كاریگەرییا ستراتیجییەتا فێربوونا بەرۆڤاژی د بدەستڤەئینانا قوتابیێن پولا دەهێ ئامادەیی د بابەتێ ئەدەبێ كوردیدا *

عبدالستار حميد محمد ¹ و مولود حمد نبي 2

پشكا دەروونناسییا گشتی، فەكۆلتییا پەروەردە، زانكۆیا زاخۆ، هەرێما كوردستانێ- عێراق. ( abdulsatar.mohammed@uoz.edu.krd)

پشكا زمانێ كوردی، كۆلیژا پەروەردا بنیات، زانكۆیا دهوك، هەرێما كوردستانێ- عێراق. (abdulsatar.mohammed@uoz.edu.krd)

وەرگرتن: 04/2023 پەسەندکرن: 07/2023             بەلاڤکرن:  11/2023 https://doi.org/10.26436/hjuoz.2023.11.4.1134

پوختە:

ئارمانجا ئەڤێ ڤەكۆلینێ زانینا كاریگەرییا ستراتیجییەتا فێربوونا بەرۆڤاژییە د بدەستڤەئینانا قوتابیێن پۆلا دەهێ ئامادەیی دبابەتێ ئەدەبێ كوردیدا، ڤەكۆلەران پشت ب دیزاینا نیمچە ئەزموونی یا گڕۆپێن هەڤسەنگ یێن تاقیكرنا پاشیێ بەست، كۆمەڵا ڤەكۆلینێ ل قوتابیێن (كوڕ و كچ) یێن پۆلا دەهێ ئامادەیی ل قوتابخانەیێن ئامادەیی و دواناوەندی یێن سپێدەهییان یێن كوڕ و كچان ل رێڤەبەریا پەروەردا قەزا زاخۆ سەر ب رێڤەبەرییا گشتی یا پەروەردا دهوكێ پێكهاتبوو، كو ژمارا ئەوان (2702) قوتابیێن كوڕ و (2909) قوتابیێن كچ ، ل (23) قوتابخانەیێن ئامادەیی و دواناوەندی یێن كوڕان و(21) قوتابخانەیێن كچان بوون بۆ سالا خواندنێ (2021-2022)، ڤەكۆلەران ب ئەنقەست ئامادەیێن (باتیفا یا كوڕان) و (شەهید مەلا ئەمین یا كچان) هەلبژارتن، هۆبە ب شێوەیێ هەرەمەكییا سادە هاتنە هەلبژارتن، ل (ئامادەیا باتیفا یا كوڕان) هۆبا (أ) بۆ گرۆپێ ئەزموونگەری كوهژمارا قوتابیێن ئەوێ (23) قوتابی و هۆبا (ب) بۆ گرۆپێ كۆنترولكار كوهژمارا قوتابیێن ئەوێ (22) قوتابی بوون ، ب هەمان شێوە هۆبە ل (ئامادەیا شەهید مەلا ئەمین یا كچان) هاتنە هەلبژارتن، هۆبا (ج) بۆ گرۆپی ئەزموونگەری كو هژمارا قوتابیێن ئەوێ (27) قوتابی بوون، هۆبا (أ) بۆ گرۆپێ كونترۆلكار كوهژمارا قوتابیێن ئەوێ (22)قوتابی بوون. ل گڕۆپێن ئەزموونگەری بابەت ب ستراتیجییەتا فێربوونا بەرۆڤاژی و ل گڕۆپێن كۆنترۆلكار ب رێكا ئاسایی دهاتە گوتن.

ڤەكۆلەران تاقیكرنەك ژ سێ پرسیاران ب (35) بەندان بەرهەڤكر، پرسیارا ئێكێ ژ جۆرێ هەلبژارتن ژ گەلەكان كو (20) بەند بوون، و پرسیارا دوویێ ژ جۆری ( راست و شاش) كو (4) بەند بوون، و پرسیارا سێیێ ژ جۆرێ گوتاری ب بەرسڤین سنووردار كو (11) بەند بوون وخەسلەتێن سایكومەتری بۆ دەرئینان.

پشتی بدوماهیك هاتنا ئەزموونێ، كو وەرزەكێ خواندنێ ڤەكێشا، ڤەكۆلەران ئالاڤ پراكتیككر و داتا دەرئینان و سەردەرییا ئامارەیی ب تاقیكرنا (t.test)بۆ دوو سەمپلێن سەربەخۆ یێن هژمارا ئەوان جودا بكارئینایە، ئەنجام دیاربوون كو ستراتیجییەتا فێربوونا بەرۆڤاژی كاریگەرییەكا ئەرێنی هەبوو د بدەستڤەئینانێ لدەڤ قوتابیێن گڕۆپێن ئەزموونگەری ب هەمبەر قوتابییێن گرۆپێن كۆنترولكار.

پەیڤێن دەلالەتێ: ستراتیجییەتێن وانەگوتنێ، ستراتیجییەتا فێربوونا بەرۆڤاژی، بدەستڤەئینانا خواندنێ، ئەدەبێ كوردی.

پشكا ئێكێ/ دانەنیاسینیا ڤەكۆلینێ

— ئاریشا ڤەكۆلینێ:

      جڤاكێن جیهانێ هەوڵێن مەزن ددەن بۆ ئاڤاكرنا پاشەرۆژەكا گەش بۆ زاروكێن خۆ، ونەوەیێن پێشكەفتی ئاڤا بكەن داكو بشێن سەرەدەریێ ل كەل پێشكەفتنا بەردەوام یا جیهان بخۆڤە دبینیت د هەمی بیاڤاندا بكەن، و ب تایبەت د پێشكەفتنا زانستی و تەكنۆلوجی دا، كو مرۆڤی پاڵددەت پتر هەولا بدەت داكو خۆ بگونجینیت و ل گەل ئەڤێ پێشڤەچوونێ بچیت، كو ئەڤێ چەندی كاریگەری ل پێشخستنا پەروەردێ و هەمە جوركرن  د ستراتیجییەت و رێك و شێوازێن وانەگوتنێ ژی كریە. ژ ئەنجامێ ئەوێ شارەزایی و بسپۆرییا ڤەكۆلەران د بیاڤێ گوتنا ئەدەبێ كوردیدا و چاڤپێكەفتنێن ل گەل مامۆستا و بسپۆر و شارەزایان ئەنجام داین، گەهشتە ئەوێ باوەریێ كو هندەك مامۆستایێن زمان و ئەدەبێ كوردی یێن ئامادەیی شیانێن بكارئینانا رێكێن وانەگوتنێ یێن نوی و سەردەمیانە نینە، هەروەسا قوتابییان ژی شیانێن پێدڤی یێن بكارئینانا تەكنیكێن تەكنولۆجی نینن داكو خۆبخو فێری هەمی بابەتان ببن ب شێویەكێ گشتی و ئەدەبێ كوردی ب تایبەتی، پتریا هەوڵ و دەمی د وانەیاندا ب هەروە دچیت و گورانكاریێن پێدڤی د ئاستێ قوتابییاندا پەیدانابیت، ژبەركو رێژەیا مەزن یا مامۆستایان پشبەستنێ ل سەر رێكێن ئاسایێن بەربەلاڤ دكەن، و ڕۆلێ قوتابی تێدا وەرگرێ نەرێنییە، و مەیل پالدەرییا قوتابییان بۆ بابەتێ ئەدەبێ كوردی ناگەهیتە ئاستێ پێدڤی، لژێر لبەرچاڤ نەوەرگرتنا ئاستێ تاكەكەسی، چونكی دەمێ د وانەگوتنێ دا ڕولێ سەرەكی یێ مامۆستایی بیت، مامۆستا نەشێت جوداهیێ دناڤبەرا قوتابییاندا بكەت، هەروەسا ڤەكۆلەران هەست ب هندێ كر كو گەلەك مامۆستایان نەبتنێ شیانێن بكارئینانا رێك و ستراتیجییەتێن نوی لدەڤ نینن، بەلكو ناڤێن ئەوان نزانن، و تاوەكو ئەو رێكێن ئاسایێ ژی ئەوێن بكاردئینن وەكو تێكەلیەكێ دگەل شێوازێ خۆدا كریە و پەیرەوكرییە و لسەر دچیت، وكەسێن شارەزا دبوارێ فێركرنا ئەدەبی دا تێبینیا ئاراستەیا نەرێنییا قوتابییان دكەت بەرامبەر تێكستێن ئەدەبی ئەوێن بۆ دهێنە پێشكێشكرن ولاوازیا تێگەهشتن و مەیلا ئەوان دكەت، و ئاریشا ژبەركرنا تێكستێن ئەدەبی لبەر قوتابی كو دبینیت یا قورس و نەیا گرنگە بەراورد ب بابەتێن دی، هەروەسا وەكی ل سەری ئاماژە پێ هاتیەكرن گوتنا وانێ ب رێكێن ئاسایی كو ژ قوتابی دهێتە داخازكرن پارچە هۆزانێ ژبەربكەت بتنێ ئەڤە بوویە مەرەم و ئارمانجا مامۆستایی نەكو گەشە ب مەیلا قوتابی بۆ بابەتێ ئەدەبی بكەت وەل قوتابی بكەت كو ژێدەر وپەرتوكێن ئەدەبی...هتد ژدەرڤەی بابەتێ بریاردای بخۆینیت و ئاستێ خواندنێ تێدا بلند بكەت.

