1. پێشەکی

شورەش ئێک ژ بنەمایێن گرنگە د هەر وەلاتەکێدا ژبۆ د دەست ڤەئینانا مافێ گەلێن بن دەست، لەورا گەلێ کورد ژبۆ ب دەست ئینانا مافێن رەوایێن بتایبەت پشتی ژناڤچوونا شورەشا ئەیلوولێ دەست ب شورەشەکا نۆی کرن ئەوژی شورەشا گولانێ بوو، ئەوا ئێک ژ شورەشێن گرنگ د بزاڤا رزگاریخوازا نەتەوەییا کوردییدا، ژبەرکو سەنگاتیا شورەشێ دکەڤیتە دەڤەرا بەهدینان کو ل سالێن (١٩٧٦ – ١٩٧٨) شەرێن مەزن دژی حکومەتێ هاتنە روویدان و ئەڤ چەندە دبیتە ئەگەر کو خەلکێ بەهدینان گەلەک قوربانییا بدەن ژوان راکرن و سوتاندنا گوندێن وان، راگواستنا وان ژ گوندێن وان و ئاکنجی کرنا عەرەبان ل هندەک گوندێن بەهدینیا و و حکومەتا بەغدا سزایێن توند دانانە بەر رێکخستیێن پارتی دیموکراتی کوردستان ل باژێران دبیتە ئەگەرێ دەستەسەر کرن و سێدارەدانا کومەک ژ ئەندامێن وێ، لێ لڤێرە جهێ پرسیارێ یە کا ئەڤ شورەشە چەند شیا خو لبەر رێکارێن حکومەتا بەغدا بگریت؟.

1.1. گرنگیا بابەتی:

گرنگیا ڤەکولینێ ئەوە شورەشا گولانێ ل دەڤەرا بەهدینان شورەشەکا گرنگ بوو، بتایبەت ڤەژاندنا رێکخستنێن پارتی و دەستپێکرنا شورەشێ ل دەڤەرێن سنورێ عێراق-تورکیا کو دبیتە ئێک ژ دەڤەرێن ستراتیجی ل وی دەمی ئەڤ چەندە دبیتە ئەگەر حکومەتا بەغدا گوندێن سەر سنوری ڤالا بکەن وهەروەسا بارەگایێن سەربازی ل سەر سنورێ زێدە دکەن کو دبیتە ئەگەر پێکدادان ناڤبەرا پێشمەرگە و هێزێن سەربازی یێن حکومەتێ زێدە ببن.

2.1. ئارمانجا ڤەکولینێ:

سەرەرای گرنگییا بابەتێ بزاڤا نەتەوەی ورزگاریخوارزا کورد ل دەڤەرا بەهدینان چ ڤەکولینێن تایبەت ب شورەشێ ل بەهدینان ب شێوەیەکێ ئەکادیمی نەهاتینە نڤیسین، هەوروەسا بۆ دیارکرنا بزاڤا نەتەوەییا کوردی د ماوەیێ قیادا موەقەت و هەولێن ئەوان بۆ خواندەڤانان.

3.1. رێبازا ڤەکولینێ:

دئەڤێ ڤەکولینێدا رێبازا خواندنەکا مێژوویی و شرووڤەکاری یا هاتیە بکارئینان لدویڤ ئەڤێ رێبازێ دێ وەسفا رویدانان لدەڤەرا بەهدینان (١٩٧٦-١٩٧٨) هاتیە کرن و بشێوەیەکێ مێژووی بابەت هاتیە رونکرن.

4.1. پلانا ڤەکولینێ:

ئەڤ ڤەکولینە ئامادەکرن و بزاڤا نەتەوەی ورزگاریخوارزا کورد ل دەڤەرا بەهدینان بخوڤە دگریت، هەر ژ دامەزراندنا قیادا موەقەت و خو ئامادەکرن بۆ شورەشێ و لدیڤدا هاتنا مەفرەزەیێن پێشمەرگەی بۆ بەهدینان و شەر دژی حکومەتا بەغدا ودیار کرنا هەلویستێ حکومەتێ ژ ئەڤێ چەندێ. ب ئەڤێ مژارێ بابەت ل سەر چوار خالان هاتیە دابەشکرن، کو خالا ئێکێ باس ل بەرپابوونا شورەشا گولانێ ودەستپێکرنا شەری دژی حکومەتا بەغدا ل بەهدینان هاتیە کرن، خالا دووێ ڵدور رێکخستێن نهینى یێن پارتى دیموکراتى کوردستان و چارەنڤیسێ ئەوان ، وخالا سیێ باسێ رێکارێن پارتا بەعس بەرامبەر بزاڤا نەتەوەییا کوردی هاتیە کرن،خالا چوارێ و یا دوماهیێ لسەر کارڤەدانێن هەرێما ئێک بەرامبەر هەلویستێ حکومەتا عێراقێ ژ دەنگڤەدانا شورەشا کوردی.

5.1. ژێدەرێن ڤەکولینێ:

ب مەرەما ئەنجامدانا ئەڤێ ڤەکولینێ پشتبەستن ل سەر رێژەیەکا ژێدەرێن جوراوجور هاتیە کرن، وەک بەلگەنامێن حکومی ویێن پارتێن سیاسی کو ژ ئەرشیفێ پارتی دیموکراتی کوردستان هاتینە وەرگرتن و ژبۆ پرکرنا زانیاریێن نە دروست و روونکرنا هندەک بابەتان پشت بەستن لسەر چاڤپێکەفتنان هاتیە کرن ژبەر کو زۆربەی روویدانێن ئەڤی ماوەی هێشتا نەهاتینە نڤیساندن ژوان کەسێن ب شێوەیەکێ باش باسی ڤان روویدانان کرین (المحترقون الکورد، الحیاة والموت ) یا دانەر هاشم رەمەزان بوو کو ناڤبری بەشداری پتریا وان روویدانا بوویە و (بیرەوەریێن فوئاد میرانی یێن نە بەلاڤکری) ورۆژنامە و گوڤار و بەلاڤوکێن پارتی بتایبەت (رۆژناما خەبات و صدی خەبات)،

2. بەرپابوونا شورەشا گولانێ ودەستپێکرنا شەر دژی حکومەتا بەغدا

1.2. دامەزراندنا هەرێما ئێک و ئامادەکاریێن شورەشا گولانێ:

قیادا موەقەت ل ١٥ی نیسانا ١٩٧٥ د کومبوونەکا نهێنی دا ل باژێرێ نەغەدە ل وەلاتێ ئیرانێ ب ئامادەبوونا مەسعود بارزانی و جەوهەر نامق سالم وکەریم شەنگاری و ئازاد بەرواری و محەمەد رەزا هاتە دامەزراندن کو پشتی دەستویری ژ مەلا مستەفا بارزانی وەرگرتی بریاردان رێکخستنێن پارتی ب سەرپەرشتیا گشتی یا مەسعود بارزانی ل ناڤخویا کوردستانێ ودناڤ بەنابەرێن ل ئیرانێ و وولاتێن ئەوروپا نۆی بکەن (بارزانی، ٢٠٢١، ٢٣-٢٤)، بۆ ماوێ چەند مەهان ئەڤ کومبوونە ل بن چادرەکێ ل مالا مەلا مستەفا بارزانی ل باژێری نەغەدە دهاتنە ئەنجام دان و ژ سپێدێ تاکو ئێڤارییەکا درەنگ دبەردەوام بوون ژبەرهندێ خەلکێ دەوروبەرێ وان گومان دکرن کو ئەڤ کوبوونە گرێدایی نە ب رێکخستنێن پارتی بەلێ کەسێ ناڤەروکا وێ نەدزانی ژبەر کو ئاسایشا ئیرانێ (ساڤاک) چاڤدێریەکا توند دانابوو سەر بەنابەرێن کورد ل ئیرانێ ب تایبەتی لسەر بنەمالا مەلا مستەفا بارزانی هەبوو (پەیامی ئەیلول، تەموزا ٢٠١١، ژمارە ٢١، ٧-٨).

مەلا مستەفا بارزانی نەخوش دکەڤیت ل ئەیلوولا ١٩٧٥ دگەل مەسعود بارزانی بەرەڤ ئەمریکا دچن ژبۆ وەرگرتنا چارەسەرییا نوژداری تا مەها چرییا دووێ دزڤرنەڤە د وی دەمییدا بریاردان ئامادەکارییان بکەن کومەک ژ سەرکردایەتیا قیادا موەقەت ژبۆ نۆی ریکخستنان و دەست پێکرنا چالاکیێن سیاسی پێشمەرگایەتیێ ل کوردستانێ، و کوردستان دابەش کرنە سەر دوو هەرێمان دا هەرێما ئێک ب بەرپرسایەتیا جەوهەر نامق سالم و کەریم شەنگاری سنورێ وان یێ رێکخستنێ باژێرێن دهوک و هەولێر و موسل بخوڤە دگریت، هەرێما دوو سنورێ وێ دەڤەرا سلێمانێێ بوو ب بەرپرسایەتیا عارف تەیفور وچەند کادرەکێن دی (گەوهەری، ٢٠٢٠، ٤٢؛ بارزانی،٢٠٢١، ٣٥)، ژپێش ڤێ پێنگاڤێ ب بریارا مەسعود بارزانی هاشم رەمەزان ناسیار ب (ئەبو عەنتەر) و سەید حەسەن ل خزیرانا ١٩٧٥ هنارتبوونە دەڤەرا هەکاری و یێ ئێکێ کربوو بەرپرسێ وێ دەڤەرا سەر سنورێ عێراق-تورکیا بنگەهێ خو دداننە گوندێ بێرمان ل مالا یوسڤ جانگیر لناڤ هوزا قەشیریان و هەروەسا عەبدولرەحمان سالح سلێڤانەی کربوو بەرپرسێ لژنەیەکا پارتی ل وولاتێ سوریا (رمضان، ٢٠٠٥، ٣٦؛ ٧٥)، دەستپێکا دامەزراندنا قیادا موەقەت دان وستاندنان دا دوو پشنیار پەیدابوون یا ئێکێ دگوتن پێدڤیە ئەم ئێک راست مەفرەزێن پێشمەرگەیان فرێکەین بەری گوندا راکەن و خەلکێ توشی کوچ کرنێ بکەن، پشنیارا دووێ بریارا وان ئەوبوو کو ئێکەم جار ب نهێنی دناڤ خەلکێ دا بگەرن و وان هشیار بکەن و رێکخستنان بکەن ، ل دوماهیێ پشنیارا دووێ هاتە دەست نیشان کرن ژبەر دوو ئەگەرا یا ئێکێ: ژبەر کو خەلکێ کوردستانێ هێشتا ل بن شۆکا ژناڤچوونا شورەشا ئەیلوولێ یە دڤێت ئامادە بکەن بۆ شورەشەکا نۆی و ئەگەرێ دووێ: ژبەرکو وان دیارکرن دەستپێکرنا مەفرەزا زی دەنگ ڤەنادەت و چێدبیت توشی ژ ناڤچوونێ ببن ژبەرهندێ بریاردان ژ سێ قوناغان دا ببورینن ئەوژی (نۆی رێکخستن-راگەهاندنا بەیاننامەیا ئێکێ یا قیادێ- فرێکرنا مەفرەزەیان) (چاڤپێکەفتن دگەل: بەرواری، هەولێر ، ٨ی چرییا ئێکێ ٢٠٢٢).

بەرپرسێن هەرێما دوو ژلایێ ساڤاکێ ڤە هاتنە دەستەسەرکرن پشتی کو عارف تەیفور و موحەمەد رەزا هەولداین مورەیا قیادا موەقەت ل دەڤ پەرتووک فروشەکێ کوردێ رۆژهەلات ب ناڤێ (پارتی دیموکراتی کوردستان-قیادە موەقەتە) دروست بکەن ، پەرتووک فروش ژڤانەکێ دیارکری ددەتە هەردوویان و هێزێن ساڤاکێ پێ دحەسیینیت هوسا هەردوو ئەندامێن سەرکردایەتیا قیادێ دهێنە دەستەسەرکرن ژبەرهندێ ب فەر دبینن بەرپرسێن هەرێما ئێک ژ ئاخا ئیرانێ دەربکەڤن (پەیامی ئەیلول، تەموزا ٢٠١١، ژمارە ٢١، ٩)، هوسا جەوهەر نامق لژێر ناڤێ نهێنی (سەلیم سورانی) و کەریم شەنگاری ب ناڤێ (حەسەن شەنگاری) ل چرییا ئێکێ ١٩٧٥ ب هاریکارییا ئەسعەد خوشەڤی^(١) ب رێکا مەرگەڤەرێ سنورێ ئیرانێ دەردکەڤن بەرەڤ دەڤەرێن کوردا ڤە ل تورکیا دچن(بالەکی،٢٠١٦،٥٥؛ چاڤپێکەفتن دگەل: گوندکی، دهوک ، ٣ی ئادارا ٢٠٢٤)، شیان ب ناڤێ پارتی دیموکراتی کوردستان-تورکیا بەرەڤ باژێرێ باتمانێ چوون و برێکا ئەندامێن ئەوێ پارتێ چەند کەسەکێن گرنگ ببینن داکو هاریکارییا وان بکەن ژبۆ دەستپێکرنا هاریکارییان ژوان عەبدولا حەسو وان دبەتە باژێرێ میدیاتێ و لوێرێ کومبوونا ب خەلکێ دەستنیاشانکری ژلایێ قیادێ دکەن ژ وان عەبددولرەحمان گوندکی بوو کو ب رێکا وی ل مەها کانوونا ئێکێ ١٩٧٥ دچنە گوندێ گوندک مەلێ ل نێزیک باژێری شەرنەخێ لێ ژبەرکو گوند ل سەر جادەیێ بوو و قەلەبالغی لێ هەبوو بنگەهێ خو ددانە گوندێ سنێ نیزیکی گوندێ پێشتر، ل گوندێ سنێ بتنێ گوڤەک هەبوو ل وێرێ کارکرن تاکو خانیەکێ دوو ژوور ئاڤاکری ژوورەک بۆ خێزانا عەبدولرەحمانی و ژوورا دی وەک بنگەهێ قیادێ وجهێ ژیارا جوهر نامق و کەریم شەنگاری بوو(چاڤپێکەفتن دگەل: گوندکی، دهوک ، ٣ی ئادارا ٢٠٢٤).

پشتی جهەکێ جێگیر پەیداکرین قوناغا تێکەل بوونا وان دگەل پێشمەرگە و کادرێن پارتی دەست پێکر کو دچەند قوناغەکا دا بوری کو ل هەر ل دەستپێکا هاتنا وان بۆ باژێرێ میدیاتێ پەیوەندی ب ئەندامەکێ پارتی دیموکراتی کوردستان- تورکیا کرن ب ناڤێ مەلا عەبدول لەتیف کو برێکا وی بشێن حەمید شەریف سندی ببینن وان دزانی ڤی کەسی کومەکا کەس و کارێن وی دگەلدانە و ب چەکن و ل شکەفتێن دەڤەرا سندیا ماینە هوسا ل دەستپێکا مەها کانوونا دووێ شیان حەمید شەریفی ببینن و ببەنە جهەکێ نێزیکی بنگەهێ هەرێمێ، ناڤبری دیاردکەت دەمێ دچیت بۆ دیتنا وان بەرپرسێن هەرێمێ دگەل عەبدولرەحمان گوندکی مژیلی ئامادەکرنا بەیانا ئێکێ یا قیادا موەقەت بوون کو بەری هنگی مەسعود بارزانی نڤیسیبوو ب ناڤێ (کوردستان الساحة الحقیقیە للنضال، ناضلی وارفعی واقع النکسة - کوردستان مەیدانا راستەقینەیا خەباتێ یە وکەتوارێ شکەستنێ قەبول نەکەن) (چاڤپێکەفتن دگەل: سندی١، زاخو ، ٧ی ئادارا ٢٠٢٤)، و دگەل هندێ مستەفا مزیری و سالح بامەرنی و مەحمود کانیسارکی کادرێن بەرێ یێن پارتی بوون ل تەباخا ١٩٧٥ مابوونە دەڤەرا بەرواری بالا ونێروەیا پەیوەندی ب ئەبو عەنتەر کربوون و کاروچالاکی دکرن ژ دانا سمینار و کومبوونا ب خەلکێ وێ دەڤەرێ و گەهاندنا پوست و بەلاڤوکا بۆ رێکخستیێن پارتی و شیابوون تا رادەکێ باش ئامادەکاریان ل وێ دەڤەرێ بکەن و مەحمود کانیسارکی مالا خو ل گوندێ کانیسارکێ دەڤەرا نێروەییان کربوو ئێک ژ بنگەهێن رێکخستن و کومبوونان (چاڤپێکەفتن دگەل: مزیری، دهوک ، ٢١ ی ئەیلوولا ٢٠٢٢ ؛ چاڤپێکەفتن دگەل:نێروەی، دهوک ، ٣ی ئادارا ٢٠٢٤)، وهەروەسا ژ پێشمەرگەیێن خو رادەستی حکومەتا عێراقێ نەکرین و بەرەڤ ئیرانی نەچووین کومەک ژوان ب چەک و خێزانڤە ڤە ل چیایێن دەڤەرا زێبارییان خو ئاسێ کربوون کو ژمارا وان نێزیکی پازدە کەسان بوو، پشتی هەبوونا وان ل شکەفتان ئاشکەرا دبیت ناچار دبن بچنە شکەفتەکێ ل گوندێ هێتیتێ ل دەڤەرا ئامێدیێ (چاڤپێکەفتن دگەل:عەبێ، دهوک ، ٦ی ئادارا ٢٠٢٤) سێ مەهان ل وێرێ دمینن و کومەکا پێشمەرگەیێن گوندێ رەشاڤەیی یێن خەلکێ وێ دەڤەرێ دگەهنە وان پشتی ل ڤێرە ژی ئاشکەرا دبن ودبیتە جهێ نە ئارامیێ بۆ خەلکێ گوندی ناچاردبن بەرەڤ شکەفتا ناڤ قەشا ل گوندێ سینیا ل دەڤەرا نێروەییان دچن و لوێرێ ب رێکا ماجد بەگێ چەلی پەیوەندیێ ب هەرێما ئێک دکەن (چاڤپێکەفتن دگەل: باوانی، دهوک ، ٦ی ئادارا ٢٠٢٤). هەژییە دیاربکەین کو کومەکا مەزن ژوان پێشمەرگە و کادرێن خو رادەستی حکومەتا عێراقێ کرین و ل گوندێن خو ئاکنجی بووین ب تایبەت ل دەڤەرێن سەر سنورێ عێراق-تورکیا ژوان دەڤەرێن بەرواری ژووری و نێروەی و گولی و سندیا هەر ل دەستپێکێ دئامادەبوون بۆ دەسپێکرنا شورەشەکا نۆی ب تایبەتی وان گوندێن ژهێلا ئێکێ سەر سنوری ل سالا ١٩٧٦ راکرین وسوتین کومەکا مەزن ژوان نەچوونە گوندێن هەڤچەرخ یێن حکومەتێ بەلکو بەرەڤ لایێ دی یێ سنوری ل ئالیێ تورکیا چوون و دناڤ عەشیرەتێن پنیانیشی و کوچەر و گوییان ئاکنجی بوون (چاڤپێکەفتن دگەل:سەرنی، دهوک ، ٣ی ئادارا ٢٠٢٤).

