی و وەک پرەکێیە نواندنا زمانی و ژینگەها ژدەرڤە پێکڤە گرێددت (فريد عوض حيدر: ١٩٩٩: 197) دەورووبەرێ دەروونی واتایا ویژدانی دیاردکەت، کو ژ کەسەکێ بۆ کەسەکێ دیتر دگوهۆڕیت (محمد على الخولى :٢٠٠١ : ٧٢) سروشتێ بکارهێنانا واتایا پەیڤێ د ناڤبەرا واتایا فەرهەنگیا و واتایا دەروونی دیاردکەت . ئەڤ دەورووبەرە ڕادەیا هێز و پلەیێ د هەڵچوونێدا دیاردکەت، بە واتایەکا دیتر ئەڤ جۆرە واتایە ب ئێک ئاخڤتنکەریڤە گرێدایيە و واتایەکا گشتی نینە (احمد مختار عمر:٢٠٠٦:٣٩) .
شێوازێ نمایشا دەنگی ئەگەرەکێ گرنگە بۆ پێدانا سۆزان پەیڤ ب چەندین واتایێن سۆزداری و دەروونی، کو نوێنەراییەتییەکا راستەقینەیا واتایێ دکەت، چونکی زمانێ جەستە هەڤتەریب دبن و دبنە هێما بۆ واتایا دەروونی .
١-٢- واتایا سۆزداری و دەوروبەر :
واتایا سۆزداری : ئەڤ جۆرە واتایە هەست و سۆزا ئاخڤتنکەری دەردبڕیت، بەهراپتر واتایا هۆشەكی تێكەڵە واتایا سۆزداری ل سەر بنچینەیا هەست وسۆزان دهێتە ئاڤاکرن(Hartm & Stork (N. D):34) ، هەست و هەڵوێستێ كەسی دەردئێخیت. به‌رانبه‌ر ب كەس وشت و ڕوداو وپەیڤ و …هتد. دگوهۆڕیت (Hartm & Stork (N. D):34), گەلەک جاران ل دویڤ تاقیكرنان دەوروبەری گوهۆڕین د سەردا دهێت(محمد على ابوحمدة:177:1981) ، بۆ نموونە پەیڤا (لیبرال) ل دویڤ فەرهەنگا (ئۆكسفۆرد) مرۆڤەکە ئارەزوو ل ڕێفۆرمێ دیموكراتییە و مافێ لابرنێ هەیە، بەلێ ل ئەفریقیا باشوور و ئەمریكا مرۆڤەکە پەنایا ئەوان هێزان ددت، كو كۆمەڵگەهێ بەرەڤ نەمانێ و ژناڤبرنێ دبەت، واتایا ڕامیاریا ئەوێ ئاژاوەگێڕ و مەترسیدارە، دبیت، ل دەڤ كەسەکێ باڵی چەپی بریتانی چ كاریگەریەک نەبیت (محمود السعران:320:1962) .
واتایا دەروونی ڕێژەیا ئەوێ د هەمی پەیڤاندا دا وەك ئێک نینە،( Leach:1924:53) ، پەیڤ هەیە واتایا كاریگەری تێدا زاڵترە ب سەر واتایا هۆشەكی، پەیڤ هەیە، هەر دوو واتاێن هۆشەكی و سۆزداری هەتا ڕادەیەكێ وەک ئێکن، هندەک پەیڤ هەنە، واتایا ئەوێ كاریگەریەكا كێم هەیە .
١-٣- دەوروبەرێ سۆزداری و چەسپاندنا واتایێ:
دەوروبەرێ دەروونی پلەیا هێزێ و کاریگەریا هەڵچوونێ دەردئێخیت، کو دووپاتیێ، یان زێدەرۆیێ، یان بێلایەنیێ دیاردکەت، ب واتایەکا دیتر واتایا سۆزداری و دەروونی ژ لایێ پێدانا سۆزا دەروونیڤە دیاردکەت (احمد مختار عمر:271:2006) ، بۆ نموونە هەردوو پەیڤێن (خۆشتڤیاتی- دڵداری) هەتا ڕادەیەکێ ژ لایێ واتایا بنەڕەتیڤە نێزیکی ئێکن، بەلێ ژلایێ سۆزداریێڤە واتاێن ئەوان جودانە. ب ئەڤێ چەندێ واتایا سۆزداری ڕەنگدانەڤەیا بارێ دەروونی دۆخەکێ زەینیێ چڕێ تاکە ژ کۆئەندامێ دەماریڤە ب شێوەیەکی ئامێری کاردانەڤە دبێت، بارەکی ئەرێنی ، یان نەرێنی دیاردکەت .
١-٣-١- ڤەگوهاستنا واتایا فەرهەنگی بۆ واتایا دەروونی :
دەوروبەرێ دەروونی واتایا پەیڤێ ژ واتایا بێلایەنی بۆ واتایەکا لایەنگیر و واتایەکا تاکەکەسی ڤەدگوهێزیت، بۆ نموونە هەردوو پەیڤێن : (جیهاد ، خەبات) هەڤواتایێن ئێکن، بەلێ د سنورێ بکارهێنانێدا جودانە، چونکی هەر ب کارهێنەرەکێ پەیوەندییەکا هزری هەیە، کو ژ لایێ هزرێ و سۆزداریێڤە لایەنگریێ دکەت. هەر کەسەکێ مەیلەکا سۆزداری به‌رانبه‌ر بە ئێک ژ پەیڤان هەیە، هەرچەندە د بابەتێ گشتیدا هەڤبەشە، یان هەڤواتایا پەیڤەکا دیترە، بەڵێ هەر پەیڤەکێ تایبەتمەندی و بکارهێنانا خۆ هەیە، کومەلەکێ هزری یێ دیاڕیکری تێدایە، بۆ نموونە (جیهاد) ” ل دەڤ ئیسلامیان بکاردهێت، پەیڤا“خەبات” ل دەڤ عەلمانیان بکاردهێت.