       ئەڤ چەندا بووری، ڤەكۆلەر پاڵداینە هزرا خۆ دهندەك رێك و ستراتیجییەتێن نویێن وانەگوتنێ دا بكەن، برەنگەكی كو كاریگەری د بەرژەوندی و بلندكرنا ئاستێ ب دەستڤەئینانا قوتابییاندا هەبیت، و قوتابی ببیتە تەوەرێ سەرەكی یێ وانێ.

دشیێن ئاریشا ڤەكۆلینێ د ئەڤێ پرسیارا خوارێدا دەستنیشان بكەین:

- بكارئینانا ستراتیجییەتا فێربوونا بەرۆڤاژی د گوتنا بابەتێ ئەدەبێ كوردی بۆ قوتابیێن(كوڕ و كچ) یێن پۆلا دەهێ ئامادەیی چ كاریگەری هەیە د بدەستڤەئینانێ دا لدەڤ ئەوان؟

— گرنگییا ڤەكۆلینێ:

  ئێك ژ بەرپرسیارەتییا دكەڤیتە سەر دەزگەهێن پەروەردە و فێركرنێ گهورینا جڤاكییە، و ئەڤ بەرپرسیارەتییە نە بتنێ كوپی كرن و دووبارەكرنا بەرهەم ئینانا بارودوخێن رەوشەنبیری و جڤاكی و ئابوورییە، بەلكو بەرهەڤكرنا قوتابیێن بشێن روی ب روی راستییا ژیانێ ببن، و هەست ب ئاریشا بكەن، ب ئەڤێ چەندێ دێ شێن پێزانینێن هویر و شارەزاییان لسەر ژینگەها خۆ و یا جیهانی وەرگرن، و دێ بەرهەڤكەت بۆ پشكداریكرنێ د گهورینێن بەردەوام ژ ئەنجامێ پێشكەفتنا زانستی و تەكنۆلۆجی د ئەڤی سەردەمی دا بكەن، و دروستكرنا هندەك شێوازێن نوی و پێشكەفتی یێن پەیوەندیێن پەروەردەیی و جڤاكی و رەوشەنبیری ( الحديثي و آخرون، 2011: 3).

    ئەڤ پێشكەفتنە ژ ئەنجامێ لەزاتییا ئالاڤێن پەیوەندیكرنێ و هێز و شیانێن بەردەوام د پێشڤەچوونێ د ئەڤی بواری دا، هەروەسا لەزاتییا هنارتن و وەرگرتنا پێزانینان، و سەردەریكرنا بهێز و چارەكرنا و كومكرنا ئەڤان پێزانینان بۆ مەرەمێن فێركرنێ، و هەر كەس و لایەنێ دەستهەلاتا زانست و تەكنۆلۆجیا ددەستی دا بیت، ئەو دهێتە هژمارتن سەركەفتی (علي و آخرون، 2013: 20).

     ژ ئەنجامێ ئەڤێ پێشكەفتنا تەكنۆلوجی یا بەردەوام، كەرتێ پەروەردێ هەوڵددەت گەشە ب چاپوكیێن قوتابییان بدەت و بگهوریت ژ ڕۆلێ نەرێنی د ناڤ پۆلێ دا بۆ ڤەكۆلەرێن ئەرێنی و بكارئینانا تەكنۆلۆجیایێ ب شێوەیەكێ كارا ددەمێن ژدەرڤەی پۆلێ دا، كود بیتە ئەگەرێ بهێزبوونا چاپوكیێن پەیوەندییان دناڤبەرا بابەتێن خواندنێ و ژیانا ئەوان هەروەسا كاركرنا ب هەڤرا دگەل هەڤالێن خۆ، كو كارڤەدانێن باش لسەر بدەستڤەئینانا خواندنا ئەوان دكەت (الزهراني، 2015: 4).

    داكو دویركەڤین ژ پەیدابوونا ڤالاتییەكا مەزن د پرۆسێسا خواندنێ دا ژ ئەنجامێ پێشكەفتنێن بلەز و پەیدابوونا شێوازێن نوی و سەردەمیانە، كو وەل زانایێن پەروەردەیی كرییە هزرا خۆ دگهورینا سیستەمێ پەروەردێ ل هەمی دەستگەهێن فیركرنێ دا بكەن، و ئامادەكرن و بەرهەڤكرنا كەسێن شارەزا و خودان شیان كو بشێن سەردەریێ ل گەل ئەڤێ پێشكەفتنێ بكەن، و دیارترین رێكا ل ئەڤی شێوازی خواندنێ دا پەیدا بووی فێربوونا ئەلكترۆنییە ژ ئەوێ ژی فێربوونا بەرۆڤاژی، كو ب شێوەیەكی مەزن بشبەستنێ لسەر پێشكێشكرنا بابەتێن خواندنێ بۆ  قوتابییان برێكا كۆمپیۆتەری و تۆڕێن ئەنتەرنێتی دكەت (بسيوني، 2007: 216).

    ڤەكۆلەر دبینین كو ژێدەرێن جورا و جور یێن هەین قوتابی ب ئاسانی دشێت بگەهیتێ وپتر پێزانینان ژێ وەربگریت ژ ئەوا مامۆستا و پەرتوكا بریاردای پێشكێشدكەت، و رێكێن ئاسایی و پەرتوكا خواندنێ و مامۆستا نە بتنێ ژیدەرن بۆ پێزانینێن پێدڤی، و ئەڤ گۆرانكارییە وەدكەت كو ل شێواز و ستراتیجییەتێن نوی یێن وانەگوتنێ بگەرهین و بكار ئینانا تەكنیكێن هاریكار بۆ ئەڤان شێواز و ستراتیجییەتا، داكو بگونجیت ل گەل پێشڤەچوونا ئەڤی سەردەمی، و بلندكرنا ئاستێ فێركرن و بدەستڤەئینانا قوتابییان، ژبۆ بدەستكەفتنا ئارمانجێن پێدڤی، و ژ ئەوان ستراتیجییەتێن پێشنیار بۆ چارەكرنا ئاریشا لاوازی و نزمییا ئاستێ بدەستڤەئینانا قوتابییان، فێربوونا بەرۆڤاژییە.

—  ئارمانجا ڤەكۆلینێ:

      ئارمانجا ڤەكۆلینێ، زانینا كاریگەرییا گوتنا ئەدەبێ كوردی ب ستراتیجییەتا فێربوونا بەرۆڤاژییە د بدەستڤەئینانا قوتابیێن پۆلا دەهێ ئامادەیی د بابەتێ ئەدەبێ كوردیدا.

— گریمانێن ڤەكۆلینێ:

گریمانا ئێكێ :

     جوداهییا مانادارییا ئامارەیی د ئاستێ (0,05)دا نینە د ناڤبەرا ناڤەندێ نمرەیێن بدەستڤەئینانا  قوتابیێن گڕۆپێ ئەزموونگەری ئەوێن بابەتێ ئەدەبێ كوردی لدویڤ ستراتیجییەتا  فێربوونا بەرۆڤاژی وەردگرن و ناڤەندێ نمرەیێن قوتابیێن گڕۆپێ كۆنترولكار ئەوێن هەمان بابەتی برێكا ئاسایی وەردگرن.