یا گرنگ د قوناغا ئامادەکاریێن شورەشێ هاتنا پێشمەرگە و کادرێن پارتی ژسوریا بۆ هەرێما ئێک ، ژوان موحەمەد خالد بوصەلی و چەند کەسەک کو هێشتا ل سەردەمێ شورەشا ئەیلوولێ بوو کو بکارێ شورەشێ بەرەڤ سوریا چوو بوون ، دەمێ شورەش ژناڤچووی ل وێرێ ما بوون ل ٤ی نیسانا ١٩٧٥ نامەیەک بۆ مەسعود بارزانی هنارت و تێدا دیار کر کویێن ماینە ل سوریا چ بکەن باشە، هوسا ل ١٢ی نیسانێ مەسعود بارزانی د بەسڤ دانا وان دا وێ نامێ دیاردکەت کو دێ پارتی کادرا فرێکەنە کوردستانێ و لژنەکێ ل سوریا دامەزرینن پێدڤیە هین پێشوازییا وان بکەن و پشتی هاتنا قیادێ بۆ دەڤەرێ پەیوەندیێ ب وان دکەت (چاڤپێکەفتن دگەل: بوسەلی، زاخو ، ١٦ی ئەیلوولا ٢٠٢١) ، پشتی کێمتر ژ مەهەکێ قیادا موەقەت عەبدولرەحمان سالح سلێڤانەی فرێدکەنە سوریا ژ بۆ رێڤە برنا کاروبارێن وان ل وی وەلاتی ، فرێکرنا کادران بۆ سوریا ل وی دەمی یاگرنک بوو چونکی حکومەتا سوریا یا بەعسی دژی حکومەتا عێراقێ بوو و جڤاتەکا نەتەوەی دامەزراندبوون ژ بۆ کومبوونا پارتێن نەرازی ژ حکومەتا بەعسا عێراقێ ، هەرچاوا بیت ل هاڤینا هەمان سال مەسعود بارزانی نامەیەکێ ب رێکا عەبدوللا سالح بۆ عەبدلرەحمان سالح فرێدکەت دەمێ دچیتە سوریا دزانیت کو عەبدلرەحمان ژلایێ ئێکەتی نیشتیمانی کوردستان هاتییە گرتن و ب تومەتا سیخوریی رادەستی ئاسایشا سوریا کربوون( چاڤپێکەفتن دگەل: صالح ، دهوک ،١ی ئادارا ٢٠٢٢) ، پشتی هنگی دەمێ هەرێما ئێک ل ١٠ی کانونا ئێکێ بەیانا ئێکێ یا قیادا موەقەت بەلاڤ دکەن کومەکا کادرێن پارتی بەشداری خولەکا لەشکەری یا ئێکەتییان ببون لێ دگەل بەلاڤەبوونا بەیانێ ئەڤ کەسە دهێنە گرتن ژلایێ وانڤە ژوان کادران عەبدوللا سالح و مەحمود ئێزدی و عادل مزوری بوون لێ پشتی هاتینە ئازاد کرن دگەل وان پێشمەرگێن فرێکرینە سوریا کو زەعیم عەلی و وملازم موحەمەد و کومەکا دی دچنە گوندێ مەلیسێ ل نێزێک گوندێ بێرمان ل هەرێما ئێک (چاڤپێکەفتن دگەل: صالح، دهوک ،١ی ئادارا ٢٠٢٢ ؛ چاڤپێکەفتن دگەل : عەلی، پیرمام ، ٩ی ئادارا ٢٠٢٤).

یا هەژییە دیاربکەین کو دڤان قوناغێن تێکەلییا هەرێما ئێک دگەل پێشمەرگە و کادرێن پارتی بنگەهێ هەرێمێ چەندین جاران جهێ خو گوهارتن کو پشتی گوندێ سنێ ل دوماهیا ئادارا ١٩٧٦ خو نێزیکی سنورێ تورکیا-عێراق دکەن و ل گوندێ مەلیسێ ل ناڤ قشیریان و پشتی سێ مەهان دچنە گوندێ بێرمان ل مالا یوسڤ جانگیربێرمانی یێ بەرنیاس (مام یوسڤ) کو بنگەهێ ئەبو عەنتەری بوو ل ڤێرە مەفرەزا وی تێکەل دبیت دگەل یا هەرێمێ، لێ چ بنگەهێن جێگیر نەبوون ل گوند و شکەفتان هاتن و چوون دکرن تاکو مەها خزیرانێ بنگەهێ خو دداننە سیلاڤا رەبەنا ل چیایێ کوماتە^(٢) ل هێلا سنوری دناڤبەرا عێراق و تورکیا (چاڤپێکەفتن: گوندکى، دهوک، ٣ى ئادارا ٢٠٢٤).

2.2. قوناغا لێنێرینێ:

سەرکردایەتیا هەرێما ئێک پشتی ل دەڤەرا قشیریا جێگیر بووین پێشمەرگە ب کومێن بچیک دابەش کرنە سەر مالێن هاولاتیێن گوندێن ژیرکی و قشیری وگویی وپنیانیشیا دا کو ژمارا وان دیارنەکەت زۆرن و حکومەتا تورکیا بو وان نەخوشییان پەیدا نەکەت، پشتی ڤی پێنگاڤێ ب دروستکرنا مەفرەزەیان رابوون وسنورێن کریارێن وان یێن لەشکەری دیارکرن ل دەڤەرا بەهدینان ودوی دەمییدا بو وان دیار کرن کو یێ ل هیڤیا بەیانناما دووێ یا قیادا موەقەت ژ بوو دەستپێکرنا چالاکیێن سەربازی ل دەڤەرێ (چاڤپێکەفتن دگەل: سندی٢، دهوک ، ٦ی ئادارا ٢٠٢٤) ، هوسا ل ٢٥گولانا ١٩٧٦ بەیانناما قیادا موەقەت یا دووێ لژێر ناڤ و نێشانێن: (بيان حزب الديمقراطي الكردستاني-القيادة الؤقتة – بمناسبة اندلاع الثورة في كردستان العراق، بەیانا پارتی دیموکراتی کوردستان قیادا موەقەت ب هەلکەفتا سەرهلدانا شورەشێ ل کوردستانێ) هاتە دەرکرن و تێدا راگەهاندنا شورەشێ دژی حکومەتا عێراقێ کرن ، یا دیارە کو حکومەتا عێراقێ یا پێ ئاگەهـ بۆ کو پارتی یا خو بۆ شورەشێ ئامادە دکەت چونکی دبەیانێ دا هاتیە دیار کرن کو دوی دەمێ پێشمەرگە خو ئامادە دکەت دژی حکومەتێ ب راوستیت، حکومەتێ هێزێن خو یێن لەشکەری ب ڤەشارتی ل وان دەڤەرا زێدە کرینە داکو گەلێ عێراقێ و رایا گشتی ڤێ چەندێ نەزانیت و بەرامبەری هندێ پارتی ب رێکا ڤێ بەیاننامێ داخازا ژ رایا گشتی یا عێراقێ و هێزێن نەتەوەیی دکەت هاریکاریا وان بکەت ژبۆ سەرئێخستنا شورەشێ، و یاگرێدایی ب کوردان ڤە دیار کریە ( داخازێ ژ خەلکێ کوردستانێ دکەین د لایێ شورەشێ ب راوەستن و رێکێ نەدەنە حکومەتێ بۆ ژناڤبرنا کوردان چونکی یێ ئاستەنگا بکەتە رێکا شورەشگێرێن پارتی دێ بەرسڤەکا توند بەرامبەری وان دەت) (بیان الحزب الدیمقراطی الکردستانی -القیادة المؤقتة، ٢٥\٥\١٩٧٦ ، خەبات، ١/٧/١٩٧٦ ، العدد٥٢٧ ). یا دیارە داخازییا دوماهیێ ئاراستە بوو بۆ ( جاش) سەروک هوزێن کورد یێن د شورەشا ئەیلوولێدا دگەل حکومەتێ دژی شورەشێ راوەستیان.

سەرکردایەتیا هەرێما ئێک ل ٢٥ گولانا ١٩٧٦ ئەو پێشمەرگە هەمی گازی کرن ل گوندێ بێرمان ئامادە ببن ژبۆ ئەنجام دانا کومبونەکێ، جەوهەر نامق ل ڤێ کومبونێدا دیار کر کو دێ مەفرەزەیێن پێشمەرگەیان چنە د ئاخا کوردستانێ دا ژ بۆ دەستپێکرنا شورەشێ دژی حکومەتا عێراقێ ، دڤێ کومبوونێ دا چەندین رێکارێن گرنک دانانە بەر وان دەمێ د ئاخا کوردستانێدا دێ چ کەن ژوان:

1. مەفرەزەیێن پێشمەرگەیان دابەشکرنە ل سەر چەند دەڤەرێن دیارکری و د بەراووردیا هێزێن حکومەتێ بەرامبەری هێزێن پێشمەرگەیان دا جەوهەر نامق دبێژیت "حکومەت وەکی گایەکێ یە و ئەم وەکی پێشیەکێ یینە ، دێ پێشی دادەتە سەر گوهێ وی و میکروبێ خو بەردەتێ و پاشی ماوەیەکێ دی نە رەحەتیێ لدەڤ حکومەتێ پەیدا کەت تاکو لاواز دبیت و بکەڤیت، هوسا کریارێن مە یێن لەشکەری دێ د بچیک بچیک بن تاکو پالەکێ لێبدەین و ژ کوردستانێ دەربێخین".

2. د قوناغا ئێکێدا بتنێ دێ گەشتا لێنێرینێ بیت و پێدڤیە پێشمەرگە ل چیایان و بلندترین جهـ خو ڤەشێرن و ب رۆژ سەرەدانا گوندێن وان دەڤەران بکەن و خەلکی بنیاسن و ژبۆ ساناهی کرنا کارێ وان پێزانینێن بەری نوکە ل قوناغا ئامادەکاریان دا ل سەر وان دەڤەران کوم کرین بو وان دانە دیارکرن و هەر گرێدایی بڤێ خالێڤە بو وان دا دیار کرن دڤێ ماوەییدا نابیت ئێک تەقە بهێتە هاڤێتن بێی فەرمانا سەرکردایەتیا هەرێما ئێک و لسەر هندێ جوهەر نامق دبێژیت " هین سەرێ سەدام حوسێنی بینن بو هەوە ناهێتە هژمارتن بێی فەرمانا قیادێ بیت".

3. دەمێ سەرەدانا گوندان دکەن د قوناغا لێنێرینێ و یان دەست پێکرنا شەرییدا پێدڤیە ل سەر وە هین داخازا نانی ل خەلکێ گوندی بکەن ئەگەر نە دانە وە بەرەڤ گوندەکێ دی هەرن ئەگەر هەمان هەلویست بوو هین نەچارن وی دەمی نانی بکرن و هەر نەسریەکا هین وەربگرن دێ دینار دینار دیڤچوون ل سەروە هێتە کرن کا وە ل چ مەزاختییە.

4. یاگرێدایی ب سەلامەتی و نهێنییا پێشمەرگەیان دیارکرن کو پێدڤیە هەر هەیڤ ناڤێن وە یێن نهێنی بهێنە گوهارتن و دگەل تەتەرێ مەفرەزێ سەرکردایەتی ب ناڤێن نۆی ئاگەهدار بکەن.

5. لدۆر کریارێن لەشکەری دیاردکەن کو دەمێ فەرمان بۆ هەوە دهێت کو دەست ب کریاران بکەن ل دەست پێکێ کریارێن مەزن نەکەن بتنێ هێرشێ بکەنە ل سەر رەبیێن بچیک و ئەگەر هات و و هێرشا وە ل سەر حکومەتێ دەمێ گوهرینا لەشکەرێ حکومەتێ بیت ب هێمنی ل دیڤ بکەڤن ژ پشتێ ڤە تەقێ لێ بکەن دا هین نەهێنە دورپێچ کرن، و هەروەسا دڤێت ژمارا پێشمەرگەیا دئێک مەفرەزە دا کێم بیت کو ئەڤ چەندە یا گرێدایی بوو ب رێنمایێن شەرێ پارتیزانیڤە و ئەڤ چەندە بۆ وان شرووڤە کرن هەرچەندە بەری هنگی ژی کادرێن پارتی بووان دیارکربوون و خولێن پارتایەتی وچاوانیا شەرێ پارتیزانی دابوونە پێشمەرگەیا (چاڤپێکەفتن دگەل: موسا١ ، زاخو ، ٧ی ئادارا، ٢٠٢٤)، کو قیادا موەقەت دقوناغێن چالاکیێن خودا ئەڤ چەندە ب ڤی شێوەی بۆ مەفرەزەیان شرووڤەدکرن یا ئێکێ: ئەنجام دانا شەرێ پارتیزانی دێ ل سەر بنەمایێ لێبدە و پاشکەشێ بکە بیت، دوو:چاوانیا هاتن و چوونا پێشمەرگەیا پێدڤیە هەر ئێک دوو تا سێ مترا ژێک دیربن دا کو بشێن خو رزگار بکەن دەمێ دکەڤنە بۆسەیەکا حکومەتێدا، وجگارە کێشان ب شەڤ ورۆژ قەدەغەیە و نابیت پێشمەرگە گەلێک باخڤن بتنێ وی دەمی دێ ئاخڤن دەمێ پێشمەرگەیێ پشتی وی گیروو ببیت دێ هەر ئێک یێ بەری خو ئاگەهدار کەت و لدەمێ بێهنڤەدانێدا نابیت کوم ببن دڤێت ژێک دویر ببن(بیرهاتنێن فوئاد میرانی، نە بەلاڤکرینە).

هەژییە دیاربکەین کو ئەگەرێ گیروبوونا دەست پێکرنا کریارێن لەشکەری د زڤریت بۆ سێ ئەگەران : یا ئێکێ دزڤریت بۆ ئەگەرێ سروشتی یێ وان دەڤەرێن سەرکردایەتی لێ و جهێن دێ کریار لێ هینە کرن کو ژبەر بارینا بەفرێ رێکا دناڤبەرا سنوران هاتبوو گرتن کو دنامەیەکا دناڤبەرا مەسعود بارزانی و جەوهەر نامق دا یێ دوماهیێ دیاردکەت ئەگەر بەفر نەما و رێک ڤەبوون دێ چینە ناڤ ئاخا کوردستانێ ، یا دووێ ل هیڤییا فەرمانا مەسعود بارزانی بوون و یا دوماهیێ دزڤریت بۆ نەبوونا چەکێ پێدڤی (بالەکی، ٢٠١٦، ٦٥) کو عەبدولرەحمان گوندکی دیار دکەت کو تاکو مەفرەزێن پارتی چووینە د عەردێ کوردستانێ دا سەرکردایەتیێ چ چەک نەکریبوو بەلکو چەکێ پێشمەرگەییان یێ وان بخو بوو ،کو پێشمەرگەیێن کەڤن ئەوێن چەکێ خو رادەستێ چ لایەنەکێ نەکری ل شکەفت و گوندان ڤەشارتبوون (چاڤپێکەفتن دگەل: گوندکی ، دهوک ، ٣ی ئادارا ٢٠٢٤)، و ژلایەکێ دی ڤە پێشمەرگەییان ژپێش ڤێ قوناغێ ب چەندین رێکا ب دەست خو ڤە د ئینان یان بخو ژ قاچاخچیا دکرین بەلێ پتریا وان فیشەک بوون، یان ژی سەربازێن عێراقێ بچەک دکرن بۆ نموونە ل کانوونا ئێکێ ١٩٧٥ دوو سەربازێن عێراقێ پەز ژ فوجا ئاسوسێ ل دەڤەرا گولییا سەر سنورێ تورکیا دا بەرەڤ گوندێ کەشانێ بەت داکو ب ترومبێلێ بگەهیننە زاخو د رێکێ ل بنێ حەفت تەنینێ ل سەر دوو پێشمەرگا هەلدبن ئەوژی عبدالکریم فەرحان کەشانی و موحەمەد میرزا بوون وهەردوو بچەک بوون دا فیشەکا بۆ مەفرەزەیا محو گەودا بەت ناچار دبن شەری دکەن د ئەنجام دا سەربازەک دهێتە کوشتن و یێدی برینداربوو و سەرباز ب چەک کرن (چاڤپێکەفتن دگەل: کەشانی، زاخو ٧ی ئادارا ٢٠٢٤).

سەرکردایەتیا هەرێما ئێک پێش ٢٦ ی گولانێ دەست ب دابەشکرنا مەفرەزەیێن پێشمەرگا دکەن وژبۆ دەستپێکرنا قوناغا لێنێرینێ پێکڤە بەرەڤ کوردستانێ دچن کو ل ناڤبەرا گوندێ ئاڤروکێ و ئێکمالەیێ ل سەر سنوری ژێک جودا دبن کومەک ژوان ب بەرپرسایەتیا جەوهەر نامق بەرەڤ دەڤەرێن بەرواری ژووری و دهوکێ دچن و کوما دی ب بەرپرسایەتیا کەریم شەنگالی بەرەڤ دەڤەرا گولی و سندییا دچن(چاڤپێکەفتن دگەل: مزیری، دهوک ، ٢١ ی ئەیلوولا ٢٠٢٢).