١-٣-٢- دەرئێخستنا هێز و پلەیا کارتێکرنا هەڵچوونێ :
دەوروبەرێ سۆزداری پلەیا هێزی و لاوازیا سۆزێ د ئەوان پەیڤاندا دیاردکەت، کو پێدانا سۆزداری تێداهەیە (سازان ڕەزا, 2015, 73-74)، ب تایبەتی ل دەمێ تووڕەبوون و هەڵچوونێدا، چونکی د ئەوی دوخیدا ئاخڤتنکەری هەستەکێ چڕهەیە و واتایەکا زێدە ژپێدڤی ددەت و زێدەڕۆیێ د پێدانا سۆزان و هەست دەربڕینێدا دکەت، ئەڤەژی گەلەک زێدەتر ژ واتایا ڕاستەقینەیا ئەوێ دگەهینت، چونکی هەستەکێ کویر د دویڤدایە، ئەڤ زێدەرويکرنە د کارهێنانا پەیڤاندا وە دکەت ژ واتایا راستەقینەیا خۆ دویر بکەڤنەڤە، بۆ نموونە : ناڤ لێنانا ڕوودانا (کوشتن)ێ ب (سەربرخانە) زێدەگاڤییە ژ هەستان، چونکی واتایا فەرهەنگییا ئەڤان دوو پەیڤا جودانە .
١-٣-٣- شێوەیێ گەهاندن و گۆهداڕیکرنێ:
شێوازی گوهداڕیکرنێ و ئاوازە و میلۆدییا دەنگی، دەنگی ڕۆڵەکێ کاریگەر ل بارکرنا پەیڤێ ب چەندین واتایێن سۆزداری و دەروونی هەیە ، گۆهداڕیکرنا پەیڤێ ب تمامی نوێنەرایەتیا واتایا ئەوێ دکەت . ژ ئەڤی لایڤە ڤەشارتی نینە، کو زمانێ جەستەيی د دەمێ ئاخڤتنێدا بۆ واتایا دەروونیا پەیڤێ هێمایێن گرنگن .
١-٤- دەروون و سۆز :
سۆز وەک د پەرتووکێن دەروونناسیێدا هاتی، ئامادەباشییەکا هەڵچوونی یا تاک، یان کومەکا ڕێکخستی ژ ئامادەباشیێ ئاراستەی بابەتەکێ دیارکری دکەت (ركس نايت و مرجريت نايت:272:1993) . پێناسەیا هەستێ د رەوانبێژیدا کو نێزیکی زمانێ ڕاگەهاندنێیە، "دۆخەکێ هەستی ل به‌رانبه‌ر وێ تێگەیشتنا کۆ هەست دروست دکەن . ب واتایەک دیتر دۆخێ دەروونی بارەکێ هەڵچوونییە ل به‌رانبه‌ر دۆخێ ئەقلی ئاماژەیێ بۆ خۆشتڤییاتیێ و هەڤالینیێ و هەڤسۆزیێ دکەت و ژ ناخی دەردکەڤیت (جبور عبد النور:1967:1984).
سۆز پێکهاتییە ژ ئامادەییەکا سۆزداری یا ب دەستڤەهاتی، کۆ ژ دووبارەبوونا بارودۆخێن سۆزداریڤە سەرهەڵددت، ئەگەر کاودانێ سۆزداریێ خۆشبوو، یان نەخۆشبوو وەک هەردوو سۆزێن ڤیان و کەربێ (خليل ميخائيل معوض: 106:2000) .
١-٥- زمانێ سۆزداری و ئاخڤتنا سۆزێ :
هەست و عەقڵ دوو پلەیێن بنەڕەتی د بنیاتنانا مرۆڤیدا پێکدهینن، کو ڕۆڵەکی بنجینەی ل کارتێکرنێ ل سەر ڕەفتار و کریارێن مرۆڤی هەیە، ئەڤجا چ باش بيت، یان خراپ د ئەوان کاوداناندا بۆ کاریگەڕیکرنێ بەرهەڤن و بەژدارن، هەرچەندە هەندەک جاران ناکۆکی د ناڤبەراواندا هەیە. گەلەک جاران مرۆڤ ڕووب ڕووی بوونا ململانەیەکا ناڤخۆیی د ناڤبەرا عەقڵی و هەستاندا دبیت، ئەڤ ململانێیە گەلەک جاران دبیتە ئەگەرێ بڕیارا چارەنڤێسان، کو ڕەنگە، یان بەرەڤ سەرکەڤتن و سەرکەڤتنێ، یان بەرەڤ شکەست و شکەستنێ ببەت. ل ڤێرە ڕۆڵێ هەردوویان ئەقڵ و هەست ل دیاڕیکرنا دەرئەنجامێ ئەڤێ ململانەیێ دەردکەڤیت (محمد تقى فلسفى:-:174 ) .
مێشکێ مرۆڤی مژیلی ململانەیەکا بەردەوامە دناڤبەرا ناڤەندا سۆزێ و ناڤەندا ئەقڵیدا دوو ناوچە د مێشکیدا هەنە، کو کێبڕکیێ دکەن بۆ کۆنترۆڵکرنا هەڵسوکەوتا مرۆڤی، کو ڕەنگە بڕیارەکێ د ناڤبەرا تێرکرنا هەستی ب دەستڤەهاتی و گەهشتن ب ئارمانجێن درێژ د ناڤا دەروونیدا بدەت. کەواتە ئازاردانا سۆزداریێ “ئازارا ڕاستەقینە”یە، هەروەک ئازارا جەستەی واتە چاوا د ئازارا جەستەیدا ل دەمێ جەستەیێ مە بەر ب ئازارەکێ دکەڤیت و ناوچەیێن مێشکی کاردکەن، بە هەمان شێوە ئازار دگەهیتە دەروون و سۆزداریا مروڤی ل دەمێ رووب ڕووی ئازارا دەروونی دبن
١-٦- بواریێن بکارهێنانا زمانێ سۆزداریێ :
١-٦-١- بوارێ ئەدەبێ :
ئەدەب چ هۆزان و چ پەخشان مفای ژ پەیڤێن بریسقەدار و سۆزداری وەردگرن،ئەڤەژی بۆ هندێیە تامەکا هونەری ل دەڤ خوێندەڤانی دورستبکەن (محمد محمد یونس:١٩٦:١٩٩٣) ، ل دویڤ شیانێن نڤێسەری، یان هۆزانڤانی خوێندەڤانی ب شێوەێن جودا ب ئازرینن، خوێندەڤان ب هەمان ڕەنگ هەست ب پلە و سۆزا کارتێکرنا بەرهەمێن ئەدەبی دکەت. هەر ژبەر هندێ دبینن نڤێسەر و هۆزانڤان گەلەک پشتبەستنێ ل سەرئەوان پەیڤان دکەن، ئەوێن بۆ ئاخڤتنا هەست و سۆزا خوێندەڤانیڤە گرێدای بن، وەک پەیڤێن : مانگ، ڕۆژ، ڤیان، تنێ بوون، گوڵ، دڵ، ...هتد .