گریمانا دوویێ:

جوداهییا مانادارییا ئامارەیی د ئاستێ (0,05) دا نینە د ناڤبەرا ناڤەندێ نمرەیێن قوتابیێن كوڕ یێن گڕۆپێ ئەزموونگەری ئەوێن بابەتێ  ئەدەبێ كوردی لدویڤ ستراتیجییەتا فێربوونا بەرۆڤاژی وەردگرن وناڤەندێ نمرەیێن قوتابیێن كوڕ یێن گڕۆپێ كۆنترولكار ئەوێن هەمان بابەتی برێكا ئاسایی وەردگرن.

گریمانا سێیێ:

     جوداهییا مانادارییا ئامارەیی د ئاستێ (0,05) دا نینە د ناڤبەرا ناڤەندێ نمرەیێن قوتابیێن كچ یێن گڕۆپێ ئەزموونگەری ئەوێن بابەتێ ئەدەبێ كوردی لدویڤ ستراتیجییەتا فێربوونا بەرۆڤاژی وەردگرن وناڤەندێ نمرەیێن قوتابیێن كچ یێن گڕۆپێ كۆنترولكار ئەوێن هەمان بابەتی برێكا ئاسایی وەردگرن.

گریمانا چارێ:

     جوداهییا مانادارییا ئامارەیی د ئاستێ (0,05) دا نینە د ناڤبەرا ناڤەندێ نمرەیێن قوتابیێن كوڕ یێن گڕۆپێ ئەزموونگەری ئەوێن بابەتێ  ئەدەبێ كوردی لدویڤ ستراتیجییەتا فێربوونا بەرۆڤاژی وەردگرن وناڤەندێ نمرەیێن قوتابیێن كچ یێن گڕۆپێ ئەزموونگەری ئەوێن هەمان بابەتی ب هەمان ستراتیجییەت وەردگرن.

—سنوورێ ڤەكۆلینێ:

- قوتابخانەێن ئامادەیی و دواناوەندی/ وێژەیی  یێن (كور و كچان) یێن سپێدەهیان ل رێڤەبەرییا پەروەردا زاخۆ/ پارێزگەها دهوكێ.

- قوتابیێن كوڕ و كچ یێن پۆلا دەهێ  وێژەیی.

- وەرزێ ئێكێ، ساڵا خواندنێ 2021-2022.

- هندەك بابەتێن پشكا ئەدەبێ ژ پەرتۆكا خواندنێ (زمان و ئەدەبێ كوردی) یا بریاردای بۆ پۆلا دەهێ ئامادەیی – ژ قوتابخانێن هەرێما كوردستانێ – عێراق، بۆ ساڵا خواندنێ 2021- 2022. بابەت ژی ( داستانا كوردی- كەلها دمدم، رێبازێن ئەدەبی- رێبازا كلاسیزم، بنەمایێن ئەدەبیاتێن كلاسیزما كوردی، ئەدەبیاتا كلاسیزما كوردی- شێوەزارێ لوری، هۆزانڤان بابەتاهرێ هەمدانی، ئەدەبیاتا كلاسیزما كوردی- شێوەزارێ گۆران، هۆزانڤان مەلا پەریشان، هۆزانڤان بێسارانی، هۆزانڤان مەلایێ باتەیی، هۆزانڤان حەسیب قەرەداغی، هۆزانڤان كوردی و هۆزانڤان كانی) (حكومەتا هەرێما كوردستانێ، عێراق، 2019: 114- 228).

— دەستنیشانكرنا زاراڤان:

ئێك: كاریگەری:

1. زاير و داخل (2016):

     شیانا ئەنجامدانا گهورینەكا دیار و رووهنە ب رێكا ستراتیجییەتەكێ یان پرۆگرامەكێ فێركاری، كو پێشوەخت ئامادەكرییە و لسەر سەمپڵەكێ دا هاتییە پراكتیككرن وتاقیكرن ( زاير و داخل، 2016: 215).

2. محسن (2021):

   شیانا ئەنجامەكێ چاڤەرێكرییە لسەر ڕەفتارێ قوتابییان پشتی، دكەڤنە ژێر كاریكەرییا پرۆگرامەكێ فێركرنێ یان گوتنا بابەتەكێ خواندنێ ب گوراوەكێ دیاركری دا (محسن، 2021: 439).

ڤەكۆلەر كاریگەریێ ب شێوەیێ كردەیی وەكی لخوارێ پێناسەدكەن:

   رادەیێ كارتێكرنا ستراتیجییەتا فێربوونا بەرۆڤاژییە د بدەستڤەئینانا قوتابیێن سەمپڵا ڤەكۆلینێ، د بابەتێ ئەدەبێ كوردیدا كو ب هۆیێن ئامارەیی دهێتە دیاركرن.

دوو: ستراتیجییەتا فێربوونا بەرۆڤاژی:

-ستراتیجییەتا وانەگوتنێ:

1. بودي والخزاعلة (2012):

    كومەكا پێرابوونێن فێركرنێ یە، كو پێش وەخت دهێتە دانان و لدویڤ شیانێن لبەردەست كار ژ بۆ بجهئینانا ئارمانجێن پێدڤی دهێتە كرن (بودي و الخزاعلة، 2012: 18).

2. زاير و آخرون (2017):

     كومەكا رێك و شێواز و پرۆگرامانە ئەوێن ماموستا دناڤ پۆلێ دا بكار دئینیت، كو دبنە ئەگەرێ هندێ قوتابی بشێن مفای ژ شارەزاییێن فێركرنێ یێن پێشوەخت پلان بۆ هاتییە دانان وەرگرن، ب مەبەستا بدەستڤەئینانا ئارمانجێن مەبەستدار (زاير و آخرون، 2017: 30).

أ-فێربوونا بەرۆڤاژی:

1. Jacobs (2015):

     چارچوڤەكە یان شێوازەكێ وانەگوتنێ یە، وانە و ئەركێن مال دهێنە بەرۆڤاژی كرن و پشبەستنێ لسەر فێربوونا كارا و پشكدارییا قوتابییان دكەت، ئەڤ جۆرێ وانەگوتنێ دەرفەتێ ددەتە مامۆستایان شێوازێ تاكەكەسی د فێربوونا قوتابییان دا دیاربیت، و مفا پتر ژ دەمێ وانێ بهێتە وەرگرتن بۆ تاقیكرنا چاپۆكیێن قوتابییان و پراكتیككرنا زانین و تێكهەلچوونێ (Jacobs, 2015: 4).

2. Haghi (2020):

    مۆدلەكێ پەروەردەییە، مەبەست پێ بكارئینانا تەكنۆلۆجیا نوی و تۆرێ ئەنتەرنێتییە، ب رەنگەكی رێكێ بدەتە مامۆستای، وانەیا خۆ ب ڤیدیۆ یان دۆسییێن دەنگی یان هەر تەكنیكەكا دی بەرهەڤ بكەت و بۆ قوتابییان بهنێریت، داكو ل مال یان هەر جهەكی یان دەمەكێ دی بشێن ب كۆمپیۆتەری یان مۆبایلێ یان ب هەر ئالاڤەكێ دی، ناڤەرۆكا وانەیێ ببینن و بخوینن و دەمێ وانەیێ دناڤ پۆلێ دا بۆ دانوستاندن و پرۆژە و داهێنانا بیت (Haghi،2020 :123-124).