ل دەستپێکا شورەشا گولانێ دەمێ مەفرەزەیێن پێشمەرگەیان دابەش کرین هەر مەفرەزەکێ کادرەکێ پارتی دگەل بوو بەرپرس بوو ژ کاروبارێن رێکخستنێ و پەیوەندیا وی پتر دگەل خەلکی بوو ژ پێشمەرگەیا ، کو مەفرەزەیێن وان ب ڤی شێوەیی بوون : مەفرەزەیا حەمید شەریف سندی و عەبدوللا سالح ل دەڤەرا سندییا کو پتریا دەمی ل گوندێ قەسروکێ بوون و ژلایێ ژمارەیێ ڤە مەزنترین مەفرەزە بۆ ژ بیست پێنج کەسان پێک دهات (چاڤپێکەفتن دگەل: سندی، زاخو ١، ٧ی ئادارا، ٢٠٢٤)، مەفرەزەیا ئەبو نەوال و عومەرێ لەعلێ و زۆراب عەبدولعەزیز ل دەورو بەرێن باژێرێ زاخو، و مەفرەزەیێن نەوزاد دوسکی وفەتاح گولی و موحەمەد موسا بۆ دهوکێ، و موستەفا مزیری و اسماعیل بامەرنی وسلێمان توڤی و بەدەل مارونسی بۆ دەوروبەرێن باژێرێ ئامێدیێ(رمضان، ٢٠٠٥ ،٦١)، و کومەکا مەفرەزەیا ل دەڤەرا ئاکرێ دانانە ژێر سەرپەرشتیا عادل مزیری کو دبیتە بەرپرسێ لژنا ناوچا ئاکرێ وهەمان شێوە ل دەڤەرا شێخان لژێر سەرپەرشتیا یا لژنا ناوچا شێخان بوو کو بەرپرسێ وێ مەحمود ئێزدی بوو، و مەفرەزەیێن موحەمەد خالد بوسەلی و مستەفا کێستەی و حەسەن کێستەی ل سەر وان دوو دەڤەران دابەشکرن، و ل دەڤەرێن نێروە و رێکان و بەرواری ژووری و نهێلێ،مەفرەزەیێن زەعیم عەلی و موحەمەد میرزا سندی وعومەر عەلی هالو وفوئاد میرانی وزیرەڤان نێروەی ومەحمود کانیسارکی و خەلیل عەسکەری بێتکاری و عەلو دەشتانی بوون (چاڤپێکەفتن دگەل: عەلی، پیرمام ، ٩ی ئادارا ٢٠٢٤)، هوسا هەر کەسەکێ ژمارەکا بچیک یا پێشمەرگەیان دگەل بوو پێکڤە دبوونە مەفرەزەیەکا مەزن لێ پتریا پێشمەرگەیان کوردێن تورکیا بوون ب مانایا سێ چارێکێن وان ژ خەلکێ وان عەشیرەتێن کورد یێن ل دەڤەرا هەکاری ئاکنجی بوون بۆ نموونە دوماهیک مەفرەزە ژ بیست و دوو کەسان پازدە ژوان کوردێن تورکی بوون ژ عەشیرەتا پیروزی بوون( بیرهاتنێن فوئاد میرانی، نە بەلاڤکرینە)، و هەروەسا مەفرەزەیا مەحمود گویی و میسو گویی ئەوا سنورێ وێ دەڤەرا دناڤبەرا دەڤەرێن گولی و سندیا ژ بیست کەسان نوزدە خەلکێ عەشیرەتا گویی یا کوردێن تورکیا بوو (چاڤپێکەفتن دگەل: سندی٣، دهوک ، ٣ی ئادارا ٢٠٢٤).

3.2. قوناغا دەستپێکرنا چالاکیێن لەشکەری:

پارتی دیموکراتی کوردستان-قیادا موەقەت هەمی ئامادەکاریێن شورەشێ هە ل دەستپێکێ ل دەڤەرا بەهدینان ل سەر سنورێ عێراق-تورکیا کرن، لێ تەقەیا ئێکێ یا شورەشێ ل سەر سنورێ عێراق-ئیران ل دەڤەرا حاجی عومران هاتە کرن کو مەفرەزەیەکا بیست و دوو کەسی یا پێشمەرگا دچنە چیایی و دگەل لەشکەرێ حکومەتێ ب شەر دچن د ئەنجام دا پێشمەرگەیەک بناڤێ سەید عەبدوللا نەبی دهێتە کوشتن و دوو ژوان بریندار دبن و هەشت ژ سەربازێن حکومەتێ دهێنە کوشتن (بارزانى، ٢٠٢١، ٤٧؛ نێروەی، ٢٠١٩، ٧٧؛ صدی خەبات، تشرین الاول ١٩٧٦، العدد١) ، عەلی نەبی یێ بەرنیاس ب (عەلیکۆ) دبێژیت ئەم وەک مەفرەزە ب راسپاردەیا مەلا مستەفا بارزانی ل ٢٥ی گولانا ١٩٧٦ بەرەڤ چیای چووین و شەڤا ٢٥\٢٦ گولانێ ل دەڤەرا زینی گەزگەکی ل چیایێ قەندیل هاتینە خوار و کەفتینە بەر کەمینا حکومەتێ (برایەتی، ٢٤\٥\١٩٩٣\ ژمارە ١٦٥٣؛ ئۆمەرانی، ١٩٩٤، ١٦).

سەبارەت دەڤەرا بەهدینان ل دوماهیا ناڤەراستا مەها خزیرانا ١٩٧٦ فەرمان ژ قیادێ هاتی دەست ب کریاران بکەن هەر مەفرەزەک ژلایێ خو بۆسە دانانە بەرکاروانێن لەشکەری یان هێرش کرنە سەر رەبێن حکومەتێ هەژییە دیار بکەین دگەل ئەنجام دانا هەر چالاکییەکێ پێدڤی بۆ ل سەر بەرپرسێ مەفرەزێ وردەکاریێن چالاکیێ بکەتە نامە بۆ هەرێما ئێک فرێکەت و ئەوژی ژلایێ خو بۆ سەرکردایەتیا قیادا موەقەت فرێدکرن حکومەتێ ، ژوان چالاکیان:

1. هێرشا سەر رەبیا چیتکورکێ: ئێکەم پێکدادان دناڤبەرا پێشمەرگەیان و هێزێن حکومەتێ ل سەر سنورێ عێراق-تورکیا بوو دەمێ پێشمەرگەیا ل ٢٠ خزیرانا ١٩٧٦ هێرش کریە سەر رەبیا چیتکورکێ ئەوا دکەڤیتە ناڤ بەرا دەڤەرا قشیریا و سندی یا ، د ئەنجام دا رەبیە هاتە رادەست کرن و دەستکەفتیێن پێشمەرگا سێزدە تڤەنگێن سمینوف بوون (چاڤپێکەفتن دگەل: گوندکی، دهوک ، ٣ی ئادارا ٢٠٢٤).

2. بۆسەیا بلاسیارێ: ل ٢١ی خزیرانێ ل دەمژمێر شەشی سپێدێ مەفرەزەیا مەحموود گویی ل بلاسیارێ ل سەر رێکا گەلیێ پس ئاغا ل ناحیا شەرانش، هێزەکا لەشکەرێ حکومەتێ کەڤتە بەر بۆسەیا وان ودئەنجام دا شەش ژ سەربازان دهێنە کوشتن و شەش تڤەنگێن ژ جورێ سەلیب و کلاشینکوفەکا سیخوی و کومەکا فیشەکان ب دەستڤە ئینان (خەبات، ١\٧\١٩٧٦، العدد ٥٢٧؛ چاڤپێکەفتن دگەل:سندی، دهوک ٣، ٣ی ئادارا ٢٠٢٤).

3. بۆسەیا چەپا شیلان: دهەمان رۆژدا کومەکا سەربازێن حکومەتێ ل چەپا شیلانێ کو دکەڤیتە دناڤبەرا گوندێ کەشان وشیلانێ ل دەڤەرا گولیا کەتنە د بۆسەیەکا پێشمەرگێن مەفرەزەیا صادق ئیسڤێ مەرگەهی و چوار سەرباز دهێنە کوشتن ، ودگەل دەستکەفتنا چوار کلاشینکوف سیخوی و دگەل کومەکا فیشەکا (خەبات، ١\٧\١٩٧٦، عدد٥٢٧ ؛ چاڤپێکەفتن دگەل: کەشانی، زاخو ، ٧ی ئادارا ٢٠٢٤).

4. هێرش بۆ سەر بارەگایێ پولیسێن هورکێ: مەفرەزەیێن ل دەڤەرا بەرواری ژووری ل ٢٦ی مەهێ ل دەم ژمێر حەفتی ئێڤاری هێرش برنە سەر مەخفەرا پولیسێن گوندێ هورکێ د ئەنجام دا بەرپرسێ بارەگایێ یێ ب ناڤێ بنیان موحەمەد عەلی و دگەل هەشت پولیسان هاتنە کوشتن و دگەل ب دەست ڤەئینانا کومەکا چەکی وەکی نوزدە تڤەنگێن سمینوف ودوو رشاش برین ودەمانجەکا توکاریف و کومەکا دێربینا و فیشەکان، و دهەمان رۆژدا ل ناحیا باتیفێ هێرش برنە سەر رەبییا گوندێ برلاتیێ ئەفسەرەک و جێگرێ وی هاتنە کوشتن(البلاغات العسکریة، اواسط تموز ١٩٧٦ ، ٢٤ ایار ١٩٧٧ ، بلاغ رقم٤ ، من ارشیف حزب الدیمقراطی الکردستانی).

5. هێرش سەر رەبیا بازنگیرا: ژپێش ئەنجامدانا چالاکییا لەشکەری یا بلاسیارێ هەمان مەفرەزە ل قوناغا لێنێرینێ دا دیڤچوون ل سەر رەبیا حکومەتێ یا دناڤبەرا گوندێ بازنگیرا وگرێ (تل) رەزا ل ناحیا شەرانش کربوون کو رۆژانە دوو جارا سەرباز ژ گری دهاتنە خوار و ئاڤ دبرنە رەبیێ هوسا پشتی ئەنجام دانا چالاکییا بلاسیارێ مەفرەزە دچنە دەڤەرا گولیا خو د ڤەشێرن تا سپێدەهیا ٢٧ی خزیرانێ نەهـ سەربازا ب دوو هێسترا ئاڤ ڤەدکێشان و ئێک راست پێشمەرگەیا هێرش کرە سەر و هەر نەهـ سەرباز کوشتن و چەکێ زان ب دەستڤەئینان کو پێک دهات ژ شەش تڤەنگێن جورێ سەلیب و چوار کلاشینکوف سیخوی ب دەست خوڤە ئینان و بەرامبەری هندێ پێشمەرگەیەکێ کوردێ تورکیا ب ناڤێ موحەمەد عیسا روبوسکی گویی دهێتە کوشتن (جریدة خەبات، ١\٧\١٩٧٦، العدد ٥٢٧؛ چاڤپێکەفتن دگەل: سندی٣، دهوک ، ٣ی ئادارا ٢٠٢٤).

6. شەرێ کورکا: ل ٣٠ خزیرانا ١٩٧٦ ل گوندێ کورکا ل دەڤەرا گولیا حکومەتێ مەفرەزەیێن حەسەن کێستەی (رمضان،٢٠٠٥، ٨٠) وسەید حەسەنی دورپێچ کرن و سەربازان ب پیادە هێرش کرە سەر پێشمەرگەیا وژلایەکێ دی شەش هەلیکوپتەران جهێن پێشمەرگە لێ دانانە بەر روکێتا و شێلکێن رەشاشا وژلایێ رۆژهەلاتی ڤە پێشمەرگەیێن دەڤەرا بەرواریا ژ پشتێ ڤە هێرش کرنە سەر سەربازێن حکومەتێ ناچار دبن خوڤەکێشن بۆ گوندێن بێلیجان و بارهولێ ل دەڤەرا گولیا (مزووری، ٢٠٢٣، ٦٧) ئەبو عەنتەر دیار دکەت کو د ێ پێکدادانێدا بیست سەربازێن حکومەتێ دهێنە کوشتن و و شەش تڤەنگێن کلاشینکوف و دگەل نیشانشکێنەکێ (قناصە) ب دەست خوڤە دئینن (رمضان، ٢٠٠٥، ٨٠)، و دگەل زڤرینا لەشکەری بۆ دەڤەرا گولیان ل گوندێ دناڤبەرا گوندێ نەرمکێ و بێگوڤا هندەک خەلکێ وان گوندا ل بەر پەزی بوون تەقە لێ کرن ب تومەتا هاریکاری کرنا وان بۆ پێشمورگەیا د ئەنجام دا کەسەک ب ناڤێ چاڤشین دهێتە کوشتن و چەند کەسەک بریندار دبن (چاڤپێکەفتن دگەل: مزیری، دهوک ، ٢١ ی ئەیلوولا ٢٠٢٢).

7. هێرش بۆ سەر رەبیێن لسە جادەیا گشتی (کانیماسێ – بێگوڤا) :ل مەها تیرمەهێ ژی کومەکا کردارێن لەشکەری هاتنە ئەنجام دان ژوان ل ١ تیرمەهێ سێ مەفرەزەیێن پێشمەرگەیا سێ رەبیێن حکومەتێ یێن ل سەر جادا گشتی دناڤبەرا دهوک و هاڤینگەها سەرسنکێ ئەنجام دان دڤان پێکدادانا دا (٢٥) سەربازێن حکومەتێ دهێنە کوشتن و چەکێن جوراوجو د وان رەبییا دا ب دەست خوڤە ئینان، ئەڤ چەندە دبیتە ئەگەر کو رۆژا پاشتر حکومەتێ بریاردان هاتن و چوون د وێ رێکێ دا بۆ ماوەکێ نەدیارکری بهێتە راوەستاندن و ئەو گەشتیارێن عەرەب ل هاڤینگەها سەرسنکێ ب هەلیکوپتەرا هاتنە ڤەگوهاستن(البلاغات العسکریە، اواسط تموز ١٩٧٦ ، ٢٤ ایار ١٩٧٧، بلاغ رقم٣، من ارشیف حزب الدیمقراطی الکردستانی؛ جریدة صدی خەبات، تشرین الاول ١٩٧٦، عدد١).

8. شەرێ گەلیێ قیامەتێ: ل تیرمەها ١٩٧٦ دا ل گەلیێ قیامەتا ل دەڤەرا مزیری ژێری مەفرەزەیا موحەمەد خالد بوسەلی و حەسەن کێستەی ب بەرپرسایەتیا مەحمود ئێزدی بەرپرسێ لژنا ناوچا شێخان هێرشەک برنە سەر رەبیا حکومەتێ ل گەلییدا و پشتی سەرکەفتنێ پێشمەرکە هاتنە ڤەکێشان(رمضان، ٢٠٠٥، ٨٠).

9. هێرش بۆ سەر رەبیا باشورێ کانی ماسێ ، مەفرەزەیەکا بەر پرس ل دەڤەرا بەرواری ژووری ل تیرمەها ١٩٧٦ هێرشەک برنە سەر سەر رەبییا باشورێ کانی ماسێ د ئەنجامدا رەبیە هاتە ژناڤبرن(رمضان، ٢٠٠٥، ٨٠).

10. هێرش بۆ سەر رەبییا مانگێشکێ، و مەفرەزەیەکا پێشمەرگەیا ل تیرمەها ١٩٧٦ لدەڤەرا دوسکی ژێری یا هێرش برنە سەر رەبیا هنداڤ ناحیا مانگێشکێ و ئەفسەرەک و جێگری وی د رەبیێ دا هاتنە کوشتن(رمضان، ٢٠٠٥، ٨١).

11. بۆسەیا دەشتەتەخێ: سەرکردایەتییا هەرێما ئێک ل تیرمەها ١٩٧٦ چواردە شاەزایێن ئەندازیاری یا لەشکەری ژ سوریا ئینان کو هەر کوردێن وی وولاتی بوون و ل سەر مەفرەزەیان دابەش کرن ودگەل دابەش کرنا مینان کو کارێ وان راکرنا مینا بوو یێن حکومەتێ چاندین ل گوندان چاندین وهەروەسا دانانا مینان ل جهێن سەربازێن وان ێ ،ب ڤێ چەندێ مەفرەزەیەکا پێشمەرگەیا شیان مینەکێ ل دەشتەتەخێ ل ناحیا شەرانش درێکا کاروانەکێ حکومەتێ دانا و سەرکەفتن ئینا لێ دەمێ دانانا مینا دووێ ل بەهنینا دەڤەرا سندیا بەرپرسێ مەفرەزێ دکەڤیتە بەر مینەکا حکومەتێ و پێڤە د پەقیت و ب گرانی بریندار دبیت(چاڤپێکەفتن دگەل: سندی١، زاخو ، ٧ی ئادارا ٢٠٢٤) .

12. بۆسەیا دێرەبوونێ، ١٥ تیرمەها ١٩٧٦ پێشمەرگەیا مینەک ل گوپیتکا دێرەبوونا چیایێ سپی دناڤبەرا دهوک وزاخو دانان، دئەنجامدا ل بن پیێن سەربازێن حکومەتێ دهێتە پەقاندن و دبیتە ئەگەر سێ سەرباز بهێنە کوشتن (صدی خەبات، تشرین الاول ١٩٧٦، عدد١).

13. بۆسەیا گەلیێ سەناتێ: کردارێن لەشکەری یێن پێشمەرگەیا ل مەها تەباخێ بەردەوام دبن بڤێ چەندێ مەفرزەیەکا پێشمەرگەی ل ٧ی تەباخا ١٩٧٦ ل دەم ژمێر حەفتی سپێدێ بۆسەیەک دانا بەر کاروانەکێ لەشکەری یێ حکومەتێ ل گەلیێ سەناتێ ل ناحیا شەرانش دەڤەرا سندییا د ئەنجامدا سێ سەرباز هاتنە کوشتن و دوو تڤەنگێن سمینونوف و کلاشینکوفەک ب دەست خوڤە ئینان (چاڤپێکەفتن دگەل: سندی، زاخو ١، ٧ی ئادارا ٢٠٢٤ ؛ صدی خەبات، تشرین الاول ١٩٧٦، عدد١)

14. بۆسەیا کەشانێ: ل ٨ی تەباخا ١٩٧٦ ل دەڤەرا گولیا مەفرەزەیا مەحمود گویی و موسا عەبدی گویی ژ روبوسکێ هاتنە پشتا گوندێ کەشانێ دەمژمێر نەهـ ونیڤێ شەڤ هێرش کرنە سەر رەبییا حکومەتێ و شەر بۆ ماوێ سێ دەمژمێرا ڤەکێشا تا رەبییە ستاندی و هەشت سەرباز کوشتن وشیان توپەکا شێست ملم ب دەست خوڤە بینن و دوو رەشاشێن تنتریوف وهەشت تڤەنگێن کلاشینکوف و دگەل دێربینەکێ و دەبانجەکا روناهیێ ب دەست خوڤە ئینان (البلاغات العسکریە، اواسط تموز ١٩٧٦ ، ٢٤ ایار ١٩٧٧ ،بلاغ رقم٣، من ارشیف حزب الدیمقراطی الکردستانی؛ چاڤپێکەفتن دگەل: کەشانی، زاخو ، ٧ی ئادارا ٢٠٢٤).