١-٦-٢- بوارێ بازرگانی :
بکارهێنانا سۆز و هەستان ئێکە ژ ئەوان تەکنیکێن دیار، کو د بوارێ بازرگانيدا بۆ ڕیکلاما بازرگانی و بازاڕیکرنێ بکاردهێن. ئەڤجا چ ب ڕێکا بکارهێنانا هەست و سۆزان بیت (Kotler:2016:83) ، فروشتی هوسا بۆ بکری دیاردکەت ، کو ب تنێ کێمەکێ قازانج دکەت، مەبەستا ئەوی دابینکرنا خزمەتگوزاریێ و ئاسانکاریێیە بۆ کاربەریە، هەرچەندە قازانج ئارمانجەکا سەرەکییە بۆ بازرگانان چ کەس نینە کو خزمەتگوزاریێ بێبەرانبەر پێشکێشی کەسێ بکەت، بەڵێ ب ڕێکا لڤاندنا هەست و سۆزان بکری د سەردا دبن، ئانکو هوسا ب هەستیاریڤە ل گەل دئاخڤت داکو رازیبت تشتی بکریت.
١-٦-٣- بوارێ سیاسەتێ :
د سیاسەتێدا پەیڤا بارگاوی و برسیقەدار گەلەک بۆ کارتێکرنێ ل سەر دەروون و هەستێ جەماوەری بکاردهێن، سیاسەتمەدار بۆ ڕازیكرنا جەماوەری سۆزێن خۆ دلڤینن و دیاردکەن (sorka,s:214:93) و هەرژبەرهندێ گەلەک جاران د ناڤ گوتارێن خۆدا ڤەدگەرنەڤە بۆ ڕابردووی و خۆشی و نەخۆشیان ل بیرا خەلکێ دهینن و ب پاشەروژێڤە گرێددن، ب واتایەكا دیتر گەلەک جاران بەحسێ نەخۆشییان دكەن و بەحسێ ئەوان ئاستەنگ و گرفتان دكەن، كو ب سەرێن ئەوان هاتینە پاشی ئاماژە یێ ب هندێ دكەن، كو د پاشەرۆژێدا ل ژێر دەسەڵاتێن مە هەمی ئەو نەخۆشییە دێ بنە خۆشی و هندەک جاران بەحسێ خوشیان دكەن و ئاماژەیێ ب هندێ دكەن د پاشەرۆژێدا ئەو خۆشيێن لەژێردەستهەلاتا ئەوان دێ خۆشتربن.
١-٦-٤- بوارێ پەروەردێ:
بوارێ پەروەردێ کێڵگەهەکا دیترە بۆ بکارهێنانا پەیڤ و ڕستەییێن سۆزداری هەتاکو قوتابی ئاڕاستەیەکا دروست وەربگرن و ببنە کەسێن سەرکەڤتی د پاشەرۆژێدا (Immordino:-yang:2007:53) و بۆ ئەڤێ مەرەمێ دڤێت مامۆستا پەیڤ و ڕستەیێن سۆزداری بکاربهینن بۆ هاندانا قوتابیان، داکو پتر خواندن ل دەڤ خۆشتڤی ببيت و ژ رەفتارێن نابەجێ دویر بکەڤن.
١-٦-٥- بوارێ ئاینی :
مامۆستایێن ئاینی ل پاڵ ئاخڤتنا ئەقڵی گەلەک ب چڕی هەست و سۆزێن خەڵکی و ئامادەبوویێن (Ekman,p:2003:101) مزگەفتێ د هەژینن بۆ بەرێ خوەدان بۆ باشیێ و خوداپەرستیێ و دویرکەڤتن ژ خرابیێ، بۆ ئەڤێ مەرەمێ چەندین پەیڤ و ڕستەیێن ئازرێنەر بکاردهینن بۆ ڕاستکرنا ئاڕاستەیا تاکان، کۆ خۆ د ناڤبەرا ترس و خۆشیێ دا دبینن ،وەک پەیڤێن : بەهشت، حۆری، ئاڤا کەوسەرێ، فێقی، رووبارێ شیری، هنگڤین و نەمری و ...هتد. ل به‌رانبه‌رژیدا پەیڤێن قەبر ، ئاگر، پرا سیراتێ و جەهنەم ...هتد . هەنە .
١-٦-٧- بوارێ ڕاگەهاندنێ :
ڕاگەهاندن گەلەک ب چڕی پشت ب پەیڤێن سۆزداری و بارگاویڤە گرێددەت، چونکی کاریگەرییەکا بەرچاڤ ل لڤاندنا هەست و سۆزێن وەرگری هەیە بۆ هندێ ب سەر ئەقڵ و لۆجیکێدا زاڵبن، بۆ ئەڤێ مەرەمێ ئەوان پەیڤان ب کاردهینن، کو ڕەنگڤەدانەکا سۆزداری یا بهێز د دەروونی جەماوەریدا هەیە(محمد محمد یونس علی:١٩٧:١٩٩٣) بۆ گەهشتن ب مەرەمێن خۆ و هەژاندنا ڕەئیا گشتی وەک : ئاڵا، نیشتیمان، شەهید، کیمیاباران، ئەنفال، بن ئاخکرنا ب ساخی، تەعریب، ...هتد .