- پێناسا كردەیی بۆ ستراتیجییەتا فێربوونا بەرۆڤاژی:

      پشتبەستن ب پێناسەیێن ( ستراتیجییەتا وانەگوتنێ ) و (فێربوونا بەرۆڤاژی)، ڤەكۆلەر ستراتیجییەتا فێربوونا بەرۆڤاژی وەكی لخوارێ پێناسە، دكەن:

    ستراتیجییەتەكا فێركرنێیە، ڤەكۆلەر/مامۆستا بەروەخت هزرێن سەرەكی یێن وانەیێ ب رێكا ڤیدیۆ و ئالاڤ و تەكنیكێن ئەلكترۆنی بەرهەڤ دكەت و بۆ گرۆپێن قوتابییێن ئەزموونگەری ب رێكا تێلگرامی، د هنێریت، داكو ل مال بخوینن و چالاكی و ڕاهێنانێن ژێ داخوازكری ئەنجام بدەن و تێكەلی ئێك و دوو ببن و ل دەمێ دناڤ پۆلێ دا، گفتوگویێ بكەن و چالاكی و ڕاهێنانێن دی یێن مامۆستای ئەنجام بدەن.

چار: بدەستڤەئینان:

1. عطية (2008):

   ئەو راستی و تێگەه و گشتاندن و كارامەیینە یێن قوتابییان بدەستڤەئیناین، پشتی خواندنا بابەتەكی، یان یەكەیەكا خواندنێ، بریاردایی بۆ فێركرنێ ب رێكەكێ یان ستراتیجییەتەكا دەستنیشانكری (عطية، 2008: 300).

2. الشجيري و الزهيري (2022):

    چەندییا وەرگرتنا قوتابییانە بۆ ئەوان پێزانینێن جوداجودا یێن فێربوونێ د وەرزەكێ خواندنێ دا، و ب نمرەیێن ئەوان د تاقیكرنەكا بەرهەڤكری، دهێتە زانین (الشجيري و الزهيري، 2022: 244).

- پێناسا كردەیی بۆ بدەستڤەئینانێ:

    ئەو زانیاری و پێزانینن یێن قوتابییێن سەمپڵا ڤەكۆلینێ دبابەتێ ئەدەبێ كوردیدا یێ د ماوەیێ ئەزموونێ دا دهێتە خواندن وەردگرن، و ب ئەوێ نمرەیێ دهێتە پیڤان د تاقیكرنا بدەستڤەئینانێ دا، یا كو ژ بۆ مەبەستێن ڤێ ڤەكۆلینێ دهێتە بەرهەڤكرن، بدەستڤەدئینن.

پێنچ: ئەدەب:

1. عةبدوللا (2014):

     حەز و گرنگییا تاكەسی و هەستا سەرنجراكێشانا ئەوی یە بەرامبەر ئاخفتنەكا جوان، كو دەربرینێ ژ هەست و سۆزێن تورەڤانی دكەت، تا وی رادەیی كو خۆشییەكا هونەری و ووژدانی د ناخێ ئەوی دا بەلاڤ دكەت (عةبدوللا، 2014: 17).

2. عبدالعظيم (2022):

   شێوازەكە ژ شێوازێن دەربرینا مرۆڤایەتیێ سەبارەت سەرجەم سۆز و هزر و هەستێن مرۆڤی، ب بەرزترین شێوازێن نڤیسین و دارژتنێ، چ پەخشان بیت یان هۆزان (عبدالعظيم، 2022: 87).

سێ: بابەتێ ئەدەبێ كوردی:

     مەبەستا ڤەكۆلەران ژێ ئەو بابەتێن ئەدەبێ كوردی نە، ئەوێن هاتیینە دەسنیشانكرن بۆ ئەزموونا ڤەكۆلینێ ژ پەرتوكا ( زمان و ئەدەبێ كوردی) بۆ پۆلا دەهێ ئامادەیی ل قوتابخانێن هەرێما كوردستانێ ( حكومەتا هەرێما كوردستانێ ، 2019: 114- 228).

چار: پۆلا دەهێ ئامادەیی:

      مەبەست ژێ ئەو پۆلە دكەڤیتە پشتی قوناغا فێركرنا بنەرەت (واتە پۆلا نەهێ) و دەستپێكا قوناغا ئامادەیی (واتە پۆلا دەهێ)، لپەی سیستەمێ فێركرنێ ل هەرێما كوردستانێ.

پشكا دوویێ/ زەمینەیا تیۆری و ڤەكۆلینێن بەرێ:

— زەمینەیا تێۆری:

— فێربوونا بەرۆڤاژی (Flipped Learning):

     پێشكەفتنا مەزن و بلەز د بوارێ تەكنۆلۆجیا و داهێنانێن ئەوێ و شۆیشا سەرلەبەرییا زانین و زانیارییان، كارگەرییا ئەرێنی د هەمی بوار و بیاڤێن ژیانێدا كریە، ژ ئەوان ژی بوارێ پەروەردێ و فێركرن و فێربوونێدا، بسپۆر و شارەزایێن ئەڤی بواری هەوڵ و كۆششێ مەزن و خێرا داین و بەردەوامن، د ب ئاراستەیا بكارئینانا بەرهەم و داهێنانێن هەمەجۆرێن ئەڤێ تەكنۆلۆجیایێ د پرۆسا فێركرن و فێربوونێدا ب مەرەما پێشخستن و گەشەپێدانا ئەڤێ پرۆسەیێ و كێمكرنا كێماسیێن د خواندن و گوتنا ئاساییدا هەین، ب تایبەتی كو قوتابی تێدا تەوەر و چالاك نینە و مامۆستا رۆلێ سەرەكی دبینیت و ئارمانجێن ئەڤێ پرۆسەیێ، وەك پێدڤی و خوازراو ناهێنە بدەستڤەئینان.

      ژبەر ئەڤێ چەندێ تەكەز لسەر هندێ دهێتە كرن، كو فەرە ئەو رێك و ستراتیجییانە ل وانەگوتنێ بهێنە بكارئینان كو پشتبەستنێ لسەر تەكنۆلۆجییایێ دكەن و قوتابی تێدا بەشدار و چالاك و تەوەرە، ژ ئەوان ستراتیجییەتا ژی فێربوونا بەرۆڤاژی.

     رێكارێن ئەڤێ ستراتیجییەتێدا، مامۆستا پێشوەخت ناڤەرۆكا بابەتی شلوڤەدكەت و هزروبیرێن سەرەكی دكەتە ڤیدیۆ، ب دەنگ و رەنگ و رێكخستن و دیزایینەكا سەرنجراكێش و رووژێنەرا ئەو بەرێ ئێك دوو رۆژان ب كەنالەكی یان پتر یێ گەهاندنێ بۆ قوتابییان د هنێریت، داكو قوتابی ناڤەرۆكێ بخوینن و راهێنان و چالاكیێن داخوازكری ئەنجام بدەن و هاوكاربن لگەل ئێك دوو. و ل دەمێ وانەیێ، مامۆستا و قوتابی دانوستاندنێ لسەر ئەوان هزر و بیران و چالاكیێن دی یێن كو مامۆستا بۆ مەرەما تێگەهشتنا باشتر و سەرلبەر بەرهەڤ دكەت (الشرمان، 2015: 166).

پێنگاڤێن دیزاینكرنا ژینگەها فێربوونا بەرۆڤاژی:

پێنگاڤێن بەرۆڤاژی كرنا كریارا فێركرنێ یا ئاسانە بتنێ پێدڤی ب هزركرن و پلاندانانێ، مامۆستا دشێت فێربوونا بەرۆڤاژی بكاربینیت بۆ دروستكرنا ئەزموونەكا فێركرنێ كو پشتبەستنێ لسەر پشكداریكرنا قوتابییان بكەت، ئەو پێنگاڤ ژی:

ئێك: بەری وانەیێ:

- بەرهەڤكرنا ڤیدیۆیان:

      مامۆستا د رادبیت ب شلۆڤەكرنا بابەتێ خواندنێ ب باشترین شێوە، بەلێ د ئەڤی جۆرێ فێركرنێ دا مامۆستا بابەتی شلۆڤە دكەت ب شێوازەكێ جودا ئەوژی شلۆڤەكرنە برێكا ڤیدیۆیێ، كو تابلێت یان موبایلا زیرەك و بەرامبەرا كامیرێ یان ژی پرۆگرام و تەكنیكێن دەنگ و رەنگ دهێنە بكارئینان.