15. بۆسەیا رێکا دناڤبەرا شەرانش و دەشتەتەخێ: دڤی ماوەییدا حکومەتا عێراقێ دەست ب راکرنا هێلا ئێکێ یا گوندێن سەر سنورێ عیراق-تورکیا کرن ئەڤ چەندە دبیتە ئەگەر کو مەفرەزەیێن کوردێن تورکیا کێم ببن ژبەر کو کومەکا مەزن ژ خەلکێ وان گوندێن راکرین ناچنە گوندێن هەڤچەرخ ئەوێن حکومەتێ ئاڤاکرین بەروڤاژی بەرەڤ گوندێن کوردستانا تورکیا دچن جهێ هەرێما ئێک لێ و هوسا ژمارا پێشمەرگەیان زێدە دبن و پێدڤی ب پێشمەرگێن وان گوندێن ل تورکیا نابن و هەروەسا راکرنا گوندان دبیتە ئەگەر کو بۆ ماوەیەکی کردارێن لەشکەری ژی کێم ببن ژبەرکو حکومەت ب هێزەکا مەزن ل وان گوندان بوون تاکو گوند خالی کرین و سیاسەتا ئەردێن سوتی بکارئینا و پشتی خەلک نەماینە د گوندان دا یا ب زەحمەت بوو پێشمەرگە خو ڤەشێریت ژبەرکو ژبلی لەشکەرێ عێراقێ کەسێ دی د وان گوندان دا نەما (حەمید شەریف سندی١، زاخو، ٧ی ئادارا ٢٠٢٤؛ چاڤپێکەفتن دگەل: مزیری، دهوک ، ٢١ ی ئەیلوولا ٢٠٢٢ ؛ چاڤپێکەفتن دگەل: کەشانی، زاخو ، ٧ی ئادارا ٢٠٢٤). کو بۆسەیا دەشتەتەخێ ئێک ژوان شەرێن دڤێ قوناغێدا ئەنجامداین کو ل ١٨ ی تەباخا ١٩٧٨ ل دەم ژمێر پێنجی ئێڤاری درێکا گشتی یا دناڤبەرا شەرانش و دەشتەتەخێ دەڤەرا سندییا پێشمەرگا بۆسەیەک دانا بەر ترومبێلەکا لەشکەری د ئەنجام دا سەربازێن د ترومبێلێ دا کو ژمارەیا وان دبنە دوازدە دهێنە کوشتن و دوو ژوان ئەفسەر بوون ئێک ب پلا پێشەنگ وجێدارێ ئێکێ بوون و دگەل ب دەست ئینانا کومەکا چەکی ژوان سێ تڤەنگێن کلاشینکوف و دوو تڤەنگێن سەلیب ودوو دەمانجەیێن توکاریف بوون(خەبات، ٢٠ ایلول ١٩٧٦، عدد ٥٢٨).

16. هێرشا سەر رەبیا زاویتە: ل ٢٤ی تەباخا ١٩٧٦ مەفرەزەیەکا پێشمەرگەیا هێرش برنە سەر رەبیا ناحیا زاویتە دبیتە ئەگەر هەشت سەرباز د رەبیێ دا دهێنە کوشتن(خەبات، ٢٠ ایلول ١٩٧٦، عدد ٥٢٨).

17. و هەروەسا ل ئێڤاریا ٤ی ئەیلوولا ١٩٧٦ پێشمەرگەیا بۆسەیەک بۆ کومەکا سەربازێن حکومەتێ دانان ل گوندێ ئورە دەڤەرا بەرواری بالا و دەهـ ژێ دهێنە کوشتن و چوار تڤەنگێن کلاشینکوف ب دەست خوڤەئینان (خەبات، ٢٠ ایلول ١٩٧٦، عدد ٥٢٨).

18. ول ١٢ی ئەیلوولا ١٩٧٦ مەفرەزەکا پێشمەرگا د ئێک وەخت دا کو دبیتە دەمژمێر حەفت ونیڤێ ئێفاری هێرش کرنە سەر سێ رەبیێن حکومەتێ ل گوندێن سەرێ خەرشی و باسکێ شەش دار وبازەنگیرا دڤێ شەری دا ژمارەیەکا سەربازێن حکومەتێ دهێنە کوشتن وناچار دبن تەرمێن وان دگەل بریندارا ب هەلی کوپتەرێ ژ دەڤەرێ دویر کرن (خەبات، ٢٠ ایلول ١٩٧٦، عدد ٥٢٨).

19. هێرشا بانکا: ل ١٢ی ئەیلوولا ١٩٧٦ ل دەمێ کاروانەکێ حکومەتێ بەرەڤ گوندێ بانکا ل دەڤەرا دوسکی ژێرییا دچیت مەفرەزەکا پێشمەرگەیێن گولیا هێرش کرنە سەر کاروانی و د ئەنجام دا دوازدە سەرباز هاتنە کوشتن و پشتی پێشمەرگە جهێ شەری ڤەکێشاین حکومەتێ تەرم و بریندارێن خو ڤەگوهاستنە لیوایا باتیفا (خەبات، ٢٠ ایلول ١٩٧٦، عدد ٥٢٨؛ چاڤپێکەفتن دگەل: کەشانی، زاخو ، ٧ی ئادارا ٢٠٢٤).

20. چالاکیا ئەڤلەهێ: پشتی حکومەتا عێراقێ گوندێن سەر سنوری راکرین وکەس نەمایە د گوندان دا ئاگر بەردایێ هوسا ل ١٥ی ئەیلوولا ١٩٧٦ ل دەم ژمێر نەهی سپێدی دەست ب ئاگر بەردانا گوندێ ئەڤلەهێ ل دەڤەرا سندییا کرن لێ دگەل هندێ دوو مەفرەزەیێن پێشمەرگا ب سەرکردایەتیا موحەمەد غازی سینەم هێرش کرنە سەر و رێک لێ گرتن و ئێکسەر هێزێن حکومەتێ ڤەکێشان لێ پشتی چوار رۆژا کو ١٩ی مەهێ ل دەم ژمێر پێنجی ئێڤاری جارەکادی هێزەکا مەزنتر ژ سەربازێن حکومەتێ بەرڤ گوندی هاتن و هەولدان ئاگری بەردەنێ لێ جارەکادی هەمان مەفرەزەیا پێشمەرگەیا رێک لێ گرتن پشتی شەرەکێ سێ سەعاتی هێزێن حکومەتێ ل گوندی ڤەکێشان هوسا پشتی سەرکەفتن نە ئیناین ناچار بوون ئەڤ جارە فروکەیێن لەشکەری ب بومبەیێن ناپاڵم ئاگر بەردانە گوندی (رمضان، ٢٠٠٥، ٩٤،٨٦ ؛ خەبات، ٢٠ ایلول ١٩٧٦، عدد ٥٢٨).

21. هێرش بۆ سەر رەبییا کونەبای: حکومەتا عێراقێ ژبوو پاراستنا هاڤینگەها بێرکبێ یا ناسیار ب گەلیێ قیامەتێ رەبیەک دانا کونەبای ل رۆژهەلاتێ هاڤینگەهێ و ئێکادی دانا ملاتۆپێ ل رۆژئاڤایێ وێ، پێشمەرگەیا پلان دانان هێرشێ بکەنە سەر رەبیا کونە بای کو ل ٢٠ ی ئەیلوولا ١٩٧٦ هێرش کرنە سەر وپێنج سەربازێن حکومەتێ هاتنە کوشتن و چەکێن وان راکرن، لێ پێشمەرگەیا دەڤەر ب جهـ هێلای هێزێن حکومەتێ یێن لیوایا ئەتریشێ دیڤچوون ل سەرڤێ چەندێ کرن د ئەنجام دا بیست و سێ ژ ئاکنجیێن گوندێ دەحلێنەوێ گرتن کو دوو ژوان خەلکێ بەعوێزەیا شەبەکا بوون وئێک نسری بوو و چوار ئەتریشی بوون و یێن دی خەلکی گوندی بخو بوون و ڤەگوهاستنە فەوجا تلدێفێ پشتی چ ل سەر نەبووی ڤەگوهاستنە ئەمنا میسلێ پشتی ئەشکەنجەدانا زۆر چ ل سەر نەگرتن هاتنە بەردان(چاڤپێکەفتن دگەل: ئەتریشی، دهوک، ٢٦ی تیرمەها ٢٠٢٣).

22. کەتنا هەلیکوپتەرەکا هێزێن حکومەتێ: مەفرەزەیەکا پێشمەرگەی ل گوندێ رەشانکێ ل دەڤەرا مزیری ژێریێا نێزیک ناحیا زاویتە ل ١١ی کانوونا ئێکێ ١٩٧٦ فروکەیەکا سەربازی هەلیکوبتەر گولە باران کرن د ئەنجام دا کەتە عەردی و ژمارەیا سەرنشینێن وان (٣٣) سەرباز بوون و (٣) ئەفسەر کومەک هاتنە کوشتن و یێن دی بریندار بوون(البلاغات العسکریە، اواسط تموز ١٩٧٦ ، ٢٤ ایار ١٩٧٧، بلاغ رقم٩، من ارشیف حزب الدیمقراطی الکردستانی).

23. بۆوسەیا گوندێ کواشێ: مەفرەزەیەکا پێشمەرگەی ل ١٥ی کانوونا ئێکێ ١٩٧٦ ل رێکا گوندێ کواشێ سەر ب ناحیا ئاسهێ ل دەشتا سلێڤانەییا مینەک ل بن زریپوشەکا پری سەربازێن حکومەتێ بەقاند، د ئەنجامدا سەرنشینێن وێ کوشتی و بریندار هەبوون، و هەروەسا حکومەتێ رۆژا پاشتر قەدەغە کر چ ترومبێل هاتن و چوونێ ل وێ دەڤەرێ بکەن و بو ماوەیەکێ فروکەیێن هەلیکوپتەر ل ئەسمانێ دەشتێ دگەریان بۆ لێگەریانا پێشمەرگەی(البلاغات العسکریە، اواسط تموز ١٩٧٦ ، ٢٤ ایار ١٩٧٧، بلاغ رقم٩، من ارشیف حزب الدیمقراطی الکردستانی).

24. شەرێ باعەدرێ: کومەکا پێشمەرگەیا ل شەڤا ٢٦/٢٧ ی کانونائێکێ ١٩٧٦ هێرشەک برنە سەر کومەکا چەتەیێن کورد ژ سوپایێ مللی و زێرەڤانێن سنوری ل ناڤخویا ناحیا باعەدرێ شەر بۆ ماوێ نیڤ دەمژمێرێ بەردەوام بوو د ئەنجامدا ئەفسەرەک دگەل ژمارەکا چەتەیا دهێنە کوشتن(البلاغات العسکریە، اواسط تموز ١٩٧٦ ، ٢٤ ایار ١٩٧٧ ، بلاغ رقم٩، من ارشیف حزب الدیمقراطی الکردستانی).

25. هێرش سەر بارەگایێ سریا سەیدا: هێزێن پێشمەرگەی ل ٢٦ی کانوونا دووێ ١٩٧٧ هێرش برنە سەر بارەگایێ سریا سەیدا ل دەڤەرا رێکانیا کو د ئەنجامدا (١٥) سەریباز دگەل بەرپرسێ سریێ کو جێدارێ ئێکێ بوو هاتنە کوشتن (البلاغات العسکریە، اواسط تموز ١٩٧٦ ، ٢٤ ایار ١٩٧٧، بلاغ رقم١٠، من ارشیف حزب الدیمقراطی الکردستانی).

26. بۆسەیا دوستەکا: ترومبێلەکا لەشکەرێ یا لیوایا پێنج یا دهوکێ ل ١٣ی ئادارا ١٩٧٧ کەفتە د بۆسەیەکا پێشمەرگەی ل دەڤەرا تلکێفێ ل سەر رێکا میسل کو دناڤبەرا گوندێ دوستەکا و مەخفەرێ فەیدیێ د ئەنجام دا بەرپرسێ ئەندازیاریا لەشکەری یا لیوایا ناڤبری ب ناڤێ جێدارێ ئێکێ یوسف بوترس و دگەل دوو سەربازێن دی هاتنە کوشتن، و ترومبێل سوتاندن و (٦) سەرباز ئیخسیر کرنو و (٩) پارچەیێن چەکی راکرن(البلاغات العسکریە، اواسط تموز ١٩٧٦ ، ٢٤ ایار ١٩٧٧ ، بلاغ رقم١٠، من ارشیف حزب الدیمقراطی الکردستانی).

27. شەرێ پیرموس: کاروانەکێ لەشکەرێ حکومەتێ ب تانک و زریپوش و هەلیکوپتەرا ل ١٣ی ئادارا ١٩٧٧ بەرەڤ گوندێ بریفکا ڤە چن ل دەڤەرا مزیری ژێری لێ دەمێ گەهشتینە بنارا چیایێ پیرموس مەفرەزەیێن پێسمەرگەیا یێن دەڤەرا شێخان رێک لێ گرتن و بۆ ماوێ ئێک سەعەت شەر بەردەوام بوو تاکو هێزێن حکومەتێ ناچاربووین خو ل دەڤەرێ ڤەکێشن (خەبات، ایار ١٩٧٧، عدد٥٣٥).

28. بۆسەیا ئەڤلەهێ : پێشمەرگە شیان ٢٣ ی ئادارا ١٩٧٧ بوسەیەکێ بۆ هێزێن حکومەتێ ل گوندێ ئەڤلەهێ ل دەڤەرا سندییا دانان د ئەنجامدا فەرماندەیەکێ پێشمەرگەیا یێ ب ناڤێ موحەمەد غازی سینەم دهێتە کوشتن و بەرامبەری هندێ چوار سەرباز هاتنە کوشتن و هێزێن حکومەتێ ڤەکێشان(خەبات، ایار ١٩٧٧، عدد٥٣٥).

29. شەرێ هرورێ: ل ١ی گولانا ١٩٧٧ هێزەکا مەزن یا حکومەتێ ل کانی ماسێ بەرەڤ گوندێ هرورێ چوون ب مەبەستا لێگەریانا پێشمەرگەیا دگەل هندێ مەفرەزەیێن دەڤەرا بەرواری بالا رێک لێ گرتن شەرەکێ درێژ ناڤبەرا وان دا پەیدا بوو کو دگەهشتە نێزیکی نەهـ سەعەتا و دڤی ماوەییدا سێ جارا هێرش کرە سەر جهێ پێشمەرگە لێ لێ سەرکەفتن نە ئینا و ناچار بوون جهێ شەری ب جهـى بهێلن و رۆژناما زمانحالێ پارتی دوی دەمییدا دیاردکەت کو دڤی شەرییدا چڵ ژ سەربازێن حکومەتێ هاتنە کوشتن و و وان خەلکێ دەڤەری ناچار کرن تەرمێن کوشتیا ل جهێ شەری دیر بکەن دا بشێن ب ڤەگوهێزن (خەبات، ایار ١٩٧٧، عدد٥٣٥).

30. شەرێ سەرێ رەشەی : حکومەتا عێراقێ دڤی دەمییدا هێزێن خو ل ل دەڤەرێ زێدە کرن و ژمارا رەبیا ل سنوری دوجارا هند زێدەکرن و فەجێت نۆی دانان ژوان فەجەکا نۆی دانانە گوندێ دزگە ل دەڤەرا نێروەییا و هاتن و چوونا سەربازێن وان هەمی ب فروکەیا بوو ژبەر دا نەکەڤنە بەر بۆسەیێن مەفرەزێن پێشمەرگەیا، هوسا ل بهارا سالا ١٩٧٧ فروکەیەکا باری بەرەڤ گوندێ دزگە دچیت کو وەختێ گوهرینا سەربازێن فەوجێ بوو ل وی دەمی خەلکێ وێ دەڤەرێ مژیلی درینا گیایێ هەلزێ بوون و فروکە ل هنداڤی وان بوون ئێک راست خەلکێ گوندێ بێزنورێ تەقە ل فروکێ کرن بەلێ بێ ێ زیان بەرەڤ دزگە دچیت و پشتی نیڤ دەمژمێرێ فروکە دزڤریتەڤە ل هنداڤی سەرێ رەشەی جارەکادی عەبدولسەلام بێزنوری تەقە ل فروکەیێ کرەڤە، پشتی ڤێ بویەرێ ب دەمژمێرەکێ چوار فرۆکە دوو ژوان زریپوش و دوو یێن دی یێن باری بەرەڤ دەڤەرا نێروەییا هاتن و بۆ ماوێ دەمژمێرەکێ سەرێ رەشەی و دەوروبەرێن گوندێن کانی سارکێ و بێزنورێ تەقە کرن و خەلکێ گوندی بەرگری کرن د ئەنجام دا عەبدولسەلام بێزنوری و سولحەدین بێزنوری هاتنە کوشتن و شەمسەدینن بێزنوری بریندار دبیت، روژا پاشتر دەمێ سپێدی هێزەکا مەزن یا حکومەتێ و شێرەوان عەتەم خەلکێ دەڤەرا نێرەییا بوو وەک رێنیشاندان دگەل وان بەرەڤ دەڤەرێ هاتن و گوندێن دەوروبەری سەرێ رەشەی پر کرن ژ سەربازان، د لێگەریانا وان بۆ ناڤ گوندان دا کومەکا رەشاش و برنو و تڤەنگێن کلاشینکوف یێن ڤەشارتی دیتن و ١٤ ژ خەلکێ گوندێن کانی سارکێ و بێزنورییا گرتن و ئەو کەسێ بریندار بووی دگەل خو برن و نەزڤریڤە (چاڤپێکەفتن دگەل: سگێری، دهوک ١، ٢١ تەباخا ٢٠٢٣ ؛ چاڤپێکەفتن دگەل: سەرنی، دهوک ، ٣ی ئادارا ٢٠٢٤).