١-٧- پەیوەندیا د ناڤبەرا سۆز و هەڵچوونێ :
هەڵچوون گرێدایە ب كەسەكی، یان تشتەکی، یان واتایەكێ، هەڵچوون دهێتە وەرگرتن ب درێژاییا دەمی ژ ئەنجامێ تاقیكرن و ئەزموونان و ل دەروونیدا شین دبیت و جێگیر دبیت. هەڵچوون ب هەستێڤە گرێدایە وی دەمێ دبێژن هەستێ مادی وەك هەڵچوون بۆ دایك و باب و هەڤال و ...هتد . یان ژی گرێدایە ب واتایێ وی دەمی دبێژنێ مەعنەوەی، وەك هەڵچوون بۆ باشیێ، زانست و ستەمێ (عبدالواحد مشیردزەیی:٨٦:٢٠٢١).
هەڵچوون دۆخەکێ جەستەیی و دەروونییە کۆ ل گەل گرژییەکا تۆند و تێکچوونا ئۆرگانیکی، کۆ کاریگەری ل سەر سیستەمێ زڤڕۆکا خوێنێ، هەناسەدان، ماسولکە، گلاند و هەرسکرنا مرۆڤی هەیە، هەروەسا قەیرانەکا دەروونی یا ب لەز و ژ نشکەکێڤەیە کۆ ئەو کەس نەشێت ب لەز خۆ د گەلدا بگونجینیت، هەڵچوونان چوار جۆرێن بنەڕەتی هەنە: ترس، دڵتەنگی، توڕەیی و خۆشی، یا مای هەستە کۆ تێکه‌لەیەکە ژ ئەڤان چوار جۆران پێکدهێت، بۆ نموونە دوودلی و نیگەرانی و سترێس، هەمی گەلەک جاران ژ ئەنجامێ تێکەڵەیەک ژ ترس و کێمەک توڕەیێ، یان دڵتەنگیێ سەرهەڵددن. هەستان کاریگەری ل سەر هزرکرنێ هەیە، هەروەسا کاریگەری ل سەر پرۆسەیێن دەروونی یێن جۆراوجۆر هەیە، وەک هەستپێکرن، بەرئەنجام و هزرکرنەڤە، دەرئەنجام، یان حوکمدان هەتا ئەو هەست پتر ئازراندی بیت، ئاستێ هزرکرنێ دەستێکی تر دبیت. ئەگەر ترس تۆندتر بوو و بەردەوام بوو،ڕەنگە بێتە گوهۆڕین بۆ ترسا خەیالی، یان بگەهیتە قۆناغا دوودلییا نەخۆشیێ، یان دوودلیا چارەسەرنەکری
سۆز ئەزموونەکا هشیارییە و چاڵاکییەکا ئەقڵی یا بهێزە و ب ڕێژەیەکا دیارکری تاما خوشی و نەخوشیێ تێدایە واتە هەست دابەشدبیت بۆ پۆزەتیڤ و نێگەتیڤ وەک : خۆشتڤیاتی و کەرب ژێڤەبوون (عبدالواحد مشیردزەیی:٨٢:٢٠٢١) سۆز پێکهاتینە ژ ڕێکخستنەکا ئاڵۆز کۆ پێکهاتینە ژ چەند هەستەکان کۆ تیشکا ئەوان ل سەربابەتەکێ دیارکری هەیە و ل گەل هندەک جۆرێن ئەزموونێن خۆش، یان ئازاربەخش. ئەڤە "ئامادەکاریێن ب دەستڤەهاتینە کۆ ژ ئەنجامێ ڕێکخستنا لایەنێن سۆزداری بەرەڤ بابەتەکێ دیارکریڤە سەرچاوەی دگرن، جوداهی د ناڤبەرا هەڵچوون و سۆزێ ئەوە، کۆ سۆز ڕێکخستنەکا دەروونییە کۆ تایبەتمەندیا هەمیشەیی و سەقامگیریی هەیە ، د دەمەکێدا هەڵچوون ئەزموونەکا دەروونی یا ژ نشکەکێڤە، یان بەرسڤدانە بۆ هاندەرەکێ دیارکری، وەک هەستێ توڕەیێ دەمێ ڕووددت کو سڤکایەتی ب تاکی دهێتەکرن، یان ئەو هەستێ ترسێ ئەگەر ژیانا وی بەر ب مەترسییێ بکەڤیت دەردکەڤیت.
سۆز شەنگستەکێ دەروونیێ هەمیشەییە، د دەمەکێدا هەڵچوون ئەزموونەکا دەروونییە ب لەز دەربازدبیت. خوێندەڤانێ هێژا بابەتە ل سەر پیڤان و سەنگا ئەقلییە نەکو سۆز بۆ هندێ تام ژ تەندروستیا دەروونی و جەستەیی و هۆشیاری وەربگریت، پێدڤییە هندی بشێ خۆ ژ هەست و سۆزان دویربکەی، ب تایبەتی ئەگەر بڕیاردەر بیت، یان سەرۆکێ خێزانەکێ بیت و گرینگیێ ب خۆ و خێزانا خۆ وپاشەڕوژا خۆ بدە پاشی کەسانێن دیتر .