- بەڵاڤكرنا ڤیدیۆیان لسەر قوتابییان:

      مامۆستا دێ ڤیدیۆیان لسەر قوتابییان ب كەنالێ گەهاندنێ بەڵاڤكەت و ئەو ل مال بەرێ خۆ ددەنە ڤیدیۆیان بەری بچنە دناڤەندا پۆلێ دا، ب ئەڤێ چەندێ ئەوان ئازادییا هەلبژارتنا جه و دەمێ ئەوان بڤیت یێ هەی ئەڤجا بتنێ بیت یان دگەل هەڤال یان ژێ خێزانا خۆ، و لسەر هەر ئامیرەكێ ئەوان بڤیت و لبەردەست بیت وەك موبایلا زیرەك یان تابلێت یان كۆمپیۆتەر، و لدەمێ بەرێ خۆدانێ دشێن ڤیدیۆیێ راوەستینن و ژ دەسپێكێ دووبارە بكەنەڤە. و هۆسا قوتابی زانیاریێن پێدڤی لسەربابەتی وەرگرتینە و دەمێ دچیتە دناڤەندا پۆلێ دا یێ بەرهەڤە بۆ پرسیاركرن و هزر و بیر و تێبینی و دانوستاندنان.

دوو: ددەمێ وانەیێدا:

      پشتی ل مال قوتابییان بەرێ خۆ دایە ڤیدیۆیێ، مفا ژ دەمێ د ناڤەندا پۆلێ دهێتە وەرگرتن بۆ پراكتیككرنا ئەوان پێزانینێن قوتابییان ل مال وەرگرتین برێكا گەنگەشە و پشكداریكرنێ ب شێوازێ ب هەڤكاری، و دەرفەتەكا مەزن بۆ مامۆستایی یا هەی قوتابییان فێری شارەزایان بكەت لدویڤ پێدڤی هاریكاریا قوتابییان بكەت كو هەر قوتابیەك جودا یان د دناڤ گرۆپاندا، و دبیتە هۆكارەك كو مامۆستا و قوتابی كارا تر دبن دناڤ پۆلێ دا و مامۆستا زێدەتر گۆهداریكرنا قوتابییان دكەت و ئاستێ قوتابییان بلندتر دبیت، و فێربوونا بەرۆڤاژی دەمێ دناڤ پۆلێ بەرهەمدار دكەت و مامۆستا قوتابی پتر پێڤە دهێنە گرێدان (flipped institute website, 2020).

      ڤەكۆلەر دبینن یا فەرە مامۆستا پلانێن وانەگوتنێ لدویڤ هەوجەیی و پێدڤییاتی و مەیلێن قوتابییان دانیت، كو وەكو خالا دەستپێكێ بیت و برێكا ئەوان پلانان ئەڤان مەیلان پێش بێخیت و گەشێ پێ بكەت تاوەكو لگەل ئارمانجێن پەروەردە و فێركرنێ د گونجن، هەروەسا رێكا وانەگوتنێ كارتێكرنا بەرچاڤ د ئاراستە و مەیلا قوتابییان دا هەیە بۆ بابەتێ زمان و ئەدەبێ كوردی یان هەر بابەتەكێ دی بیت و شیان و شێوازێن ئەو مامۆستایێ ئەڤی بابەتی دبێژیت، و گەلەك یا گرنگە چونكی قوتابی دێ حەژ بابەتی كەن و ئەوان دێ راكێشیتێ و حەزا فێربوون و بدەستكەفتنا ئەنجامان لدەڤ پەیدابیت.

— ڤەكۆلینێن بەرێ:

1. ظةكوَلينا (عزيز، 2017):

        ڤەكۆلینا ل باژێرێ (بعقوبە) ل پارێزگەها ( دیالی ) ل وەڵاتێ عێراقێ هاتیە ئەنجامدان، ئارمانجا ئەوێ زانینا كارتێكرنا ستراتیجییەتا پۆلا بەرۆڤاژی بوو د بدەستڤەئینانا قوتابیێن كچ یێن پۆلا دوویێ ناڤنجی د بابەتێ رێنۆسێ دا، پێخەمەت بدەستڤەئینانا ئارمانجێن ڤەكۆلینێ رێبازا ئەزموونی ، و دیزاینكرنا نیمچە ئەزموونگەری یا گونجای هاتیە دەستنیشانكر،

      سەمپڵ كو (68) قوتابیێن كچ ژ قوتابییێن پۆلا دوویێ ناڤنجی خواندنا سپێدەهییان بوون ب شێوەیەكێ هەرەمەكی هاتیە هەلبژاتن، و هاتینە دابەشكرن لسەر دوو گڕۆپاندا، گڕۆپەك ئەزموونگەری كو (34) قوتابییێن كچ بوون، كو بابەت ب ستراتیجییەتا پۆلا بەرۆڤاژی خواند، و گڕوپەك كونترۆلكار كو (34) قوتابییێن كچ بوون كو بابەت برێكا بەربەڵاڤ خواند، ڤەكۆلەری هەڤسەنگی دناڤبەرا هەردوو گڕۆپان دا د هندەك گۆراوان دا كر.

     بۆ بدەستڤەئینانا ئارمانجا ڤەكۆلینێ، ڤەكۆلەری تاقیكرنەكا پاشییێ بەرهەڤكر، كو (20) بەندێن جۆرێ هەلبژارتن ژ گەلەكا بوو، وخەسلەتێن سایكۆمەتری بۆ تاقیكرنێ دەرئینا.

      پشتی بدوماهیك هاتنا ماوێ ئەزموونێ كو وەرزەكێ خواندنێ ڤەكێشای،  ڤەكۆلەرێ، ئالاڤ پراكتیككر و سەردەریكرنا ئامارەیی دگەل داتایان كر، ئەنجامان دیاركر ستراتیجییەتا پۆلا بەرۆڤاژی كارتێكرنەكا ئەرێنی یا دیار د بدەستڤەئینانا قوتابییێن كچ یێن پۆلا دوویێ ناڤنجی دا هەیە (عزيز، 2017: 239. 264).

2. ظةكوَلينا (الزبيدي، و أبو جابر، 2019):

      ئارمانجا ئەڤ ڤەكۆلینا ل عەممان ل وەلاتێ ئوردەنێ هاتییە ئەنجام دان، دیاركرنا كاریگەرییا بكارئینانا ستراتیجییەتا فێربوونا بەرۆڤاژی بوو د ب دەستڤەئینانێ د بابەتێ زمانێ عەرەبی دا و گەشەكرنا شارەزایێن فێربوونا خۆیی لدەڤ قوتابیێن پۆلا دەهێ بنەرەت، ڤەكۆلەرێ رێبازا نیمچە ئەزموونگەری بكارئینایە. 

       سەمپڵا ڤەكۆلینێ (70) قوتابیێن كچ بوون ل قوتابخانەكێ كو ب ئەنقەست هاتبوونە هەلبژارتن و ب شێوەیێ هەرەمەكی لسەر دوو گڕۆپان، گڕۆپەك ئەزموونگەری و گڕۆپەك كونترۆلكار، هاتبوونە دابەشكرن.

      بۆ ب دەستڤەئینانا ئارمانجێن ڤەكۆلینێ، ڤەكۆلەران تاقیكرنەك بۆ پیڤانا ئاستێ ب دەستڤەئینانا خواندنێ كو ژ (20) بەندان پێكهاتبوو، هەروەسا پیڤەرێ شارەزایێن فێربوونا خۆیی بەرهەڤكرن، وتایبەتمەندییێن سایكۆمەتری بۆ دەرئینا.

      پشتی بدوماهیك هاتنا ماوێ ئەزموونێ كو وەرزەكێ خواندنێ بەردەوام بوو، ڤەكۆلەران ئالاڤ پراكتیككرن و سەردەرییا ئامارەیی دگەل داتایان كر، ئەنجامان دیاركر بكارئینانا ستراتیجییەتا فێربوونا بەرۆڤاژی كاریگەریەكا بەرچاڤ هەبوو د زەیدەكر ئاستێ ب دەستڤەئینانێ و بلندكرنا ئاستێ فێربوونا خۆیی و د گەشەكرنا شارەزایێن فێربوونا خۆیی د بابەتێ زمانێ عەرەبی دا د لدەڤ قوتابیێن پۆلا دەهێ بنەرەتی، و دبەرژەوەندییا گڕۆپێ ئەزموونگەری دا (الزبيدي، وأبو جابر 2018: أ.ي).