31. بۆسەیا گەلیێ سەرگەلێ: پشتی ڤی شەرێ سەرێ رەشەی حکومەتێ هێزێن خو ل دەڤەرا نێروەییا زێدە کرن ژبەرهندێ پێشمەرگە نەشیان بمیننە دەڤەرێ کو پێک دهاتن ژ پێشمەرگەیێن نێروەی و بەرگارەی ونهێلییا هوسا کومبوونەک ل گوندێ زێوە شکان کرن و بریار دان بەرەڤ دەڤەرا بەرێ گارە بچن ل دەڤ مەفرەزەیا فوئاد میرانی بمینن و دەست ب کریارێن لەشکەری بکەن ئێکەم کریار ل وێ دەڤەرێ کرین ل هاڤینا ١٩٧٧ بوو ل گەلیێ سەرگەلێ بۆسەیەک دانا بەر زیلەکا لەشکەرێ عێراقێ و تەقە لێ کرن و رمانە هاڤێتنە د زیلێ دا وی دەمی سەربازەک ب برینداری ژ زیلێ دەردکەڤیت و ئێک راست زیلا لەشکەری بهێزەکا ئێکجار مەزن دپەقییت ئەو سەربازێ ژێ قورتال بووی دیارکربوو کو دوازدە سەرباز د زیلێ بوون و دا بەرەڤ فەوجا بالندا ڤە چن و دیارکر کو ئەو پەقینە ژ ئەنجامێ پەقینا دەبیێن غازێ بوون ، پشتی فێ کردارێ پێشمەرگە بەرەڤ بەرێ گارەی چوون و هێزێن حکومەتێ ژ هەمی لایان ڤە هاتنە ژجهێ بویەرێ کو ژبنگەهێ سریێن زینیا بەرێ تالا و ملێ رەزا و ملێ گوهیجێ و ژئامێدیێ و دیرەلوک و سەرسنگێ هاتن و بۆ ماوەکێ لێگەریان ل وێ دەڤەرێ کرن یا بێ ئەنجام بوو (چاڤپێکەفتن دگەل: سگێری١، دهوک ، ٢١ تەباخا ٢٠٢٣) .

32. شەرێ بلمبیرێ و گوڤکێ: سەرکردایەتیا هەرێما ئێک ل چریا دووێ ١٩٧٦ بریاردان دوو بنگەهێن نۆی سەر ب هەرێمێ ڤە ل دەڤەرا بەرواری بالا ڤەکەن ژوان بنگەهێ بلمبیرێ کو دکەڤیتە دناڤبەرا زنارا کێستەی و سنورێ تورکیا و بەرپرسێ وێ یێ لەشکەری ئەحمەد شانە هروری بوو و یێ سیاسی شەهاب میرانی بوو و بنگەهێ گوفکێ کو ب رەخ گوندێ هورکێ ڤەیە و پێنج سەد مەترا ژ سنورێ تورکیا دویرە و بەرپرسێ وێ یێ لەشکەری حەجی قادو گراڤی بوو و یێ سیاسی موحەمەد سەلیم بریفکی بوو وناڤبەرا هەردوو بنگەها دا چوار کیلومەترن (رمضان، ٢٠٠٥، ٧٧،٧٨ ؛ مزووری، ٢٠٢٣، ١٢٦)، هوسا هەتا مەها گولانێ حکومەت ب ڤان هەبوونا ڤان بنگەهان نەدزانی تاکو سیخورەکێ وان دناڤ رێزێن پێشمەرگەیا دا هەبوو ب ناڤێ ئەحمەد نەکێ خەلکێ زاخو بوو جهێ وان نیشا حکومەتێ ددەت(چاڤپێکەفتن دگەل: سندی٣، دهوک ، ٣ی ئادارا ٢٠٢٤) ، هوسا ل ٢٥ ی مەهێ ل دەمژمێر دەهی سپێدێ هێزەکا پێنج سەد سەربازی و نەهـ هەلیکوپتەر ژدوو لایان ڤە کو هێزەک ژ هرورێ هات یادی ژ زنارا کێستەی هێرش کرنە سەر بنگەهێ بلمبیرێ کو وی دەمی بیست و پێنج پێشمەرگە ل بنگەهی بوون و چەکێ وان ب تنێ کلاشینکوف بوون هوسا دگەل جیاوازیا چەک و ژمارەیا وان پێشمەرگەیا بەرگری کرن و دگەل هندێ مەفرەزەیێن موحەمەد خالد بوسەلی و محو گەودا و میلازم موحەمەد ژ پشتێ ڤە تەقە لێ کرن و ژمارەکا زۆرا ئارپیجیان هاڤێتنە هەلیکوپتەرا تا کو ئێک ژوان ئێخستیە عەردی( چاڤپێکەفتن دگەل: میرانی ، دهوک؛، ١ی خزیرانا ٢٠٢٢؛ بارزانی،٢٠٢١، ٥٣)، ئەڤ شەرە تا شەشی ئێڤاری شەر بەردەوام دبیت و حکومەت هێزێن خو د ڤەکێشن و د ئەنجام دا حکومەتێ چل و پێنج کوشتی هەبوون و بەرامبەری هندێ چواردە پێشمەرگە هاتنە کوشتن، هەژییە دیار بکەین کو پشتی سالەکێ ژ شەرێ بلمبیرێ سەرکردایەتیا هەرێما ئێک ئەحمەد نەکێ دەستەسەر دکەن و پشتی دانپێدانێ دبەنە بلمبیرێ و ل وێرێ دکوژن ، حکومەتا عێراقێ پشتی دوو روژان کو ل ٢٧ ی مەهێ هێرشەکا دی ب فروکەیا برە سەر بنگەهێ گوفکێ و پێشمەرگەیا ب ئاربیجی یا بەرگری کرن و ددەمێ شەری دا مەفرەزەیەکا قشیریا ب سەروکاتیا حمیدێ هەجەر هەوارا وان دچیت د ئەنجامێ ڤی شەریدا حەجی قادو گراڤی بەرپرسێ بنگەهی و هەشت ژپێشمەرگەیێن قشیریا دهێنە کوشتن (چاڤپێکەفتن دگەل: میرانی ، دهوک ، ١ی خزیرانا ٢٠٢٢ ؛ چاڤپێکەفتن دگەل: سندی٣، دهوک ، ٣ی ئادارا ٢٠٢٤). هەژییە دیار بکەین کو دڤی دەمی دا سەرکردایەتیا قیادا موەقەت ل سوریا بوون بریاردان گوهرین د سنورێن هەرێما ئێک دا بهێنە کرن هەرێمەکا نۆی دامەزراندن بناڤێ هەرێما دوو و بنگەهێ وێ ل گوندێ هەرکوبێداڤ ل دەڤەرا هەرکی بنەجی یا ب سەرکردایەتیا عەبدولرەحمان عوسمان پێداوی و جێگرێ وی شڤان ئامێدی بوو و هەرێما دوو یا بەری نوکە کرنە هەرێما سێ ب سەرکردایەتیا کەمال کەرکوکی و عارف تەیفور بوو( چاڤپێکەفتن دگەل:پێداوی، دهوک ، ١٩ی ئادارا ٢٠٢٢ ؛ چاڤپێکەفتن دگەل: نێروەی، دهوک ، ٣ی ئادارا ٢٠٢٤).

33. مەفرەزەیەکا پارتی دهێتە ئاگەهدار کرن ژلایێ خەلکێ گوندێ بناڤێ کو روژانە زریپوشەکا حکومەتێ ژ کانی ماسێ دەردکەڤیت و دچیتە گوندێن بالوکا و پیرخدرێ و دەمێ دزڤریت دچیتە گوندێ تروانش و پاشی ڤەدگەریتە کانی ماسێ ڤە، هوسا مەفرەزە ل مەها چرییا ئێکێ ١٩٧٧ بۆ لێنێرینێ بەرەڤ وان دەڤەرا دچن بریارێ ددەن جهێ دەست نیشانکری گوندێ بلاسیارێ بیت ودەسترێژیێ لێ بکەن، ل دەستپێکێ زەعیم عەلی ئاربیچیەک دانایێ و دچیتە د زریپوشێ دا و پێنج سەربازان دکوژیت و چەکێ وان دراکەن، د پلانا وان دابوو کو پێشمەرگە درێکا بالوکا و تروانش دا بمینن ئەگەر سەربازێن سریا تروانش و بالوکا د هەوارا وان بهێن لدیڤ پلانا وان دا هێرشێ ببەنە سەر هوسا هاریکاری ژ هەردوو سریا هاتن و پێشمەرگەیا رێک لێ گرتن و بۆ ماوێ نیڤ سەعەتێ شەر بەردەوام تا پێشمەرگەیا خو ڤەکێشای(چاڤپێکەفتن دگەل: عەلی، پیرمام ، ٩ی ئادارا ٢٠٢٤ ؛ چاڤپێکەفتن دگەل: نێروەی، دهوک ، ٣ی ئادارا ٢٠٢٤).

34. چالاکیێن پێشمەرگەیا ل باژێرێ مویسل: مەفرەزەیێن هەرێما ئێک د سالا ١٩٧٧ دا دوو کرداران ل ناڤخویا میسل ژی ئەنجام ددەن، کو مەفرەزەیەک ب هاریکارییا رێکخستیێن پارتی ل میسل ل ٣ی چرییا دووێ پەقینەکێ ژۆرا چاڤەرێکرنێ د بەنقا رافیدەین کو دکەڤتە بەرامبەری ئاڤاهیێ پارێزگەها میسلێ د ئەنجام دا چەند کەسەک بریندار دبن و ئاگر دبەربیتە بەشەک ژ بەنکێ ، کردارا دووێ د هەمان رۆژدا بەقینەکێ ل کوگەهێن کومپانیا ئەفریقی-عێراقی کو دکەڤیتە تاخێ میسل یا نۆی ئەنجام ددەن و ئاگرەکێ مەزن بەردبیتە کوگەهان، پارتی دیار دکەت کو ئەڤ هەردوو کردارە تولڤەرنەک بوو بۆ سێدارەدانا ئەندامێن لژنا ناوچا دهوک ئەوێن ل مەها ئەیلوولێ ل میسل سێدارەداین (صدی خەبات، آیار ١٩٧٨،عدد ٤).

35. بۆوسەیا گوندێ چەمانێ: ل ٨ی کانوونا دووێ ١٩٧٧هێزەک ژ لیوایا ئەتریشێ دەرکەت و بەرەڤ گوندێ چەمانێ چوو ل گوندی دا مەفرەزەیەکا لژنا ناوچا شێخان بۆسەیەک بو دانا و رێک لێ گرت و بۆ ماوێ نیڤ دەمژمێرێ شەر دناڤبەرا وان دا پەیدا بوو تا دوماهیێ ڤەکێشانە لیوایا ئەتریش، دڤێ شەریدا فەرماندێ هێزێن حکومەتێ پشتی شەری دیار دکەت کو سەروک وەزیرێن عێراقێ یێ بەرێ عبدالرحمن بەزاز (١٩٦٥-١٩٦٦) راست دبێژیت دەمێ گوتی (حتی لو بقی خمسون رجلآ من العصاة فأن ذلک کفیل باقلاق الأمن والأستقرار_ئەگەر پێنجی زەلامێن یاخی بووی بمینن ئەو هاریکارە بۆ ژناڤبرنا جێگیرییا عێراقێ) مەبەست ژێ پێشمەرگەنە (صدی خەبات، آیار ١٩٧٨،عدد٤).

36. شەرێ گوندێ ریکوچکێ: حکومەتا عێراقێ یا بەردەوام بۆ ل سەر سیاسەتا تەعریبکرنێ ل دەڤەرا شێخان و ئاکرێ بڤێ چەندێ سەرکردایەتیا هەرێما ئێک ب بەرپرسایەتییا جەوهەر نامق بریار دا دگەل چەند مەفرەزەیێن پێشمەرگەیێن دەڤەرێن دهوک و زاخو و ئامێدێ و شێخان و ئاکری گەشتەکا لەشکەری ل دەڤەرێ بکەن هوسا بەرەڤ دەڤەرێن نهێلێ وبەرێ گارێ و بەرواری ژێری و مزیری ژێری و دەشتا شەمکانێ دچن و لچیایێ خێرێ جێگیر دبن ول دەستپێکا مەها ئەیلوولا ١٩٧٨جەوهەر نامق کومبوونەکێ دگەل پێشمەرگە و کادرێن پارتی دکەت، ژبۆ هندێ خو ئامادە بکەن پێکڤە گەشتەکا ئاشتیێ بۆ گوندێن دەڤەرا مرێبا یێن عەرەب لێ ئاکنجی بووین بکەن داکو وان عەرەبا ئاگەهدار بکەن ئەگەر گوندێن کوردا ب جهـ نەهێلن دێ ب زوری وان دەرئێخن، هوسا دچنە گوندێن هەشارێ و چەمێ خازر و ل ٩ی ئەیلوولێ بەرەڤ گوندێ ریکوچکێ ل ناحیا مرێبا دچن، دەمێ گەهشتینە گوندی دەستپێکا دەمێ شەڤێ بوو، وەسا دیار بوو کو عەرەبێن د گوندی دا ئاکنجی د ئاگەهـ بوون دێ پێشمەرگە هێنە گوندی و خو بۆ شەری ئامادە کربوون ، دگەل گەهشتنا پێشمەرگەیا صەیێن گوندی ب رەویین بەرەڤ وان ڤە چوون هوسا گوندیا زانی پێشمەرگە گەهشتن ئێک راست عەرەبێن دناڤ گوندی دا تەقە ل وان کرن و پێشمەرگەیا بەرگری کرن پاشی ددەمەکێ دا تەقە هاتە راوەستاندن زەعیم عەلی ب دەنگەکێ بلند و ب زمانێ عەرەبی گوتە وان شەری نەکەن ئەم یێن هاتین وەک مێڤان کەسەکێ عەرەب بەرسڤا وی دا گوتێ پشتی دوو هەزار گولەیا هین میڤانن؟ دووبارە تەقە ل وان کرن ، دەمێ جەوهەر نامق کومبوون ب پێشمەرگەیا کرین پلانا شەری دانان وەک یەدەگ ئەگەر هات و شەر پەیدا بوو دێ زەعیم عەلی بریارا شەر کرنێ دەت و مەحموود ئێزدی بریارا خو ڤەکێشانێ کەت (چاڤپێکەفتن دگەل: نێروەی، دهوک ، ٣ی ئادارا ٢٠٢٤ ؛ چاڤپێکەفتن دگەل:زاویتەی١، زاویتە ، ٤ی ئادارا ٢٠٢٤) ، هوسا دەمێ د شەریدا حەمید حەفزوللا سندی گولەیەکا ئارپیچی ب هەلە د هاڤێت و ل ئەسمانی د پەقیت و دوی دەمییدا فەوجا حکومەتێ ل ناحیا قەسروکێ روناهییا وێ دبینن و دگەل هندێ هەمان ئارپیچی یا هاڤێتی ئاگرێ پشتا ئارپیچی یێ پێشمەرگە عەبدولرەحمان ئەرەدنی بریندار دبیت ژ یاسایێن هاڤێتنا گولەیا ئارپیچی ێ ئەوە کو پشت چەکی ١٢مەترا یا ڤالا بیت و حەمیدی هاڤێت بیێ بزانیت پێشمەرگە ل پشت وی هەنە یان نە؟ هەرچاوا بیت ژبەر ڤان هەردوو ئەگەران مەحمود ئێزدی بریارا خو ڤەکێشانێ دا و ئێک راست پێشمەرگە ڤەکێشاندن، بەلێ حەمید حەفزوللا رازی نەبوو خو ڤەکێشیت و بەردەوام تەقە دکر و زەعیم عەلی و زێرەڤان نێروەی و غەفور مەخموری ناچار بوون بمیننە دگەلدا گولەیەکا ئارپیچی ژلایێ گوندی هات و ب سەروچاڤێن حەمید حەفزوللای کەت ئێک راست دمریت، هوسا دەمێ ئەڤ کومە گیروو بووین مراد کێستەی و مستەفا کێستەی وصادق عومەر هەوارا وان هاتن و پێکڤە تەرمێ کوشتی ژ گوندی دیر بێخن ، وپێشمەرگە نەدشیان تەرمێ وی ببەنە چیایێ خێرێ و ژبەر کو هێزێن حکومەتێ ب عەردی و ئەسمانی دیڤ وان کەتن ناچار بوون ل پشت چیایێ چاپانکێ ل گوندێ شێخکێ د ئاخێدا ب ڤەشێرن(چاڤپێکەفتن دگەل: عەلی، پیرمام ، ٩ی ئادارا ٢٠٢٤)، هەژییە دیار بکەین کو پێشمەرگەیەک دگەل وان بوو ب ناڤێ حسێنێ فەیروزێ شەرەفانی ل وێرێ وان دهێلێت و دگەهیتە هێزێن حکومەتێ و جهێن بێهنڤەدانێن پێشمەرگەیا ئاشکەرا دکەت و هەروەسا گورێ حەمید حەفزوللا ژی نیشا وان ددەن و هێزێن حکومەتێ گوری ڤەدکەن داکو پشت راست ببن ژ کوشتنا وی پێشمەرگەی( چاڤپێکەفتن دگەل: زاویتەی، زاویتە ١، ٤ی ئادارا ٢٠٢٤).

لدەمێ پێشمەرگە ب ڤەگەریێن بۆ چیایێ خێرێ کێشەیەکا دی دکەڤیتە بەر رێکا وان ئەوژی ئەگەر بمیننە دگوندان دا و رۆژ بهەلێت نەشێن خو ڤەشێرن دێ کەڤنە دەستێن حکومەتێ و ئەگەر بەرەڤ چیایێ خێرێ بچن دێ بەرێ سپێدی گەهنە بنارا چیایی جنکو وی دەمی دەم ژمێر دوو یێ شەڤێ بوو پشتی دان و ستاندنەکا کورت دناڤبەرا ئێکودو دا کرین بریار دان بەرەڤ چیای بچن ودروست ل بەرێ سپێدێ گەهشتن و ئێک راست هەلیکوپتەرێن سنتی هاتنە هنداڤ سەرێ وان و پێشمەرگەیا جەمەدانیێن خو ل سەرێ خو کرن و خو درێژکرن و چەکێ خو دانانە بن جەستەیێ خو دا نە بریسقیت، هەلیکوپتەر بۆ ماوێ چل و پێنج دەقیقا دمینیتە هنداڤی وان و پشتی نەشێن ببینن دهێنە ڤەکێشان، پێشمەرگەیێن بەشداربووین دڤێ کردارێ دیاردکەن خو ئەڤ چڵ پێنج دەقیقە ئێک ژ زەحەمترین رۆژانێن مەبوون د شورەشێ دا(چاڤپێکەفتن دگەل: عەلی، پیرمام ، ٩ی ئادارا ٢٠٢٤ ؛ چاڤپێکەفتن دگەل: نێروەی، دهوک ، ٣ی ئادارا ٢٠٢٤).