بەشی دووەم : سۆزداری د ڕیکلاما بانگەشەیا هه‌لبژارتناندا :
٢-١- ڕیکلاما بانگەشەیا هه‌لبژارتنێ :
ڕیكلاما هه‌لبژارتنێ گرنگییەكا زۆر د بوارێ سیاسەتێدا هەیە، ب تایبەتی د ماوەیێ هه‌لبژارتناندا، بهایەكێ زێدەتر دڤێت، دەمێ پارت وبەربژێرێن پارتا بۆ کارتێکرنێ سەر جەماوەری و ب دەستڤەهێنانا ڕایا جەماوەری و دەنگێن ئەوان هەوڵددن ڕیكلامێ بۆ خۆ بكەن، ب ڕێکا كەنالێن پەیوەندیێن جەماوەری، وەك تەلەڤزیۆن و ڕادیۆ و ئەنترنێت و ڕۆژنامە و گۆڤار و پۆستەران ... هتد (محمد بن سعود البشر، 1997، 103) .
ڕیکلاما بانگەشەیا هه‌لبژارتنێ کومەکا هەولێن ڕێکخستییە، پاڵنەرەکە ب ئاراستەیا جەماوەری، ب مەرەم و ئارمانجەکا دیاڕیکری، جهێ گرنگیپێدانا بەربژێر و قەوارەیێن سیاسییە ل دەمێ بانگەشەیا هه‌لبژارتناندا. (شوان نجم الدین :٦١:٢٠٢٤) .
ڤەکولەرێ ئەمریكی (لیدا كید) ڕیكلاما سیاسی هوسا پێناسە دكەت، كو ئەو پرۆسەیا پەیوەندیێیە، كو خودان پارەی به‌رانبه‌ر ئەوێ دانەنیاسینا ددەت كو بۆ ئەوی د كەنالێن ڕاگەهاندنێدا دهێتەکرن، كو تێدا پەیاما سیاسا خۆ پێشکێشی جەماوەری دکەت، ئەو پەیامە هەڵگرێ ئارمانجەکا دیاریكری و مەبەستدارە ب كاریگەریكرنە، ل سەر هەڵوێست و هزران (عبدالواحد دزەیی و شێرزاد صەبری:١٦٨:٢٠١٣).
٢-١- جۆرێن هەڵچوونا سۆزداری د ڕیکلاما بانگەشەیێدا :
کارڤەدانا سۆزداری د ڕیکلاما بانگەشەیا هه‌لبژارتناندا ل دویڤ جۆرێ جەماوەری دهێتە گوهۆڕین ، ئاشکرایە کو جەماوەر ب شێوەیەکێ گشتی سێ جۆرە (لایەنگر – بێلایەن- دژ)، ژبەرهندێ ئاساییە کو پەیاما ڕیکلامەکا هەلبژاردنا ببیتە جهێ خوەشیێ بۆ هندەک کەسان و بۆ هندەک کەسێن دیژی ببیتە جهێ تۆڕەبوون و نەڕەحەتیێ، بۆ بێ لایەنان ل دویڤ بەرژەوەندیێ دهێتە گوهۆڕین، سۆزداری ژی ل دویڤ پلەیا ئەرێنی و نەرێنی دهێنە پولێنکرن، هەڵچوونا سۆزداری بارودوخەکێ ئازراندنا خۆشی، یان نەخۆشیێیە بۆ مرۆڤی کو ژ ئەنجامێ بارودوخەکێ دروست دبیت .(صباح حنا هرمز و يوسف حنا هرمز :1988: 77)
هەڵچوونێن سۆزداری پێکهاتینە ژ : خۆشی و شادی، خەم و پەژارە، ترس و دوودلی، توڕەیی و کەرب ، خۆشتڤیاتی و مەندەهۆش بوون، کو دێ نموونەیان د ڕیکلاما بانگەشەیێدا بەرچاڤ دکەین:
٢-١-١- گەهاندنا شادی و خوشیێ:
ل ڕۆژێن بانگەشەیا هه‌لبژارتناندا ب هندەک ڕیکلامێن هه‌لبژارتنا دڵخۆش دبین، چونکی سۆزا ئەرێنی یا مە دهەژینیت و ب شێوەیەکی ئاڕاستەی دەروونێ مە کرییە کۆ پێدڤیاتیێن دەروونێ مە ژ خوشی و کامەرانیێ تێربکەت، ئەو ڕیکلامێن کو خۆشی و گەشبینیێ دگەهینن وەل مە دکەن کو هەست ب ئاسودەيی وڕحەتیێ بکەین، دەنگوباس و پێزانینێن دلخۆشکەر و ناڤەڕۆکەکا باش کارلێکرنا دەروونی و سۆزداری پتر لێدکەن و گرنژینێ دئێخیتە ل سەرلێڤێن ئەوان کەسێن گرنگیێ پێ ددەن، هەر ژبەر هندێ ڕیکلاما بانگەشەیا ئەرێنی کاریگەریا ئەرێنی دکەتە ل سەر وەرگری وهوسا بڕیار و هزرکرن و ئاڕاستەیا ئەوان دهێتە گوهۆڕین هەروەکی، دبینین د ئەڤێ ڕیکلامێدا پێدڤیاتیێن گرنگێن ژیانی دیارکرینە کو (نان-کار- ئازادی)نە، ژ بەر هندێ ئەڤ ڕیکلامە دبیتە جهێ خۆشی و ڕەزامەندیا جەماوەری .
ڕیكلاما ژمارە 1
٢-١-٢- گەهاندنا تووڕەیی و کەربێ :
د ڕیکلاما بانگەشەیا هه‌لبژارتناندا کەسێن بێزار و توڕە ژ گەلەک مەسەلەیێن وەک ژینگە و سیاسەت، ژبەر هندێ دبنە ئارمانج بۆ بەربژێرێن سیاسیی، هەتا جەماوەری پێ ب ئازرینن .
هەروەکی دبینین د ئەڤێ ڕیکلامێدا (ژینگە – کوالێتییا خوارنێ- پاراستنا ساخلەمیێ) کو جهێ بێزاریا خەڵکینە، بکارهینانە بۆ ڕیکلاما هه‌لبژارتنان، چونکی داخوازییا زۆربەيا خەلکێ کوردستانێنە .