مفا وەرگرتن ژ ڤەكۆلینێن بەرێ:

ڤەكۆلەران گەلەك سوود و مفا ژ ڤەكۆلینێن بەرێ وەرگرتینە، وەك:

- دەستنیشانكرنا ئاریشە و ئارمانج و گریمانێن ڤەكۆلینێ.

- پێناسەیێن زاراڤان و لایەنێن تیۆری و ژێدەرێن پەیوەندی ب ئەڤێ ڤەكۆلینێ ڤە هەی.

- شێوەیێ دارژتنا تاقیكرنان و بڕگەێن تاقیكرنێ و دەستنیشانكرنا پرسیارێن گونجای، و بەرهەڤكرنا پلانێن وانەگوتنێ.

- كردارێن ڤەكۆلینێ: كردارێن تایبەت ب هەلبژارتنا دیزاینێ و سەمپلێ و بەرهەكرنا ئالاڤێن ڤەكۆلینێ، و دەستنیشانكرنا هۆیێن ئامارەیی و هەمبەركرنا ئەنجامان.

- هەمبەركرنا ئەنجامێن ڤەكۆلینا ل بەردەست و گەلەك لایەنێن دی ل گەل ئەنجامێن ڤەكۆلینێن بەرێ.

پشكا سێیێ/ رێباز و كردارێن ڤەكۆلینێ:

ئێك: رێبازا ڤەكۆلینێ:

      ڤەكۆلەران د ڤەكۆلینا خۆدا پشتبەستن ل سەر رێبازا ئەزموونگەری دكەن، ژبەركو رێبازا گونجاییە بۆ بدەستڤەئینانا ئارمانج و گرێمانێن ڤەكۆلینێ.

دوو: دیزاینكرنا ئەزموونێ:

        ڤەكۆلەران دیزایینا نیمچە ئەزموونی یا گرۆپێن هەڤسەنگ ب تاقیكرنا پاشییێ بكارئینا، (فان دالین،2007: 404)،(VanDalen,2007:404) كو دوو گرۆپان بۆ قوتابیێن كوڕ (ئەزموونگەری و كونترۆلكار) و دوو گرۆپان ژی بۆ قوتابیێن كچ (ئەزموونگەری و كونترۆلكار) بخۆڤە دگریت، گڕۆپێ ئەزموونگەری یێ قوتابیێن كوڕ و گڕۆپێ ئەزموونگەری یێ قوتابیێن كچ،  وانەیان ب فێربوونا بەرۆڤاژی وەردگرن، و گڕۆپێ كۆنترولكار ژی یێ قوتابیێن كوڕ و یێ قوتابیێن كچ وانەیان لدویف رێكا ئاسایی یا بەربەڵاڤ وەردگرن، هەر وەكی د هێلكارییا ژمارە (1) دا دیار.     

گرۆپ	رەگەزێ قوتابی	پێشیێ	گۆراوێ سەربەخۆ	پاشیێ
ئەزموونگەری	كوڕ	- مەیلا ئەدەبی	فێركرنا بەرۆڤاژی	- بدەستڤەئینان
	كچ
كۆنترولكار	كوڕ		رێكا ئاسایی یا بەربەڵاڤ
	كچ

هێلكارییا ژمارە (1)

دیزایینا ئەزموونێ

سێ: كۆمەڵ و سەمپلا ڤەكۆلینێ:

أ. كۆمەڵا ڤەكۆلینێ:

     كۆمەڵا ڤەكۆلینێ ل قوتابیێن كوڕ و كچ یێن پۆلا دەهێ ئامادەیی ل قوتابخانەیێن ئامادەیی و دواناوەندی یێن سپێدەهییان یێن كوڕ و كچان ل رێڤەبەریا پەروەردا قەزا زاخۆ بۆ سالا خواندنێ (2021-2022)پێكدهێت، كو ژمارا ئەوان (2702) قوتابیێن كوڕ و (2909) قوتابیێن كچ ، ل (23) قوتابخانەیێن ئامادەیی و دواناوەندی یێن كوڕان و(21) قوتابخانەیێن كچان.

ب. سەمپڵا ڤەكۆلینێ:

كۆمەلەكا بچوویكە ژ كۆمەڵا ڤەكۆلین ل سەر دهێتە ئەنجامدان دهێتە هەلبژارتن و هەمان خەسلەتێن ئەوێ تێدا هەنە و نوینەرایەتییا ئەوێ دكە ت د دیاردا بابەتێ ڤەكۆلینێ، كو د شیاندایە ئەنجام ل سەر بهێنە گشتاندن. (نبي و حاجي، 2022: 81).

      ژ پێدڤیاتیێن ڤەكۆلینێ هەلبژارتنا دوو قوتابخانەیێن ئامادەیی/دواناوەندی یێن خواندانا ئەوان سپێدەهییان، ئێك یا كوڕان و ئێك یا كچان كو ژمارا هۆبێن پۆلا دەهێ ژ (2) هۆبەیان كێمتر نەبیت.

     بۆ ئەڤێ مەبەستێ ڤەكۆلەران دوو قوتابخانەیێن ئامادەیی (باتیفا یا كوڕان) و (شەهید مەلا ئەمین یا كچان) ب ئەنقەست هەلبژارتن بۆ ئەنجامدانا ئەزموونێ، ئەڤ چەندە ژی پشتی نیشاندانا هاریكاریێ ژ لایێ رێڤەبەری و مامۆستایێن زمان و ئەدەبێ كوردی یێن هەردوو قوتابخانەیا و پێشكێشكرنا هەمی جۆرە ئاسانكاریا بۆ ڤەكۆلەری ژبۆ مەبەستا سەرئێخستنا ئەزموونا ڤەكۆلینێ، سەرەرای كو قوتابیێن ئەوان ل بوارێن كۆمەلایەتی و رەوشەنبیری و ئابووری- تارادەیەكێ زۆر – وەكهەڤن، زێدەباریٍ كو هەردوو قوتابخانە ل جهێ نیشتەجێبوونا ڤەكۆلەری نێزیكن، و ل هەر قوتابخانەكێ ب شێوازێ هەرەمەكییا سادە دوو هۆبە هاتنە هەلبژارتن، ئێك بۆ گڕۆپێ ئەزموونگەری و یا دی بۆ گڕۆپێ كونترۆلكار، هژمارا قوتابیێن سەمپلێ (94) قوتابی بوون، هەروەكی د خشتەیێ ژمارە (1) دا دیار:        

خشتەیێ ژمارە (1)

هژمارا قوتابیێن سەمپلا ڤەكولینێ.

گرۆپ	رەگەزێ قوتابی	هۆبا خواندنێ	هژمارا قوتابیان	سەرجەم	هژمارا قوتابیێن هاتینە دویركرن	هژمارا دویماهیێ یا قوتابیان	سەرجەم
ئەزموونگەری	كوڕ	أ	24	52	1	23	50
	كچ	ج	28		1	27
كونترۆلكار	كوڕ	ب	22	44	-	22	44
	كچ	أ	22		-	22
سەرجەم			96	96	2	94	94

چار: هەڤسەنگی دناڤبەرا قوتابییێن گڕۆپێن ڤەكۆلینێ:

    هەرچەندە سەمپڵا ڤەكۆلینێ برەنگەكێ هەرەمەكی لسەر گرۆپێن ئەزموونگەری و گرۆپێن كۆتنرولكار هاتیە دابەشكرن كو جۆرە هەڤسەنگیەكە دناڤبەرا گڕۆپاندا، بەلێ ڤەكۆلەران ب فەر زانی هەڤسەنگیێ دناڤبەرا ئەوان گرۆپاندا بكەن د گۆراوێن ( تەمەنێ قوتابییان، زانیاریێن بەرێ، نمرەیێن سالا بوری یێن بابەتی، زیرەكی و مەیلا ئەدەبی) ئەنجام بدەن. و پشتی سەرەدەرییا ئامارەیی ب تاقیكرنا(t.test)ێ، ئەنجامان دیاركر كو قوتابییێن گڕۆپان (كوڕوكچ)، د ئەوان گۆراواندا د هەڤسەنگن، هەر وەكی دخشتەیێ ژمارە (2) دا دیار.