٣. رێکخستێن نهینى یێن پارتى دیموکراتى کوردستان و چارەنڤیسێ ئەوان:

پارتا بەعس دهاتە هژمارتن پارتا ئێکانە دحکومەتا عێراقێ یا وی سەردەمی و لق و بنگەهـ ل هەمی باژێر و باژێرکێن کوردستانێ هه بوون و بتەمامی کونترول ل سەر دام ودەزگەهێن حکومی کربوو کو پتریا دیوارێن دامو دەزگەهێن ل کورستانێ دروشمێ ل سەر نفیسیبوو: " طریقنا فی النضال هو طریق البعث العربی الاشتراکی" ب مانا رێکا مە بۆ خەباتێ رێکا پارتا بەعسا عەرەبی یە(وانلی، ٢٠١٤،ص١٣٣)،و دگەل هندێ فشارەکا زۆر ئێخستبوو سەر کوردان کو ببنە بەعسی و رێک نەددا چ کەسا پەیوەندیێ ب پارتەکادی بکەن و هەر کەسێ ببیتە بەعسی دێ بەلێننامەیەکێ ئیمزا کەت کو نابیت ل بریارا خو بزڤریت و ئەگەر هات و وەلێ هات دێ سزایێ وان سێدارەدان بیت و هەروەسا ئەگەر هات وی کەسی پێشتر پەیوەندی ب پارتەکا دی هەبیت و ئاشکەرا نەکربیت دێ هەمان سزا وەرگریت (نێروەی، ٢٠٢٢، ٥٠)، راستە کومەکا پارتێن دی هەبوون بەلێ بتنێ ناڤ بوون ومافێ رێکخستن و چالاکییان و بەشداری دحکومەتێ دا نەبوو بتنێ دراگەهاندنێ دا دهاتە بەلاڤ کرن ژوان پارتا شیوعی یا عێراقێ کو ئێک وەزارەت هەبوو د حکومەتێدا بەلێ بێێ هەبوونا چ مافێن سیاسی و هەروەسا مافێ هەبوونا بنگەهێن گرێدایی ب پارتێ ڤە یان هیچ رێکخستنەکێ نەبوو (وانلی، ،٢٠١٤،ص١٣٣؛رێباز، ٢٠٠٧، ل٤٥) ، یا دیارە پەیوەندیێن هەردوو پارتان د نەخوش بوون کو د بەلگەنامەیەکا نهێنی ل١٢ی گولانا ١٩٧٥ یا پارتا بەعس بۆ کاروبارێن دەرڤە دا هاتیە دیارکرن کو دفێت پارتا بەعس یا هشیار بیت د لڤینێن شوعییان دا بتایبەت پەیوەندیێن وان دگەل کوردێن دوژمنێن بەعسیا مەبەست ژێ پارتی دیموکراتی کوردستانە کو وان چالاکی ل دەرڤەی عێراقێ هەنە ب تایبەت ل وولاتێن سسوشیالیستی (کتاب منظمة الحزب البعث، ١٢/٥/١٩٧٥، الرقم ٥/١٥٠٤).

ویا گرێدایی ب کوردان ڤە بەعسیان رێک دابوو ب هەبوونا چەند پارتەکێن لاواز ژوان:

١- پارتی دیموکراتی کوردستان کو خو ژ پارتی جودا کربوو و سکرتێرێ وێ عەزیزرەشید ئاکرەیی یێ بەرنیاس ب(پێشکار عەزیز عەقراوی) بوو، ڤێ پارتێ بنگەهەک ل باژێرێ هەولێرێ هەبوو بەلێ بێی هەبوونا چ رێکخستن و چالاکییان ب دگەل هندێ رۆژنامەیا التآخی ل بەغداد دەردکر زمان حالێ وێ بوو بەلێ کار بوو پارتا بەعس دکر.

٢-الحزب الثوري الكردستاني سکرتێرێ وێ عەبدولسەتار تاهیر شەریف بوو و ئەڤ پارتە ژ یا بەری خو لاواز تر بوو، وپارتەکا دی ئەوا عەبدوللا ئیسماعیل یێ بەرنیاس (مەلا ماتور) دامەزراندی دهاتە نیاسین ب دیڤەلانکا پارتا بەعس(وانلی، ،٢٠١٤، ص١٣٣) .

سەبارەت ڤێ چەندێ پارتا بەعس د رۆژنامەیا زمانحالێ خودا یا بناڤێ (الثورة) بەلاڤ کربوو کو هە ژ سالا ١٩٧٤ بریار دایە پەیوەندیێن خو یێن سیایەتا ناڤخو گوهرینێ تێدا بکەت و رێکێ نەدەنە هیچ لایەنێن سیاسی بریار د حکومەتادا هەبن و سەبارەت پرسا نەرازیبونێ دیارکربوو (مسألة المعارضة لا وجود لها عندنا ولیس معمولا بها و لا نؤمن بها، پرسا نەرازیبوونێ لدەڤ مە نینە وکار پێ ناهێتە کرن و مە باوەری پێ نینە) (الثورة، ، ١٢ ایلول ع٢٤٨٧،١٩٧٤). وەسا دیاردبیت ئەڤ سیاسەتا بەعسیان ل دۆر هەبوونا پارتێن کوردی ژبەر چەند ئەگەرەکان ژوان دا د راگەهاندنێ دا بۆ کوردان دیاربکەن مە رێک دایە بۆ دامەزراندنا پارتێن کوردی و هەروەسا داسیاسیێن نەرازی د وان پارتا دا کوم ببن و ل بن کونترولا وان بن.

سەرەرای ڤێ چەندێ پشتی کومەکا رێکخستیێن پارتی دیموکراتی کوردستان ل باژێرێن دهوک و ئامێدیێ هاتینە دەستەسەرکرن، ئەندامێن لیژنەیێن شەفەق و ناوچا دهوک یێن ماینە د باژێر و ناحییان دا بەردەوامی دا رێکخستنێن پارتێ ول دەستپکا سالا ١٩٧٧ هەردوو لژنە کرنە ئێک ب ناڤێ لژنا ناوچا دهوک ب بەرپرسایەتیا عەبدولقادر عوسمان پێداوی، و ئەندامێن وێ پێک دهاتن ژ عابد عەبدوللا زاویتەی و شەعبان موحەمەد بەرواری و مەحمود موحەمەد غلبیشی ، دڤێ قوناغێدا چالاکیێن پارتی ژقوناغا بەری خو بهێزتربوون بتایبەت ل باژێرێ دهوکێ و ناحیا زاویتە ، چونکی هەرچوار ئەندامێن لژنێ ئاکنجیێن باژێرێ دهوکێ بوون وتەکەزا وان لسەر باژێری بوو، و هەروەسا چونکی وەیسی هەدێنەی نورینگەها برینپێچی ل ناحیا زاویتە هەبوو دقوناغا ئێکێ یا رێکخستێن لژنا شەفەق دا ژمارەکا ئێکجار زۆر یا خەلکێ ناحیێ رێکخستبوون (چاڤپێکەفتن دگەل: زاویتەی١ ، زاویتە ،٤ی ئادارا ٢٠٢٤ ؛ چاڤپێکەفتن دگەل: زاویتەی٢ ، زاویتە ، ٥ی ئادارا ٢٠٢٤) و هەروەسا دڤێ قوناغێدا قیادا موەقەت ب راستەخو سەرپەرشتی ل سەر ڤان رێکخستنێن نۆی دکرن ئەوژی ب رێکا کادرێن پارتی موستەفا مزیری و ساڵح بامەنی دهاتە سەرپەرشتی کرن(چاڤپێکەفتن دگەل: مزیری، دهوک ، ٢١ی ئەیلوولا ٢٠٢٢) و هەروەسا رێکخستنێن وان گەهشتە باژێرێ زاخو وچوار رێکخراوێن پارتی دامەزراندن ژوان رێکخراوا شێر ب بەپرساتیا فەخری مەلا رەمەزان و رێکخراوا ستێر ب بەرپرساتیا عەبدوللا بشار سندی و رێکخراوا ئازادی یونس سالح یونس بەرپرسێ وێ بوو و رێکخراوا مزگین یا گرێدایی ب خەلکێ زاخو ل بەغداد چالاکی ئەنجام ددان ب بەرپرساتیا ئەحمەد جاسم ( چاڤپێکەفتن دگەل: سندی٤، زاخو ، ١٧ی ئەیلوولا ٢٠٢٣ ؛ چاڤپێکەفتن دگەل: هەسنی، زاخو ، ١٧ی ئەیلوولا ٢٠٢٣)، دڤێ قوناغێ دا بەلاڤوک ب رێکا عومەرێ لەعلێ دگەهشتنە ئەندامێن پارتی ل زاخو و ئەو بەلاڤوکە ل مالێن مختارا و بەعسییا و جهێن گشتی ب تایبەت ل دەوروبەرێن پرا دەلال بەلاڤ دکرن ، و دئێک د چالاکیێن ل سالا ١٩٧٧ وان کومەک ژ ئەندامێن پارتی ل سەر پرێ تەقە ل هێزێن ئەمنێ کرن ئەوێن ب کارێ زێرەڤانیێ رادبوون (چاڤپێکەفتن دگەل: رەسول، زاخو ،٦ی ئەیلوولا ٢٠٢٢).

پشتی ژمارا رێکخستییان بەرەڤ زێدەبوونێ چووی چالاکیێن خو گەهاندنە باژێرێن میسل و بەغداد کو برێکا ئەندامێن خو ئسماعیل پشو وخێزانا وی قومری عەبدوللا بەلاڤوک ل دۆر دەنگو باسێن پارتی و چالاکیێن وان ل جهێن گشتی و نەخوشخانەیێن میسل بەلاڤ کرن و کومەک ژوان گەهاندنە دەستێ ئەحمەد جاسم ل بەغداد ژبۆ بەلاڤکرنێ (چاڤپێکەفتن دگەل: سندی٥، زاخو ، ٧ی ئادارا ٢٠٢٤) ، و یادیارە دڤێ قوناغێدا ژنان ژی کارو چالاکی ئەنجام ددان ژوان بەری نوکە هاتیە دیارکرن قومری عەبدوللا و هەروەسا ل باژێرێ دهوکێ ژی خوینکارێن ژن ئەندامێن پارتی بوون ل زانینگەها میسل بەلاڤوکێن پارتی بەلاڤ کرن کو ب ناڤێ نەجات کاکە و نازەنین سامی ئەڤ چەندە دبیتە ئەگەر دەمێ ئاشکەرا بوونا ڤێ تورا پارتی ژن ژی بهێنە دەستەسەرکرن (چاڤپێکەفتن دگەل: کاکە، دهوک ، ٢٥ی شوباتا ٢٠٢٤).

پشتی ماوەیێ کێمتر ژ سالەکێ ئەڤ تورا پارتێ ئاشکەرا دبیت و ئەندامێن وێ د سێ قوناغێن جودا دا دهێنە دەستەسەر کرن قوناغا ئێکێ کومەکا رێکخستییان ل زاخو دهێنە گرتن دەمێ پوستەچیێ رێکخراوا ئازادی ل ئادارا ١٩٧٧ ل ناحیا سەرسنکێ خو رادەستی هێزێن ئەمنێ دکەن و دان پێدانێ ل سەر کارو چالاکیێن ئەنجام دای دەت و ئێک راست بەرپرسێ رێکخراوێ دهێتە دەستەسەرکرن ل دیڤدا ل ژێر ئەشکەنجە دانێ دانپێدانێ ل سەر رێکخراوێن دیتر دکەت (چاڤپێکەفتن دگەل:عەلو، زاخو ، ١٧ی ئەیلوولا ٢٠٢٣ ؛ چاڤپێکەفتن دگەل: سندی٤، زاخو ،١٧ی ئەیلوولا ٢٠٢٣).، قوناغا دووێ ل مەها نیسانێ کومەکا رێکخستییان ل باژێرێ دهوکێ دهێنە دەستەسەرکرن پشتی ئێک ژ پێشمەرگەیێن پارتی ل دەشتا سلێڤانەییان دهێتە کوشتن و هێزێن ئەمنی بەلگەنامەیەکا ئەندامەتییا کومەک ژ خەلکێ باژێری ڤێ دیتن (چاڤپێکەفتن دگەل: کاکە، دهوک ، ٢٥ی شوباتا ٢٠٢٤) ، قوناغا سیێ یا ل دوماهییا مەها گولانێ پتریا دەستەسەرکریێین سالا ١٩٧٧ بوو، شایەد حال دیار دکەن کو ئەندامێ لژنا ناوچا دهوک بێ ترس چبوو یانەیا ماموستایان ل باژێرێ دهوکێ و سروود ب مەلا مستەفا بارزانی و کوردینیێ دگوتن و پشتی هێزێن ئەمنی دەستەسەرکری وەسا خو دا دیارکرن کو یێ بێ هوشە ل ژێر کارتێکرنا مەی ڤەیە و پشتی هاتیە ئازادکرن ئاسایشا بەعسییا دیڤچوون ل سەر کرن تا شییان ئاشکەرا بکەن و پشتی ئەشکەنجەدانەکا زۆر وەکی یێن بەری خو دان پێدان لسەر هەڤکارێن خو کرن و لژنا دهوک و رێکخراوا زاویتە ئاشکەرا دبن(چاڤپێکەفتن دگەل: زاویتەی٣، زاویتە، ٤ی ئادارا ٢٠٢٤).

ئاسایشا بەعسییان ل پارێزگەها دهوکێ تا دوماهیا مەها خزیرانێ هژمارەکا زۆر یا کەسان ل قەزا دهوک و زاخو دەستەسەر کرن، ورەوانەی دادگەها لەشکەری (دەستەیا دیڤچوونا تایبەت) ل کەرکوکێ کرن، دیدەڤان دیار دکەن کو د لێکولینێ دا ژبلی ئەشکەنجەدانێ سیاسەتا سەردا برنێ ب کار دئینا دگەل ژ دوو گوندیێن عەشیرەتا مزیریا کو ژوان پێدەیی و زاویتەیی بوون ، کو د دیڤچوونێ دا بۆ پێدەییا دیاردکرن کو زاویتەییا دانپێدان یێ ل سەروان کری و بەروڤاژی کو دبیتە ئەگەر هەڤدە ژخەلکێ زاویتە بهێنە دەستەسەرکرن ( چاڤپێکەفتن دگەل، لیناڤای، دهوک، ١٨ی شوباتا ٢٠٢٤ ؛ چاڤپێکەفتن دگەل: زاویتەی١ ، زاویتە ، ٤ی ئادارا ٢٠٢٤) ، گرتیێن کورد دڤێ قوناغێدا سزا لدویڤ لێپرسین و دیڤچوونا ئاسایشێ و پلەیێن وان پارتێ هەین وەرگرتن، ئەو کەسێ دانپێدان کری کو ب چالاکیێن لژنەیێ دزانی و بێ دەنگ مایە پێنج سال و ئێک هەیڤ یان شەش سال وەرگرتن ، هەرکەسێ دانپێدان ل سەر ئەندامەتییا خو و کەسەکێ دی کربا پازدە سالا هاتە حوکم کرن و یێ دانپێدان ل سەر خو و دوو کەسان کربا بیست سالا سزا وەرگرت( چاڤپێکەفتن دگەل: سندی٤، زاخو ،١٧ی ئەیلوولا ٢٠٢٣ ، چاڤپێکەفتن دگەل: لیناڤای، دهوک، ١٨ی شوباتا ٢٠٢٤) ،و ژمارەیا دەستەسەرکریێن پارتی یێن ڤێ گەرێ بتنێ ل پارێزگەها دهوکێ (٦٨) ئەندام بوون(صدی خەبات، عدد٣، ایلول ١٩٧٧)و ژبەر کو عەبولقادر عوسمان پێداوی بەرپرسێ لژنێ بوو سزایێ سێداردانێ وەرگرت و دگەل مەحمود موحەمەد غلبیشی ژبەرکو ئەندامێ لژنێ بوو هەمان سزا وەرگرت و ل ١٧ ئەیلوولا ١٩٧٧ ل باژێرێ میسل هاتنە سێدارەدان ، ل ژبەر هەمان ئەگەر عابد عەبدوللا زاویتەی و شەعبان موحەمەد بەرواری هەمان سزا وەرگرت یێ ئێکێ ل ١ی ئەیلوولێ سزایێ وی هاتە جێبەجێکرن و یێ دووماهیێ ل ٢١ ی ئەیلوولێ هاتە سێدارەدان (خەبات، عدد ٥٢٦، اذار ١٩٧٨)، پشتی دادگەهـ کرنێ گرتیێن دی هەمی بەرەڤ گرتیخانا ئەبو غرێب برن ژبۆ وەرگرتنا سزایێ خو لێ ئێک ژوان گرتیان ب ناڤێ تاریق جەمیل مزیری ل زیندانێ ڤە بەردەوام ب نهێنێ ڤە دگەل هەڤالێن خو باس ل خەباتا پارتی و کوردینیێ دکر ژبەرهندێ جارەکادی ڤەگوهاستنە دادگەهێ ل کەرکوکێ و ب تاوانا هندێ کو خویندکارێ زانکویا یاسایێ بوو و ئێک ژ مەرجێن وەرگرتنێ ل وی بەشی پێدڤیە سیندا بەعسیاتیێ گوتبا لەورا دووبارە دادگەهـ کرن ل سالا ١٩٧٨ سزایێ سێدارەدانێ وەرگرت، (چاڤپێکەفتن دگەل: زاویتەی٢، زاویتە ، ٥ی ئادارا ٢٠٢٤ ؛ چەند لاپەرەکێن پاراستی نە ژلایێ ژ ئەرشیفێ مەکتەبا سیاسی یا پارتی، ل ژێ ناڤ و نیشانێن بیرەوەری دامەزراندنی یەکیەتی قوتابیانی کوردستان-عیراق، ١٨/٢/١٩٨٠).