ڕیكلاما ژمارە 2
٢-١-٣- خەم و پەژارە : ئەڤە بۆ هەژاندنا هەستێ سۆزداریێ بکاردهێت وئەڤ ڕیکلامەژی کاریگەرە بۆ بەڵاڤکرنا هوشیاریا جڤاکی ل دەڤ خەڵکێ، خەم و هەڤسوزی وەل وەرگری دکەت، کۆ هەڤسوزیێ ل دەڤ دروستبکەت، چونکی هەڤسوزی و هەڤخەمی دیاردەیەکا ڕەوشتی و جڤاکی یا گرنگە و ژ ئەنجامێ ئاخڤتنا دەروونی و ڕۆحی یا وەرگری دروستدبیت، هەڤسوزی و هەڤخەمی بەخشینێ زێدە دکەت و دبیتە پالدەر بۆ هەماهەنگیا زێدەتر و بۆ رزگاربوونێ ژ ئەوان خەم و پەژارە و کارەساتێن کۆ ڕوو ب ڕووی دبن.
ڕیكلاما ژمارە 3
د ئەڤێ ڕیکلامێدا سۆزداریا کێم دەرامەتیا بیژنا و دابینکرنا مووچەيی، کو مفا ژێ دیتیە بۆ بانگەشەیێ بۆ هندێ دەنگان ب دەستڤە بینت .
٢-١-٤- دروستکرنا ترس و دوودلیێ :
ترس سۆزەکا کارتێکەرە و پەیوەندییەکا تمام ب دوودلیێ و نەرەحەتی و هەستکرن ب ئێشانێڤە هەیە و نەئاسوودەیێ دروستدکەت، ئەڤ هەستە کارڤەدانەکا بنچینەییە بۆ پارێزگاری و بەرگریا مرۆڤی و ژ بەر هندێ پشتی هەستکرنا مرۆڤی ب ترسێ، پاشی چارەسەریێ بۆ ژێدەرێ ترسێ ڤەدبینن (دعاء احمد محمد طنطاوى :7٥:2023) وەک : بەڵاڤبوونا نەخوشیێ و هەڵوەشاندنا خێزانێ و بەڵاڤبوونا مادەیێن هۆشبەر و چارەنڤیسێ سیاسی و لێدانا بەرژەوەندیان، د ئەڤێ ڕیکلامێدا ترسا هندێ ل سەر باژێرەکی بەرچاڤکرییە کو نەخۆشیا پەنجەشێرێ بەڵاڤبوویە ب ئەگەرێ خوارنا خراب و دەرمانێن دەم ب سەرڤەچوويی، پێدڤییە ڕێگری لێ بهێتەکرن و چارە بۆ بهێتە ڤەدیتن .
ڕیكلاما ژمارە 4
٢-١-٥- خۆشتڤییاتی و مەندەهوشی:
دەرئێخستنا خۆشتڤییاتیێ بۆ دەڤەر،ناوچە،کەس و عەشیرەت وەک فاکتەرەک د ئەڤێ هه‌لبژارتنێدا بۆ ڕاکێشانا سۆزا جەماوەری بکارهاتییە ئەو عەشیرەت و جهە بۆ لایەنگری و دەنگدانێ وەک:
هەروەکی دبینین ئەڤ سەرۆک لیستە خۆشتڤیاتیا خوە بۆ باژێرێ سلێمانییێ دەردبڕیت، ب هندێ کو قەردارێ باژێڕێ سلێمانیێیە.
ڕیكلاما ژمارە 5
٢-١-٦- سڤکاتیپێکرن :
سڤکاتیپێکرنا نەیاران ئێکە ژ هەڵچوونێن دەروونی و زۆر ب چڕی ژ لایێ لیست و بەربژێران بۆ ڕاکێشانا سۆزا خەڵکی بکارهاتییە هندەک جاران سڤکاتی بەشەک بوویە ژ بەرسڤدانا تۆند وەک:
ڕیكلاما ژمارە 6
٢-٢- ڕەهەندی سۆزداریێ د ڕیکلاما هه‌لبژارتناندا :
٢-٢-١- ڕەنگ :
ڕەنگ ڕۆڵەکێ کاریگەر د سۆزداریا دەروونیدا دگێریت چونکی چاڤ ئێکە ژ هەستێن کاریگەر و ڕەنگان هەر زوی ڕادکێشیت. ئاشکرایە پارتێن سیاسیێن کوردستانێ هەر ئێکێ ژ ئەوان ڕەنگەکێ هەڵبژارتی بۆ ئاڵا و ناسنامەیا خۆ هەتاکو جەماوەرێ خو پێ ناسبکەت، ئەو ڕەنگەژی دبیتە هێما و لۆگۆێ پارتا سیاسی، ب ئەڤی شێوەی دیتنا هەر ڕەنگەکێ دبیتە ئەگەرێ خۆشیێ بۆ لایەنگرێن پارتەکا سیاسی و نەخۆشی بۆ نەیارێن ئەوێ پارتێ.هەروەک دبینین ئەڤ ڕەنگە کو ڕەنگێ کەسکە، (پاشای برنج) بۆ ئازراندنا دۆست و لایەنگریێن (پ.د.ک) بکارهینایە.