خشتەیێ ژمارە (2) ئەنجامێن تاقیكرنا تایی بۆ هەڤسەنگیێ دناڤبەرا قوتابییێن گڕۆپان ( كوڕوكچ)

گوڕاو	رەگەز	گرۆپ	هژمارا قوتابیان	ناڤەندێ ژمێری	لادەرێ پیڤەری	نرخێ تایی		دەلالەت دئاستێ (0,05)
						هژماركری	خشتەیی
تەمەنێ قوتابییان	كوڕ	ئەزموونگەری	23	187.91	7.025	1.4	2.016	جوداهییا مانادار نینە
		كۆنترولكار	22	191.55	9.247
	كچ	ئەزموونگەری	27	187.33	9.397	1.1	2.011
		كۆنترولكار	22	190.55	10.555
زانیاریێن بەرێ لسەر بابەتێن ئەزموونێ	كوڕ	ئەزموونگەری	23	10.09	2.410	1.20	2.016
		كۆنترولكار	22	10.82	1.563
	كچ	ئەزموونگەری	27	11.15	2.051	0.73	2.011
		كۆنترولكار	22	10.73	1.932
نمرێن قوتابیان د بابەتێ كوردیدا یێن پۆلا نەهێ	كوڕ	ئەزموونگەری	23	62.29	10.339	0.55	2.016
		كۆنترولكار	22	64.05	10.810
	كچ	ئەزموونگەری	27	63.05	8.720	0.99	2.011
		كۆنترولكار	22	65.72	9.836
زیرەكی	كوڕ	ئەزموونگەری	23	39.83	5.630	0.53	2.016
		كۆنترولكار	22	40.59	3.750
	كچ	ئەزموونگەری	27	40.00	5.630	1.5	2.011
		كۆنترولكار	22	37.68	5.018

- ئاستێ خواندنا دایك و بابێن قوتابییان:

     بۆ زانینا هەڤسەنگیێ د ئاستێ خواندنا دایك و بابێن قوتابییان، ڤەكۆلەران هاوكێشا دووجاییا كای (Q2) لگەل داتایان پراكتیككر، ئەنجامان دیاركركو قوتابییێن گڕۆپان د ئەڤان گۆراواندا د هەڤسەنگن، هەر وەكی دخشتەیێ ژمارە(3) دا دیار.

خشتەیێ ژمارە(3) ئەنجامێن دووجاییا كای (Q2) بۆ جوداهیێ دناڤبەرا قوتابیێن گڕۆپێن ڤەكۆلینێ دگۆڕاوێ ئاستێ خواندنا دایك و باباندا.

	رەگەز	گرۆپ	هژمارا قوتابیان	نەخوێندەوار	دخوینیت و دنڤیسیت	سەرەتایی وناڤنجی و  ئامادەیی و دبلوم كولیژ و بلنتدتر	نرخێ دووجاییا كای (Q2)		دەلالەت دئاستێ  (0,05)
							هژماركری	خشتەیی
ئاستێ خواندنا بابێن قوتابییان	كوڕ	ئەزموونگەری	23	9	7	7	0.03	5.99	جوداهییا مانادار نینە
		كۆنترولكار	22	8	7	7
	كچ	ئەزموونگەری	27	11	7	9	1.4	5.99
		كۆنترولكار	22	6	9	7
ئاستێ خواندنا دایكێن قوتابییان	كوڕ	ئەزموونگەری	23	9	7	7	0.18	5.99
		كۆنترولكار	22	10	6	6
	كچ	ئەزموونگەری	27	7	14	6	0.18	5.99
		كۆنترولكار	22	6	11	5

پێنج: كۆنترولكرنا گۆراوێن ئەزموونێ:

    ڤەكۆلەران هەوڵدا لدویڤ شیانان، كارتێكرنا فاكتەرێن ژ نافخۆییا ئەزموونێ و دەرڤەیا ئەوێ، كو رەنگە كاریگەریێ لسەر هویرییا ئەنجاماندا هەبن، نەهێلن یان كێم بكەن.

شەش: پێدڤیێن ڤەكۆلینێ:

أ- دەستنیشانكرنا بابەتێن ل ماوێ ئەزموونێدا د هێنە خواندن:

  ژ پەرتووكا (زمان و ئەدەبێ كوردی) ل پشكا ئەدەبی دا بابەت هاتنە دەستنیشانكرن بۆ خواندنێ د ماوی ئەزموونێ دا بۆ قوتابیێن هەمی گڕۆپێن (كوڕ و كچ) یێن ئەزموونێ، هەر وەكی د سنوورێ ڤەكۆلینێدا هاتینە دیاركرن.

ب- هەلێنجان و دارژتنا ئارمانجێن رەفتاری:

   ڤەكۆلەران لدویڤ ناڤەرۆكا بابەتان و هەر شەش ئاستێن (بلوم-Bloom)ی دبوارێ زانینێدا، بۆ هەر ئاستەكی ئارمانج هەڵێنجان و دارێتن، كو (75) ئارمانج بوون، ئەوژی (32) ئارمانج بیرئینان بوون و (20) تێگەهشتن و (5) پراكتیك و (2) لێكدان و (7) ئارمانج هەلسەنگاندن بوون.

پ- پلانێن وانەگوتنێ: ڤەكۆلەران، لدویڤ بابەتێن ئەزموونێ و ئارمانجێن رەفتاریدا و پلانێن وانەگوتنێ د هندەك ڤەكۆلینێن بەرێدا، و راوێژكارییا هندەك تایبەتمەندان د ئەڤی بواریدا (20) پلان بەرهەڤكرن، (10) پلان لدویڤ ستراتیجییەتا فێربوونا بەرۆڤاژی و (10) پلان ژی لدویڤ رێكا ئاساییا بەربەڵاڤ و نیشانی چەند شارەزایان دا.

حەفت: تاقیكرنا بدەستڤەئینانێ:

ژ بۆ بجهئینانا وب دەستڤەئینانا ئارمانج و گریمانێن ڤەكۆلینێ، پێدڤی ب ئامادەكرنا تاقیكرنا بدەستڤەئینانا خواندنێ یە، ژ بۆ پیڤانا ئاستێ قوتابیێن هەمی گڕۆپێن ڤەكۆلینێ ( كوڕ و كچ) د  گۆراوێ بدەستڤەئینانا خواندنێ پشتی ب دویماهیك هاتنا ماوێ ئەزموونێ و ب ئەڤی شێوێ لخوارێ:

- بەرهەڤكرنا تاقیكرنا بدەستڤەئینانێ:

ذ	بابةت	ذمارا لاثةران	ريَذا طرنطيا ناظةروَكىَ	ريَذا طرنطيا ئارمانجيَن رةفتارى						كوم
				بيرهاتن 42,66%	تيَطةهشتن 26,66%	ثراكتيك 6,66%	شروَظةكرن 12%	ليَكدان 2,66%	هةلسةنطاندن 9,33%
1	داستانا كةلا دمدم	4	9,52%	1* 4	1 1	(0,22)**  (1)*** 2	-	-	-	3 7
2	ريَبازيَن ئةدةبى (ريَبازا كلاسيزم)	6	14,28%	2 2	1 2	-	1 1			4 5
3	ئةدةبياتا كلاسيزم (شيَوةزارىَ لورى)	7	16,66%	2 6	1 2	- 1	1 2	(0,15) (1) 1	1 1	6 13
4	ئةدةبياتا كلاسيزم (شيَوةزارىَ طوران)	2	4,76%	1 2	(0,44) (1) 2	-	-	-	-	2 4
5	مةلا ثةريشان	2	4,76%	1 2	(0,44) (1) 2	-	- 1	-	- 1	2 6
6	بيَسارانى	7	16,66%	2 3	1 3	(0,38)(1) 1	1 1	(0,15)(1) 1	1 1	7 10
7	مةلايىَ باتةيى	5	11,90%	1 3	1 2	-	(0,49)(1) 1	-	- 1	3 7
8	حةسيب قةرةداغى	3	7,14%	1 4	1 2	-	- 1	-	(0,23)(1) 1	3 8
9	كوردى	4	9,52%	1 3	1 2	-	- 1	-	- 1	2 7
10	كانى	2	4,76%	1 3	(0,44) (1) 2	(0,11) (1) 1	- 1	-	- 1	3 8
	كو	42	99,96%	13 32	10 20	3 5	4 9	2 2	3 7	35 75

 بۆ بەرهەڤكرنا تاقیكرنا بدەستڤەئینانێ، ڤەكۆلەر ب ئەڤان پێنگاڤێن لخوارێ رابوون: 

- شرۆڤەكرنا ئامارەیی بۆ بەندێن پیڤەری:

أ. دةستنيشانكرنا بابةتىَ ئةزموونىَ:

     ڤەكۆلەران دسنوورێ ڤەكۆلینێ و د دەستنیشانكرنا بابەتێ خواندنێ بابەتێن د ماوێ ئەزموونێ دا دهێنە خواندن، دەستنیشانكرن. 