4. رێکارێن پارتا بەعس بەرامبەر بزاڤا نەتەوەییا کوردی:

ژ ئەگەرێ سیاسەتا توند یا حکومەتا عێراقێ بەرامبەری خەلکێ کوردستانێ و بزاڤا نەتەوەییا کوردى، حکوومەتا عیراقی چەندین رێکار گرتنە بەر ژبۆ لاواز کرنا هەستێ نەتەوایەتی یێ کوردان و ترسا وان ژ دووبارە سەرهلدانا شورەشێ ، ژوان کوچکرنا زۆری و ب کومەل و ڤالا کرنا گوندێن وان ژوان کو ل گولانا ١٩٧٥ دەست ب ڤالا کرنا پتریا گوندێن دەڤەرا مزیری ژێری وگوندێن دوروبەری قەزا شێخان کرن خەلکێ وێ ڤەگەهاستنە گوندێ مەندا ل بەردەرش پشتی سێ هەیڤا جارەکادی ڤەگوهاستنە گوندێ بەنێنان ل باژێری کەلەک سەر ب پارێزگەها هەولێرێ ڤە و عەرەبێن حەدیدی ل جهێ وان ئاکنجی کرن(چاڤپێکەفتن دگەل: ئەتروشی، دهوک ، ٢٦ی تیرمەها ٢٠٢٣)، بەری ڤێ کردارێ ژمارا ئاکنجیێن قەزا ئاکرێ (٣٠) هەزار کەس بوون پشتی وێ دبنە (٩٠) هەزار کەس ل دیڤ داتایێن حکومەتێ ژبەرکو حکومەتێ خەلکێ دەڤەرێ ژ عەشیرەتا هەرکی و زێباری ئەوێن دژی شورەشا ئەیلوولێ ل میسل بوون زڤراندنە سەر عەردێ وان و دگەل وان (٥٠٠) خیزانێن پێشمەرگەیێن کوچبەر ئاکنجی کرن (وانلی، ٢٠١٤، ١٠٧،٢٨٣) و هەروەسا دهەمان دەمدا دەست ب راکرنا گوندێن دەشتا سلێڤانەیان و زومار و باشورێ ئاکرێ کرن(خەبات، عدد٥٢٨ ، ٢٠ ایلول ١٩٧٦).

سەبارەت ترسا ئەوان ژ دووبارە ڕێکخستنێن پارتایەتیێ ل دەڤەرێ حکوومەتا عیراقی چەندین سزایێن توند دانابوونە بەر ئەوان پێشمەرگە و کادرێن پارتی ئەوێن پشتى ڕێککەڤتنامەیا جەزائیر خوە ڕادەستى حکومەتێ کرین و ئەڤ کەسە دناڤ کومەلگەهێدا ب (العائدون الی الصف الوطنی، ئەوێن زڤرینە دناڤ رێزێن نیشتمانی یا عێراقێ) دابونە نیاسین و رۆژانە مەفرەزێن ئەمنی یێن عێراقێ ل هەمی گەرەکێن باژێر و ناحیێن دەڤەرێ دگەریان و پێدڤی بوو (العائدون) د ئێک مەهـ دا دوو جارا ئامادەبوونا خو ل رێڤەبەرییەکا ئەمنی یا حکومەتێ نێزیک جهێ لێ ئاکنجی تومارکربا (چاڤپێکەفتن دگەل: کوڤلی ، دهوک ، ٢٥ تیرمەها ٢٠٢٣) هەرئێکسەر پشتی شکەستنا ل بهارا ١٩٧٦ دەست ب کوچ کرنا پێشمەرگە و کادرێن پارتی یێن پلە هەبووین د شورەشا ئەیلوولێ دا بۆ باشورێ عێراقێ و دابەش کرنە سەر قەزا وناحیێن وان(ئیسماعیل، ٢٠١٩، ١٢٠) کو ئەڤ کوچ کرنە یا ب تاکەکەسان ڤە گرێدایی بوو نە ب عەردی ڤە ، هوسا دیاردبیت کو پلانا حکومەتا عێراقێ ئەوبوو هەر رێکەکەکا هەبیت کوردان دیر کەن ژ سەرهلدانا شورەشەکا نۆی. چونکی پشتی ڤێ پێنگاڤێ پێنگاڤەکا دیتر یا راکرنا گوندان و راگواستنا وان دەستپێکر ئەوژی ل ١٦ ی تەباخا ١٩٧٦ ب راکرنا هێلا ئێکێ یا گوندێن دکەڤیتە سەر سنورێ عێراق- تورکیا یێن دەڤەرا گولی وسندی وبەرواری ژووری ونێروە رێکان کو ئەڤ دەڤەرە دشورەشا ئەیلوولێدا ئەردێن ئازاد بوون(خەبات،٢٠ ایلول١٩٧٦،عدد٥٢٨) ب زوری عەردێ ئاکنجییان ژێ کرین کو پشتی ئاکنجیێن وان گوندان بەلگەنامەیا ئەردی ئیمزا بکەت دگەل دیار کرنا ناڤ و گوند ورووبەرێ ئەردی کو (٧٥٠) دینار بهایێ خانی وهەر دونەمەک یا ئەردی ب(١٠٠) دینارێ عێراقی بوون(خەبات، عدد٥٣٦، اذار ١٩٧٨)، و بنگەهێ لیوایا ١٩ دانانە ناحیا بێگوڤا ل دەڤەرا گولیا و فەوجەک دانا ناحیا کانی ماسێ ل بەرواری ژووری ، وهەر ڤان دەڤەرا ل ١٥ی خزیرانێ تا ١٥ ی تیرمەها ١٩٧٨ هێلا دووێ یان کو باشورێ گوندێن مە باس لێکری و دگەل وان گوندێن دکەڤنە سەر سنورێ عێراق-ئیران راکرن و رووبەرێ هێلا ئەڤ جار بەرفرهـ تر بۆ ژیێ بەری خو کو بتنێ ل دەڤەرا بەرواری ژووری پێنجی وچوار گوند راکرن و شێست گوند ل دەڤەرا نێروە ورێکان و دوسکی ژوریا (قائمة بأسماء القری الکردیة التی حرقت ودمرت من قبل الحکومة العراقیە، ١٩٧٨، من ارشیف الحزب الدیمقراطی الکردستانی؛ چاڤپێکەفتن دگەل: بێدوهی، دهوک ، ٨ی تیرمەها ٢٠٢٣) و ئاکنجیێن ڤان گوندان برنە ناحیێن نێزیکی قەزایان ونێزیکی بارەگایێن بەعسیا و ب گوندێن هەڤچەرخ (قری العصریة) ناڤ کربوون و کوردان دگوتنێ کومەلگەهێن ب زۆری هەر جارەکا ئەڤ جورە کوچکرنە دەست پێ کربا هەیڤەک ڤەدکێشا تا ب لوریێن لەشکەری دڤەگوهاستن (صدی خەبات،اذار ١٩٧٧، عدد٢)، سەبارەت کریارا کوچ کرنێ بەرپرسەکێ بالا د پارتا بەعسدا تارق عەزیز و وەزیرێ لاوان نەعیم حەداد دیارکرن ئەڤ چەندە کارەکێ پێدڤییە ژبەر بیرێن نەفتێ پێدڤی ب کرێکارانە و ژبو پارستنا سنوری وهەروەسا بازارێ ناڤخوی پێدڤی ب هێزا مروڤی یە ( جالیاند، ٢٠١٢، ٢٨٦) ئەگەر ئەڤ چەندە راستە بوچی پێدڤیە لسەر کوچبەرێن کورد یێن ل وان دەڤەران ئاکنجی کری دەمێ ژوی گوندی یان ناحیێ دەرکەتبان بەلگەیا رێ پێدانێ (اوراق عدم التعرض) ژلایێ بەرپرسێ ئەمنی وەرگرتبا (خەبات، عدد٥٣٦، اذار ١٩٧٨)، و یادیارە ئەڤێ چەندێ ئارمانجێت لەشکەری و سیاسی د دیڤەبوون دا بشێن چاڤدێریێ ل سەر کوردان بکەن ودەڤەرێن ئازاد دبن کونترولێ دابیت (وانلی، ٢٠١٤، ١٢٦).

ژوان رێکارێن حکومەتا بەعسیا هەولداین بکەنە ئاستەنگ بەرامبەر بزاڤا رزگاریخوازا کوردی پرسا رەوشنبیریا کوردی بوو، دەمێ بریارداین خواندنگەهێن خواندنا زمانێ کوردی بۆ سالا خاندنێ یا ١٩٧٦-١٩٧٧ بهێنە گرتن و بگورن بۆ زمانێ عەرەبی، کو ئەڤ چەندە ئێک ژ دەستکەفتیێن رێککەفتناما ١١ی ئادارا ١٩٧٠ بوون لێ پشتی شورەش ژناڤچووی بریارا هەلوەشاندنا وێ دا ، هەژی یە دیاربکەین کو سالا خاندنێ یا ١٩٧٢-١٩٧٣ ل پارێزگەها دهوکێ ژمارا خاندنگەهێن خاندنا کوردی یێن سەرەتایی و ناڤنجی و ئامادەیی (١٨٦) بوون ژمارا خوێندکاران دگەهشتە (٢٢) هەزار و (٢٢٩) ، و ل پشتی هەلوەشاندین ژمارا وان بوونن (١٥) خاندنگەهێن سەرەتایی(صدی خەبات، عدد٢، اذار ١٩٧٧) ئێک دواناڤنجی ل هەمی پارێزگەهێ، کو دواناڤنجیا برایەتی بوو ل قوناغا دواناڤنجیێ پتریا خوێندکارێن پارێزگەها دهوک خو ڤەگوهاستنە ڤێ دواناڤنجیێ و ژمارا وان یا بەری هنگی لێکدانی چوار دبیت، لسالا خاندنێ ١٩٧٦-١٩٧٧ ژمارا قوتابیێن وان دگەهنە (٨٠٠) قوتابی ، هەرچەندە بەعسی چاڤدێرییەکا توند دداننە سەر خوێندکار و ماموستایێن وێ وبەردەوام سمینار لسەر پارتایەتی و بەعسیبوون بۆوان دهاتنە گوتن و هەروەسا ژورەکا گرتی ل خاندنگەهێ هەبوو دوسەییا هەمی خوێندکار و ماموستایا هەبوون و رۆژانە پێزانین لێ نۆی دکرن لێ دگەل هندێ ئامادەیا یرایەتی دبیتە جهێ رێکخستنێن نهێنی یێن پارتێن کوردی ب تایبەت پارتی (چاڤپێکەفتن دگەل: کوڤلی، دهوک ، ٢٥ی تیرمەها ٢٠٢٣)، حکومەتا عێراقێ ڵدۆر ڤێ چەندێ دیار کرن کو قوتابی و خێزانێن وان گازندە لسەر خاندنا زاراڤێ سورانی هەنە وبۆ خوێندکاری ئەڤ زاراڤە یێ ب زەحمەتە (صدی خەبات، عدد٢، اذار ١٩٧٧). هەروەسا حکومەتا بەعسی یا چەندین رێکارێن دی گرتنە بەر ژبۆ کێمکرنا نڤشێ کوردان ژوان ئەو بوو بریار دان هەر مارەکرنەکا بهێتە ئەنجام دان دناڤبەرا کچەکا کورد و کورەکێ عەرەب و بەروڤاژی دێ هێنە خەلاتکرن ب کوژمێ پێنج سەد دیناران (صدی خەبات، عدد١، تشرین الاول ١٩٧٦) .

5. کارڤەدانێن هەرێما ئێک بەرامبەر هەلویستێ حکومەتا عێراقێ دژی شورەشا کوردی

1.5. گرتنا ئەندازیارێن حکومەتێ ژلایێ پێشمەرگەیان ڤە:

هەر ژ دەستپێکا سەرهلدانا شورەشێ حکومەتا عێراقێ رێک نەددا دەنگ و باسێن شورەشێ دناڤ گەلێ عێراقێ دا و وولاتێن جیهانی بەلاڤە ببیت ، سەرکردایەتیا شورەشێ چەندین چالاکی ئەنجام دان ژبۆ کارڤەدانەکا نیڤ دەولەتی و ناڤخویی پەیدا بکەن داکو فشارێ ب داننە سەر حکومەتا عێراقێ زیندانیێن سیاسی یێن کورد بهێنە بەردان و ژلایەکێ دی ڤە سەرهەلدانا شورەشێ بهێتە راگەهاندن(جریدة خەبات، ١\٧\١٩٧٦، العدد ٥٢٧؛ خەبات، آذار ١٩٧٨، العدد٥٣٦) ، ئێک ژوان کرداران گرتنا دوو ئەندازیاران بوون کو ئێک ژوان خەلکێ وولاتێ میسرێ بوو ب ناڤێ سەلاحەدین موحەمەد عەبدولحافز بوو و یێ دی خەلکێ باژێرێ میسل بوو ب ناڤێ ماهر ئەحمەد ئەلحەشاوی بوو، کوما مەفرەزەیێن بەرپرس ل دەڤەرا نێروەی و نهێلێ و بەرپرسایەتیا زەعیم عەلی پلان دانان ژبوو هندێ دەستە سەر کرنا ستافێ حکومەتا عێراقێ، دوی دەمییدا دا رێکەکا لەشکەری دناڤبەرا دەڤەرا بەرواریا بۆ ناحیا بێبو ل دەڤەرا نێروەییا دروست دکرن ، هوسا ل ٢٨ ی چریا ئێکی ١٩٧٧ ژ بۆ دانانا پلانێ دچنە سەرێ رەشەی و زێرەڤانیا وی ستاڤی دکەن (خەبات، آذار ١٩٧٨، العدد٥٣٦ ؛ چاڤپێکەفتن دگەل: نێروەی، دهوک، ٣ی ئادارا ٢٠٢٤) پلان دانان کو ل دەمێ زڤرینا کاروانێ وان ل چەپا سەرێ رەشەی ژبەرکو یا بزەحمەتە لێ ب زڤرن دەست نیشان کرن ژبوو درب لێدانێ ، ب ڤێ چەندێ ل رۆژا پاشتر ٢٩ی مەهێ ل دەمێ ئێڤاری ڤەگەریانا وان ل دەمێ دەستنیشان کری پێشمەرگەیا هێرش کرە سەر (٢١) کەس ژ ئەندازیار و سەرباز و ئەفسەر و کرێکاران دەستە سەرکرن ، و حەفت تڤەنگێن کلاشینکوف و دگەل پەرەشوتەکێ ب دەست خوڤە ئینان و زیلەکا لەشکەری و دوو ترومبێلێن جێب ژ کار ئێخستن، پشتی دیڤچوون ل سەر ناسنامێن وان کرین هەمی ئازاد کرن بتنێ هەردوو ئەندازیار هێلان و رادەستی ماجد بەگێ چەلی کرن و مەفرەزەیا ناڤبری خو ل گوندێ سێرێ ل دەڤەرا نهێلێ ڤەشارتن و بۆ ماوێ چەند رۆژان هێزێن حکومەتێ ل دەڤەرێ بەلاڤە بوون نەشیان چ ببینن، وپشتی کومبوونا ماجد بەگێ و سەرکردایەتیا هەرێما ئێک بریار دان هەردوو ئەندازیاران بکەنە کارتا فشارێ ل سەر حکومەتێ ژبوو ب جهـ ئینانا داخازیێن وان( چاڤپێکەفتن دگەل: عەلی، پیرمام ، ٩ی ئادارا ٢٠٢٤ ؛ چاڤپێکەفتن دگەل: سگێری١، دهوک، ٢١ی تەباخا ٢٠٢٤) ، ل ٣ ی چریا دووێ ١٩٧٧ ئەندازیاران نامەیەک لژێر ناڤێ (الصرخة،گازی) بۆ چەندین رێکخراوێن مروڤایەتی ل ئەوروپا هنارتن و ل ١٤ ی مەهێ ئاژانسا رویتەرز یا بریتانی ئەڤ دەن گو باسە بەلاڤ کرن و دەنگێ وان ل ئێزگێ دەنگێ کوردستان ل هەرک و بێداڤ هاتە بەلاڤکرن وهەروەسا نامە بۆ رۆژنامە و رادیویێن عێراقێ هنارتن چ بەرسڤ ژلایێ حکومەتێ ڤە نەبوو ، هوسا ب پشنیارا ئەندازیارێ میسری نامەیەک ل ٢٣ ی کانوونا ئێکێ بۆ مالباتا خو ل میسرێ فرێکر(خەبات، آذار ١٩٧٨، العدد٥٣٦؛ چاڤپێکەفتن دگەل: سگێری١، دهوک، ٢١ی تەباخا ٢٠٢٤) و تێدا دیار کر کو ل ٢٩ ی چریا ئێکێ ژلایێ پێشمەرگەیێن پارتی دیموکراتی کوردستان هاتینە گرتن و حکومەتا عێراقی ژ پویتە پێ نەدایە و داخازیێن وان ب جهـ نا ئێنن و هەروەسا دیاردکەت کو ئەگەرێ پویتە نەدانا حکومەتێ ب وان دان پێنەدانا حکومەتێ یە ب شورەشا کوردی و داخازێ ژ مالباتا خو دکەت کو ببنە ناوبژێوی دگەل حکومەتا عێراقێ ژ بۆ ب جهـ ئینانا داخازیێن پارتی (رسالة المهندس: صلاح الدین محمد عبدالحافظ و ماهر احمد الحشاوی، ٢٣/١٢/١٩٧٧، فی خەبات، أذار ١٩٧٨، ٥٣٦ )، ب ڤێ چەندێ حکومەت ناچار دبیت دان وستاندنا دگەل هەرێما ئێک بکەن و ماجد بەگ کەسەکێ خەلکێ چەلێ ب ناڤێ موحەمەد هیروو فرێکرە فەوجا کانی ماسێ ژ بۆ دیارکرنا داخازیێن وان کو پێک دهاتن ژ ، ئێک: بەردانا چواردە ژ خەلکێ سڤیل ژ ژن و زەلامان یێن گوندێ بناڤیێ کو ل هێرشا بهارا ١٩٧٧ هاتبوونە دەستە سەرکرن و وی دەمی ل دەستەیا دیڤچوونێ ل کەرکوکێ بوون، دوو: دانا ٨٥ هەزار دولارێن ئەمریکی ژلایێ حکومەتێ ڤە، سێ: گەماروویا ئابووری ل سەر دەڤەرێن چیایێ راکەن ، داخوازا دوماهیێ یا تەکەز ل سەر هاتیە کرن ئەوبوو کو بۆ حکومەتێ دیارکرن بەردانا ڤان ئەندازیاران نیەتا پارتی ئاشتی یە هوسا داخازا دان و ستاندنا سیاسی کرن دگەل حکومەتێ(چاڤپێکەفتن دگەل: نێروەی، دهوک ، ٣ی ئادارا ٢٠٢٤).