ڕیكلاما ژمارە 7
٢-٢-٢- وێنە و نیگار :
ڕێكلاما كەسایەتی، یان رێكلاما وێنەی د ناڤەرۆکا خۆدا جەخت ل هەست و سۆزێن گوهدارێ پەیاما ڕیکلامێ به‌رانبه‌ر كەسایەتییەکێ سیاسی یێ دیارکەری دکەت کو ئەوژی (بەربژێر) ە، ب ڕێکا جەختكرنێ ل سەر سیمایێن ئەوێ كەسایەتیێ، وەك: شارەزایێ كارگێڕی، هێز، ئەمانەت، شارەزایی ل كارێ سیاسی و بەهرەیێن گوتارێ و جوانیا كەسایەتی...هتد، ئەڤ جۆرێن ڕیكلامێن سیاسی، ئەڤان كەسایەتیان ل دەڤ خەلکێ خۆشتڤی دکەت، ب ڕێکا دانەنیاسین، بلندکرن، ب بهاکرنا ئەڤان كەسایەتیان سەرەنجا خەڵكێ ڕادكێشن محمد بن سعود البشر، 1997،106-112)
ڕیكلاما ژمارە 8
٢-٢-٣- ڕستەیا ڕاگەهاندنێ:
پەیڤ وڕستەیێن کاریگەر بکارهێنانانەک بەربه‌لاڤ بۆ کارتێکرنێ ل سەر جەماوەری و ڕازیکرنا ئەوان هه‌يه، یان دشێن ڕاستیان پێ ڤەشێریت و بەرزەکەت، ڕیکلاما بانگه‌شەیا هه‌لبژارتنان ژ ئەوان بوارانە یێن کو پشتدبەستیت ب پەیڤ و ڕستەیێن کاریگەر بۆ کارتێکرنێ ل سەر ئەقڵ و ویژدانا جەماوەری هەتا بۆ مەرەمێن خۆ ڕابکێشن (عبدالواحد دزەیی و شێرزاد صەبری:٩٣:٢٠١٣)
گرینگیێ ب پێدانا پێزانینێن جەماوەری، تمام ددەت دەربارەی كێشەیێن كو پەیوەندیەک ڕاستەوخۆ ب ژیانا هاوڵاتیانڤە هەبیت، ب تایبەتی لایەنێ ئابووریڤە. (شیلیز) د ئەڤی بواریدا دبێژیت : د ئەڤان جۆرە ڕێكلاماندا ب پلەیا ئێکێ شەقڵی كێشەیێن ناوچەیی د سەردا زاڵە، ب تایبەتی ئەوێن گرێدای ب لایەنێن ئابووریێ ژیانا هاوڵاتییان بن كو ئەڤ جۆرە ڕیکلامە پتر ژ جۆرێ ئێکێ ل دەمێ هه‌لبژارتناندا ب كاردهێت (محمد بن سعود البشر، 1997،106-112)
ڕیكلاما ژمارە 9
٢-٢-٤- دەنگ و مۆزیک :
تۆنا دەنگی یا نەرم هەستکرنێ ب خۆشی وڤیانێ دگەهینیت و دیاردکەت و کاریگەریێ ل سەر دەروونێ وەرگری دورستدکەت، (مە ل ڤێرە ڕیکلاما دەنگی و ڤیدیۆيی وەرنەگرتییە، ژبەر هندێ درێژیێ پێنادەین ) .
٢-٢-٥- زمانێ جەستەيی و دەربڕینا بارێ سەروچاڤان:
دەربڕینا سەروچاڤان ولڤینا لەشی ڕۆڵەکێ گرنگ د ڕیکلاما بانگەشەیا هه‌لبژارتناندا هەیە، ب تایبەت سەروچاڤ گرنگترین کەناڵێ دەربڕینێیە، (تونیا ریمان: ٧٣:٢٠٠٩) هەر ژبەرهندێ گرنژینەکا ئەرێنی کاریگەرییەکا زۆر ل سەر دەروونێ وەرگرێن ڕیکلامێ دکەت، هەر ژبەرهندێ وەسا باشە ل دەمێ ڕیکلامێ سەروچاڤ ڤەکری بن و ب گرنژین بن، بۆهندێ کەسێن به‌رانبه‌ر هەست ب نازکی و نەرمی و سادەییا کەسێ ڕیکلامکار بکەت، بۆ هندێ وەرگر هەست ب ئارامیێ بکەت) (دعاء احمد محمد طنطاوى :73:2023) .
ڕیكلاما ژمارە 10
٢-٢-٦- بیرۆکە و ناڤەرۆک :
ناڤەرۆکا پەیامێ بۆ وەرگری گەلەک جاران دبیتە ئەگەرێ خۆشی وچاندنا هیڤیان ل دەڤ وەرگری و جەماوەری، هەرژبەرهندێ ناڤەروکا پەیامێ گرنگيا خۆ هەیە و هاندانێ (حەماسەتێ) دورستدکەت و هەستەکێ خۆش ل دەڤ جەماوەری دورستدکەت، ل دەمێ پەیاما ڕیکلامێ هەڵگرا داخوازیێن ئەوان بیت .
ئەنجام :
١- ڕاکێشانا سۆزداریێ گرنگیەکا زۆر هەیە د ڕیکلامێدا و هەست و سۆزان دئازرینیت و ئەنجامەکێ کاریگەرژی دێ هەبیت. ژبەر کاریگەریەکا زۆر و تێچوویێ کێم و سروشتێ جڤاکیێ مرۆڤان سۆزداری د ڕیکلاما بانگێشەیا هه‌لبژارتناندا، هەتا ڕادەیەکێ زۆر پشت پێ دهێتە بەستن و مفایەک زۆر ژێ دهێتە وەرگرتن بۆ گوهۆرینا ئاڕاستە و ڕەفتارا کەسان.
٢- د ڕیکلاما بانگەشەیا هه‌لبژارتناندا ڕادەیا بکارهێنانا سۆزێ زۆر زۆرە ژ لایێ لیست و کەسانڤە و هەر هەمی گرنگیەکا تمام پێ ددەن، هەر ژبەرهندێ دبینن خەڵک ب گەرم و گورڤە بەژداریێ د بانگەشەێدا دکەن و پۆستەر و فلیکس کارتێکرنەک مەزن ل سەرهەژاندنا هەست و سۆزان بۆ ڕاکێشان و مەیلا تاکان دکەن.