ب ڤێ چەندێ ل مەها ئادارا ١٩٧٨ هەردوو لا گەهشتنە رێککەفتنێ و ل دیڤ داخازییا هەرێما ئێک گەلیێ فەقی دەست نیشان کرن ئیخسیران لێک بگوهرن و پرا بلبل دناڤبەرا دەڤەرا نێروەی و بەرواری ژووری کرنە سنور دا کو نەشێن ب رێکا ئەسمانی و عەردی هێرشێ بکەنە سەر و هەروەسا ژمارەکا زۆر یا پێشمەرگەیا ل وان چیایا خو ئامادە کربوون ئەگەر هات و زێدەگاڤیەک ژلایێ هێزێن حکومەتێ بهێتە کرن دا دەسترێژیێ لێ بکەن، هەرچاوابیت شاندێ حکومەتێ ب سەروکاتیا پێشەنگ عەبدوللا ئەحمەد ئاغا زێباری ودگەل مالباتا هەردوو ئەندازیاران چوار فروکەیێن کوماندو ل ئەسمانی زێرەڤانی دکرن بەرامبەری هندێ شاندێ پارتی ب سەروکاتیا ماجد بەگ و مەفرەزەیا ئەڤ کردارە ئەنجام داین ل جهێ دەستنیشان کری ئامادەبوون و ژ داخازیێن پارتی خالا ئێکێ و دووێ هاتنە بجهـ ئینان ودگەل هندێ بابێ ئەندازیارێ میسری ژ لایێ خو ١٨ هەزار دینارێ عێراقی پێشکێشی پێشمەرگەی کرن و لێ هەردوو خالێن دوماهیێ پشت گوهـ هاڤێتن ودیدەڤان وەسا دیار دکەن کو پشتی ڤێ کردارێ دەنگ و باسێ شورەشێ بشێوەکێ بەرفرەهـ تر ل وولاتێن عەرەبی دا بەلاڤ دبیت ب تایبەت ل عێراق و میسرێ (چاڤپێکەفتن دگەل: عەلی، پیرمام ، ٩ی ئادارا ٢٠٢٤ ؛ چاڤپێکەفتن دگەل: نێروەی، دهوک ، ٣ی ئادارا ٢٠٢٤).

2.5. ئەنجامدانا پەقینا ل بەغدا ژلایێ پێشمەرگەیێن هەرێما ئێک:

پارتی چەندین کار ئەنجام دان ژبۆ راگەهاندنا شورەشێ وەک بەری نوکە هاتە دیارکرن کو حکومەتا عێراقێ هەمی هەولدان کرن ئەڤ راگەهاندنە بەلاڤ نەبیت ، بەری نوکە هاتە دیارکرن کو پارتی رێکخستنێن خو یێن نهێنی ل بەغداد ژی نۆی کربوون مەرەم ژێ ئەنجام دانا چەندین چالاکیا بوو، ژوان هنارتنا کادرێن خو یێن بسپورێن تەقەمەنیێ ژبۆ ئەنجام دانا پەقینا ل بنگەهێن بەعسیان، عەبدولرەحمان حەمدی سگێری ئێک ژوان بسپوران بوو کو ل دوماهیا سالا ١٩٧٧ ژلایێ جەوهەر نامق ڤە هاتە راسپاردن ژ بۆ ئەنجام دانا ڤی کاری، هوسا فوئاد میرانی و زەعیم عەلی کاروبارێن وی درست کرن ژ تەقەمەنی و ئاگەهدار کرنا تورەکا رێکخستنێ ل بەغداد( چاڤپێکەفتن دگەل: ئورەی، دهوک ، ١٤ی چرییا دووێ ٢٠٢٢)، ل دەست پێکێ عەبدولرەحمان ژ گوندێ سگیرێ بەرەڤ بەغدا چوو و دشێت دوو پەقینا ئەنجام بدەت ل تەنیشت بنگەهێن ئاسایشا بەعسیان ، لێ ژبەر کو زور یا ب زەحمەت بوو ئەنجام دانا ڤی کاری ، عەبدولرەحمان ناچار بوو بخو پیلانەکا نۆی بدانیت ژوان خو کرە دوستێ ئاسایشا بەعسییان ل ئامێدیێ وەسا دناڤ خەلکی دا بەلاڤ بوو کو ئەڤە کەسێ حکومەتێ یە وهەروەسا خیشکا خو یا شازدە سالی ب ناڤێ فەوزییا سگێری دگەل خو بر دا هاریکاریا وی بکەت و خالا دوماهیێ خارنگەهەک ل بەغدا ڤەکر دا بۆ ئاسایشێ دیار بیت خو بۆ مەبەستا کاری ل بەغدایە ، شیا ب رێکا فەوزییایێ بەلاڤوکێن پارتی و رمانە و پێدڤیێن تەقەمەنیا ببەتە بەغدا ژبەرکو فەوزییا ژن بوو ل خالێن پشکینینێ ب ساناهی دەرباز دبوو، بۆ جارا دوماهیێ عەبدولرەحمان بەقین ئەنجام داین(چاڤپێکەفتن دگەل: سگێری، دهوک ٢، ١٢ی تیرمەها ٢٠٢٣ ؛ چاڤپێکەفتن دگەل: دێرەشی، دهوک، ٢٢ی تەباخا ٢٠٢٤) ل هاڤینا سالا ١٩٧٨ بوو کو پێنج پەقین ئامادە کربوون ئێک ل نێزیک خالا پشکنینێ ل وەزارەتا بەرگری یا عێراقێ ئەنجام دا و دوو ل بارەگایێ ئاسایشا بەعسیان ل جادا رەشید ئەنجام دان لێ پشتی بەقینا چوارێ سەر نەگرتی ، ل ٢١ ی تیرمەهێ ل دەمێ ئامادەکرنا تەقەمەنی یا پینجێ ب وی ڤە د پەقیت و دمریت، لڤێرە دیار نەبوویە کا بەری پەقینێ ئاشکەرا ببو و وی مین بخوڤە پەقاندی یە یان ژی ب خەلەتی پەقی یە چنکو فەوزییایا خیشکا وی دبێژیت گەلەک جارا عەبدولرەحمانی دگوت (ئەز چجارا ناکەڤمە دەستێ بەعسییا جنکو ئەگەر ئەس ئاشکەرا بووم دێ مینەکێ ب جەستەیێ خوڤە بەقینم)، هەرچاوابیت حکومەتا عێراقێ هزر نەدکر کو پارتی دێ شێت ڤان جورە پەقینا بکەت ژبەرهندێ حکومەتا سوریا ب ڤان کریاران هاتە تاوانبار کرن و وەزیرێ دەرڤە یێ عێراقێ سەعدون حەمادی ل ویلایەتێن ئێکگرتی حکومەتا سوریا تاوانبار کربوون، هەرچاوابیت پشتی بەقینا پێنجێ تورەیا پارتی ب ڤی کاری رابووین ئاشکەرا بوون و دوازدە کەس هاتنە دەستە سەرکرن ژوان عەبدولعەزیز ئیسلام نێروەی کو ل روژێن دەستپێکێ ل ژێر ئەشکەنجەدانێ دمریت و ئەنوەر قومری بەرواری سزایێ هەتا هەتایێ زیندان وەرگرت و ئیحسان سماییل بەرواری و ئەحمەد حسێن سەرگەلی و موحەمەد بامەرنی و فەوزییا سگێرێ سزایێ سێدارەدانێ وەرگرتن لێ ژبەرکو فەزییا ژیێ وێ د بن هەژدە سالیێ بوو سزایێ وێ دبیتە زیندانا هەتاهەتایێ (چاڤپێکەفتن دگەل: سگێری٢، دهوک ، ١٢ی تیرمەها ٢٠٢٣).

6. ئەنجام

پشتی ئەنجام دانا ڤەکولینێ دیاربوویە پارتی دیموکراتی کوردستان ژبۆ درێژەپێدانا شورەشا ئەیلوولێ دەست ب شورەشەکا نۆی ل سەر سیستەمێ شەرێ پارتیزانێ کرن کو بریار دان ل دەڤەرا بەهدینان دەست پێبکەن کو ژپێش دامەزراندنا قیادا موەقەت هەر ژ خزیرانا ١٩٧٥ ل باژێر و گوندێن بەهدینان دەست ب رێکخستنا کربوون، پشتی دەستپێکرنا شەری دژی حکومەتێ پێشمەرگەیێن پارتی هێرش دبرنە سەر رەبیە و فەوجێن حکومەتێ و بەرامبەری هندێ د سالێن ١٩٧٦-١٩٧٨ حکومەتێ ئێک هێرش بریە سەر بنگەهێن پێشمەرگەیا کو ل گولانا ١٩٧٧ هێرشەکا بەرفرەهـ برنە سەر بنگەهێن بلمبیرێ وگوفکێ و هەروەسا پێشمەرگەیان دڤا هێرشادا هەولدان کرینە رێکێ ژ وان رێکارین حکومەتا بەغدا دژی خەلکێ بەهدینان ئەنجامداین بکەن ژ راکرنا گوندێن سەر سنورێن تورکیا-عیراق وسزادانا ئەندامێن پارتی ژ دەستەسەرکرن وکوشتن وسێدارەدانا وان کو ژبۆ بدەست ئینانا مافێن نەتەوەییا کوردی چالاکیێن لەشکەری وسیاسی ئەنجامداینە، دگەل هندێ حکومەتێ هەولدانێن رژد ئەنجامداینە ژبۆ دەنگوباسێ شورەشا کوردی ل عیراق و وولاتێن دەوروبەر نەهێتە راگەهاندن ژبەرهندێ پێشمەرگەییان چالاکیێن جودا جودا ل چەندین دەڤەرێن عێراقێ ئەنجامداینە ژ بۆ راگەهاندنا شورەشێ.

7. لیستا ژێدەران

1.7. بەلگەنامە یێن ئەرشیفێ پارتی دیموکراتی کوردستان:

1.1.7. بەلگەنامە یێن بزمانێ کوردی

- بیرەوەری دامەزراندنی یەکیەتی قوتابیانی کوردستان-عیراق، ١٨/٢/١٩٨٠.

2.1.7. بەلگەنامە یێن بزمانێ عەرەبی:

- کتاب منظمة الحزب البعث، ١٢/٥/١٩٧٥، الرقم ٥/١٥٠٤.

- قائمة بأسماء القری الکردیة التی حرکت ودمرت من قبل الحکومة العراقیە، ١٩٧٨.

- البلاغات العسکریە، رقم(٣، ٤، ٩، ١٠)، اواسط تموز ١٩٧٦ ، ٢٤ ایار ١٩٧٧.

2.7. رۆژنامە و گوڤار:

1.2.7. رۆژنامەیێن ب زمانێ عەرەبی:

- خەبات، ١/٧/١٩٧٦ ، العدد٥٢٧

- الثورة، ، ١٢ ایلول ١٩٧٤، ٢٤٨٧

- خەبات، ٢٠ ایلول ١٩٧٦ ،عدد ٥٢٨

- خەبات، آذار ١٩٧٨، العدد ٥٣٦

- خەبات، ایار ١٩٧٧، عدد٥٣٥

- صدی خەبات، آیار ١٩٧٨،عدد ٤

- صدی خەبات، تشرین الاول ١٩٧٦، العدد١

- صدی خەبات، عدد٢، اذار ١٩٧٧

- صدی خەبات، عدد٣، ایلول ١٩٧٧

2.2.7. گوڤار:

- پەیامی ئەیلول، تەموزا ٢٠١١، ژمارە ٢١

3.7. پەرتووک:

1.3.7. پەرتوکێن بزمانێ کوردی:

- بارزانی1، مه‌سعود،2021 ، بارزانی و بزوتنه‌وه‌ی رزگاریخوازی كورد شورشی گولان ١٩٧٥-١٩٩٠،ب.ج،به‌رگێ چارێ، به‌شێ ئێكێ.

- گەوهەری،حامید، ٢٠٢٠، قیادە مەقەت، هەرێمی کوردستان.

- رێباز، ٢٠٠٧، قەندیل بەغدای هەژاند، چ٣، هەولێر.

- نێروەی،عەلی تەتەر، ٢٠١٩، بزاڤی رزگاریخوازی نەتەوەیی کورد لە کوردستانی عێراق لە سالاەکانی جەنگی عێراق-ئیران دا(١٩٨٠ – ١٩٨٨)،چ٢، دهوک.

- ئیسماعیل، محەمەد عەلی، ٢٠١٩، بیرەوەریەکانم حەفتا سال تەمەن وزیاتر لە نیو سەدە خەبات.

2.3.7. پەرتوکێن بزمانێ عەرەبی:

- جیرارد، جالیاند ، ٢٠١٣، شعب بدون وطن الکرد وکردستان، اربیل.

- رمضان، هاشم، ٢٠٠٥، المحترقون الکورد: الحیاة والموت، اربیل.

- وانلی، عصمت شریف، ٢٠١٤، من مذکرات عصمت شریف وانلی، السلیمانیە.

4.7. نامه‌یێن ماسته‌رێ بزمانێ کوردی:

- بالەکی،شوان حسێن شنیک ،٢٠١٦، جەوهەر نامق سالم ١٩٤٦-٢٠١١ ژیان وبەرهەم و رۆلی سیاسی، زانکوی سوران.

5.7. چاڤپێکەفتن:

- باوانی، رەشید ، ٦ی ئادارا ٢٠٢٤، دهوک، 1956.

- بوسەلی، موحەمەد خالد ، ١٦ی ئەیلوولا ٢٠٢١، زاخو، ١٩٤٦.

- بەرواری، عەبدولسەلام ، ٨ی چرییا ئێکێ ٢٠٢٢، هەولێر، ١٩٥٠.

- پێداوی، عەبدولرەحمان عوسمان ، ١٩ی ئادارا ٢٠٢٢، دهوک، ١٩٤٦.

- دێرەشی، حسێن ، ٢٢ی تەباخا ٢٠٢٤، دهوک، ١٩٥٤.

- رەسول، عەبدولرەحمان ، ،٦ی ئەیلوولا ٢٠٢٢، زاخو، ١٩٥٤.

- زاویتەی١، جەمال تەییب ، ٤ی ئادارا ٢٠٢٤، زاویتە ، ١٩٥٣.

- زاویتەی٢، سەید سالح ، ٥ی ئادارا ٢٠٢٤، زاویتە، ١٩٤٩.

- زاویتەی٣، فارس تەوفیق ، ، ٤ی ئادارا ٢٠٢٤، زاویتە، ١٩٥٠.

- سگێری١، کوردۆ ، ٢١ تەباخا ٢٠٢٣، دهوک، ١٩٥٧.

- سگێری٢، فەوزییا حەمدی، ١٢ی تیرمەها ٢٠٢٣، دهوک، ١٩٦١.

- سندی١، حەمید شەریف ، ٧ی ئادارا ٢٠٢٤، زاخو، ١٩٤٥.

- سندی٢، موحەمەد موسا ، ٦ی ئادارا ٢٠٢٤، دهوک، 1952.

- سندی٣، عیسا ئەحمەد شەمو ، ٣ی ئادارا ٢٠٢٤، دهوک، ١٩٥٠.

- سندی٤، عەبدوللا بشار ، ، ١٧ی ئەیلوولا ٢٠٢٣،زاخو، ١٩٥٤.

- سندی٥، قومری عەبدوللا ، ٧ی ئادارا ٢٠٢٤، زاخو، ١٩٥٢.

- سەرنی، زێدان هادی ، ٣ی ئادارا ٢٠٢٤، دهوک، ١٩٥٦.

- سالح، عەبدوللا ،١ی ئادارا ٢٠٢٢، دهوک،١٩٥٢.

- عەبێ، عزێر سەعید ، ٦ی ئادارا ٢٠٢٤، دهوک، ١٩٦٠.

- عەلو، حزنی مراد ، ، ١٧ی ئەیلوولا ٢٠٢٣،زاخو، ١٩٥٠.

- عەلی، زەعیم ، ٩ی ئادارا ٢٠٢٤، پیرمام، ١٩٤٩.

- کاکە، نەجات موحەمەد ، ٢٥ی شوباتا ٢٠٢٤، دهوک، ١٩٥٧.

- کوڤلی، موحەمەد ئەمین ، ، ٢٥ تیرمەها ٢٠٢٣، دهوک، 1951.

- کەشانی، عەبدولکەریم فەرحان، ٧ی ئادارا ٢٠٢٤، زاخو، ١٩٥١.

- گوندکی، عەبدلرەحمان ، ٣ی ئادارا ٢٠٢٤، دهوک، ١٩٤٦.

- لیناڤای، موحەمەد عەلی ، ١٨ی شوباتا ٢٠٢٤، دهوک، ١٩٥٣.

- مزیری، مستەفا ، ٢١ ی ئەیلوولا ٢٠٢٢، دهوک ، ١٩٥١.

- میرانی، شەهاب ئەحمەد ، ١ی خزیرانا ٢٠٢٢، دهوک، ١٩٥١.

- نێروەی، زێرەڤان ، ٣ی ئادارا ٢٠٢٤، دهوک، ١٩٥٧.

- هەسنی، سەعید خلیل ، ، ١٧ی ئەیلوولا ٢٠٢٣، زاخو، 1951.

- بێدوهی، ئەحمەد عەبدوللا ، ٨ی تیرمەها ٢٠٢٣، دهوک، ١٩٣٩.

- ئورەی، سادق ئەمین ، ١٤ی چرییا دووێ ٢٠٢٢، دهوک ، ١٩٥٦.

- ئەتریشی، لەزگین موحەمەد ، ٢٦ی تیرمەها ٢٠٢٣، دهوک، ١٩٦٣.

پەراوێز:

([1] )ئەسعەد خوشەڤی رولەکێ گرنگ هەبوو ژ بۆ پەیوەندی کرنا کوردێن تورکیا و هاریکارییا وان ژبۆ ئامادەکاریێن شورەشێ چونکی د شورەشا ئەیلوولێ دا ناڤبری بەرپرسێ لەشکەرێ ئێک بوو ل دەڤەرا بەهدینان و بنگەهێ وی ل دەڤەرا بەرواری بالا بوو نێزیک سنورێ عێراق-تورکیا .بۆ پتر پێزانینا لسەر ئەسعەد خوشەڤی و لەشکەرێ ئێک بنێرە: سەرنی، هوژین مەسعود، ٢٠١٨.

(٢)کوماتە ژ کوما-تایێ هاتیە مەبەست ژێ چیایەکێ هشکە هەمی کەڤر و بەرە شیشن، مزووری، ٢٠٢٢، ٥٩.

* ڤەکولەرێ بەرپرس.

This is an open access under a CC BY-NC-SA 4.0 license (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/)