٣- د ئەڤێ بانگەشەیا هه‌لبژارتناندا گەشبین و ترس و گەهاندنا خوشیێ سیمایێن سەرەکیێن ڕیکلاما هه‌لبژارتنانن، هەر لیستەک و لایەنەک مەترسی خۆ بەرچاڤدکەت، ئەگەر نەبێتە براوەیا هه‌لبژارتنان دێ بارودۆخێ خەڵکێ بەرەڤ خرابیێ چیت وبەرۆڤاژی ئەگەر ببیتە براوەیا هه‌لبژارتنان، دێ بارودوخێ خەڵکێ باشتربیت ونە ڕازیبوونێن خەلکێ دێ ب دوماهیک هێن.
٤- پارتێن سیاسی هەر هەمیان ب ڕێژەیێن جودا کار ل سەر بنەمایێ سۆزێ کریە د ڕیکلاما هەلبژاردناندا ب ڕێکێن جودا و ڕاستەوخۆ و نە ڕاستەوخۆ هەست و سۆز و دەروونێ هاوڵاتیان دئازرینن بۆ ب دەستڤەهێنانا بەژداری و دەنگپێدانێ .
٥- ناڤەرۆکا سۆزداریا ڕیکلامێن هه‌لبژارتنا خولا شەشێ یا پەرلەمانێ کوردستانێ پێکهاتییە ژ: گەهاندنا خۆشی و توڕەیی و قیژکرنێ و هەڤسوزی و هەڤخەمی و ترس و دوودلی ودروستکرنا مەندەهوشیێ .
٦- فاکتەرێن کاریگەر د ئەڤان هه‌لبژارتناندا کو کار ل سەرهاتییە کرن پێکهاتینە ژ (ڕەنگ، وێنە و نیگار، ڕستەیێن کاریگەر، دەنگ، زمانێ لەشی، باری سەروچاڤان و بیرۆکەیێن نوی ) .
ژێدەر:
١- ب کوردی :
١-سازان ڕەزا مەعین (٢٠٠٥), واتا و دەوروبەر، نامەی ماستەر-كۆلێژی پەروەردە,زانکۆی سەلاحەدین.هەولێر.
٢-شوان نجم الدین عمر (٢٠٢٤) تەکنیکەکانی زمانی میلتۆن لە بانگێشەی هه‌لبژارتندا، نامەی دکتۆرا، بەشی کوردی کۆلیژی زمان زانکۆی سەلاحەدین هەولێر .
٣-عبدالواحد مشیر دزەیی (٢٠٠٩) کاریگەری دەروونی لە بواری ڕاگەیاندندا، چاپی یەکەم، دەزگای ئاراس بۆ چاپ و بڵاوکردنەوەك هەولێر .
٤-عبدالواحد مشیر دزەیی (٢٠١٤) زمانەوانی دەروونی، چاپی دووەم، ناوەندی ئاوێر بۆ چاپ و بڵاوکردنەوەك هەولێر
٥- عبدالواحد مشیر دزەیی (٢٠٢١) خوێندنەوەی دەروونی دەق، چاپی دووەم، ناوەندی ئاوێر بۆ چاپ و بڵاوکردنەوەك هەولێر.
٦-عبدالواحد مشیر دزەیی و شێرزاد صبری علی (٢٠١٣) زمانەوانی سیاسی، چاپی یەکەم، کتێبخانەی فەنار ، دهۆک.
٢- ب عەرەبی :
١-أحمد مختار عمر (1982) علم الدلالة ، الناشر عالم الكتاب ، الطبعة الثانية 1988، شارع عبد الخالق ثروت - القاهرة.
٢-تونيا ريمان (2009) قوة لغة الجسد،الطبعة الاولى،دار العربية للعلوم ناشرون،بيروت.
٣-جبور عبد النور (1984)، المعجم الأدبي، ط 2، دار العلم للملايين، بيروت لبنان.
٤-خليل ميخائيل معوض (2000) علم النفس العام، ط 2، مركز الاسكندرية للكتاب ، مصر.
٥-دعاء احمد محمد طنطاوى (٢٠٢٣) فعالية الاعلان العاطفى فى توجيه سلوك الملتقى لتحقيق اهداف اتصال المرجوه، مجلة الفنون و العلوم التطبيقية، جامعة دمياط،المجلد العاشر، العدد الثانى، ابريل 2023
٦-ركس نايت ومرجريت نايت(1993) المدخل الى علم النفس الحديث، ط 2 دار الفارس، عمان.
٧-صباح حنا هرمز ويوسف حنا هرمز(1988): علم النفس التكويني, دار الكتب, الموصل.
٨-فريد عوض حيدر (1999) علم الدلالة دراسة نظرية و تطبيقية القاهرة، مكتبة النهمة المصرية .
٩-محمد بن سعود البشر (1997)، مقدمة في الاتصال السياسي، مكتبة العبيكان، الرياض .
١٠-محمد محمد يونس (1993) وصف اللغة العربية دلاليا، فى ضوء مفهوم الدلالة المركزية، دراسة حول المعنى و ضلال المعنى، منشورات جامعة الفاتح، ليبيا .
١١-محمد تقي فلسفي (ب.ت) الطفل بين الوراثة والتربية : تعريب : فاضل الحسيني الميلاني، بلا طبعة، بلا تاريخ .
١٢-محمد علی الخولی (٢٠٠١) علم الدلالە، علم المعنی، دار الفلاح للنشر و التوزیع، الاردن .
١٣- محمود سعران (١٩٦٢) علم اللغة، مقدمة للقارىء االعربى، الطبعة الاولى
، دار النهضة العربية للطباعة و النشر، بيروت.
٣- ب ئینگلیزی :
1-Ekman, P. (2003). Emotions Revealed. Henry Holt and Company.
2-HARTMARN, R.R.K & STORK F.C “Dictionary of language and Linguistics” applied science publishers (Redunclancy).
3-Immordino-Yang, M. H., & Damasio, A. (2007). We Feel, Therefore We Learn. Mind, Brain,
4-Kotler, P., & Keller, K. L. (2016). Marketing Management. Pearson
5-LEECH. G. ( 1924) “Semantics” London.
6-Soroka, S. (2014). Negativity in Democratic Politics. Cambridge
٤- سایت :
www.wikipedia