ب. ئامادەكرنا نەخشێ تاقیكرنێ: 

     ڤەكۆلەران (35) بەند دەستنیشانكرن ،ل دویف رێژەیا گرنگیا ناڤەرۆكا بابەتی و ئارمانجێن ڕەفتاری یێن شەش ئاستێن پۆلینكرنا (بلۆم)ی د بوارێ زانینیدا ( بیرهاتن، تێگەهشتن، پراكتیك، شرۆڤەكرن، لێكدان و هەلسەنگاندن) دارێتن، هەروەكی د خشتەیێ ژمارە (4) دا دیار:

خشتەیێ ژمارە (4) نەخشەیێ تاقیكرنێ

*ژمارێن ب رەنگێ سوور هاتینە نڤیسین یێن بەندێن تاقیكرنێ نە.

** ژمارێن ب رەنگێ شین هاتینە نڤیسین،ڤەكولەری لدویڤ پێدڤیاتیا تاقیكرنێ بەندەك ل ئەوان ئاستا زێدەكریە ئەوێن چ بەند بۆ تاقیكرنێ نەدەركەفتین.

*** ژمارێن ب رەنگێ كەسك هاتینە نڤیسین، هاتنە نێزیكرن بۆ ژمارە (تەواو).

پ. بەندێن تاقیكرنا ب دەستڤەئینانێ:

         لدویڤ رێكارێن هاتینە ئەنجامدان، ڤەكولەران تاقیكرنەك ژ سێ پرسیاران ب (35) بەندان ئامادەكر، پرسیارا ئێكێ ژ جۆرێ هەلبژارتن ژ گەلەكان كو (20) بەند بوون، و پرسیارا دوویێ ژ جۆری ( راست و شاش) كو (4) بەند بوون، و پرسیارا سێ یێ ژ جۆرێ گوتاری ب بەرسڤین سنووردار كو (11) بەند بوون، ڤەكۆلەران تاقیكرنا شێوێ دەستپێكی دگەل دانەیەكی ژ ناڤەرۆكا بابەتێ خواندێ و لیستەیەكا ئارمانجێن ڕەفتاری نیشا لیژنەیكا پسپۆر و شارەزا د بوراێ زمان و ئەدەبێ كوردی و پەروەردە و رێكێن وانەگوتنێ دا. ژبۆ حوكمدانێ لسەر بەندێن تاقیكرنێ ، ب پشتبەستنا رێژا رازیبوونا ئەوان (80%) و پتر لسەر هەر بەندەكی ژ بەندێن تاقیكرنێ، لادانا یان راستڤەكرنا هەر بەندەكێ ژ بەندێن تاقیكرنێ كو ڕێژا رازیبوونا ئەوان كێمتر بیت ژ ڕێژا دیاركری، پشتی دەرئینانا ڕێژا رازیبوونێ دیار بوو كو هەمی بەندا ئەڤ ڕێژەیە و پتر وەرگرتیە ، و تێبینیێن ئەوان یێن زمانی و دارێژتنێ ژی بەرچاڤ وەرگرتن. 

1. راستی و دوروستییا تاقیكرنێ:

- راستى و دروستييا بةرضاظ:

       ڤەكۆلەران ئەڤ جۆرە راستی و دروستییە دابینكر دەمێ بەندێن تاقیكرنێ نیشا چەند بسپۆر و شارەزایان داین دبوارێ زمان و ئەدەبێ كوردی و رێكێن وانەگوتنا زمان و ئەدەبێ كوردی دا، بۆ وەرگرتنا بۆچوونێن ئەوان پشتبەستن ب رێژا (80%) و پتر ل رازیبوون ئەوان بۆ بكێرهاتنا هەر بەندەكی ژ بەندێن تاقیكرنێ، ب ئەڤێ چەندنێ راستی و دورستییا بەرچاڤ یا تاقیكرنێ هاتە ئەنجام دان.

- راستی و دروستییا ناڤەرۆكێ:

     ڤەكۆلەران ژ ئەڤی جۆری راستی و دورستیێ پشتراسبوون برێكا ئەوان كردارێن پێ رابووین ژ هەلێنجانا ئارمانجێن رەفتاری یێن ناڤەرۆكێ و بەرهەڤكرنا بەندێن تاقیكرنێ لدویڤ نەخشێ تاقیكرنێ و نیشاندانا لیژنەیەكا تایبەتمەند و پسپۆر ژ بۆ وەرگرتنا تێبینیێن ئەوان، و دانانا رێژا رازیبوونا ئەوان ب (80%) و پتر بۆ بكێرهاتنا بەندان، و دەرئێنانا ئاستێ زەحمەتییا بەندێن تاقیكرنێ و هێزا ژیكجوداییا ئەوان و كاراییا بژاردەیێن خەلەت.

2. شرۆڤاكرنا ئامارەیی بۆ بەندێن تاقیكرنێ:

        ب مەرەما زانینیا ئاستێ زەحمەتییا بەندێن تاقیكرنێ و هێزا ئەوێ یا ژێكجوداكرنێ و كاراییا بژاردەیێن هەلە و روونییا تاقیكرنێ و رێنمایێن ئەوێ و دەمێ پێدڤی بۆ بەرسڤدانێ، ڤەكۆلەران تاقیكرن ل سەر سەمپلەكێ، كو (100) قوتابی بوون ب شێوەیەكێ هەرەمەكی هەلبژارتن ل ئامادەیا (بێگوڤا یا تێكەل)، یێن كو هەمان بابەتێ تاقیكرنێ خواندی پراكتیككر، پشتی راستڤەكرنا بەرسڤان و رێزكرنا نمرەیان ژ بلندترین بۆ نزمترین نمرە و وەرگرتنا رێژا (27%) ژ بلندترین نمرەیان و رێژا (27%) ژ نزمترین نمرەیان، كو ب ئەڤێ چەندێ ژمارا نمرەیان/بەرسڤان دبنە (54) نمرە. پاشی ڤەكۆلەران بۆ دەرهێنانا خەسلەتێن لخوارێ، سەرەدەری دگەل كرن:

- ئاستێ زەحمەتییا بەندان:

       مەبەست ب زەحەتییا بەندان ئەو رێژا قوتابیایە یێ بەرسڤا دروست ل سەر بەندی دای، یان دابەشكرنا ژمارا قوتابیێن بەرسڤا دروست ل سەر بەندی دای دابەشی ژمارا هەمی قوتابیێن تاقیكرن ئەنجامدای (النبهان، 2004: ص 189). ڤەكۆلەران ئاستێ زەحمەتییا هەر بەندەكی ژ بەندێن تاقیكرنا بابەتی دەرئینا و د ئەنجامان دەركەفت كو ئاستێ زەحمەتییا (بەندێن پرسیارێن ئێكێ كو هەلبژارتن ژ گەلەكا و یا دووێ راست و شاش)،بوون نرخ دكەڤیتە دناڤبەرا (0,34- 0,57) و(پرسیارا سێ یێ كو بەندێن  گوتاری ب بەرسڤێن سنووردارێن دەستنیشانكری ) بوون، نرخ دكەڤیتە د ناڤبەرا (0,33-0,62) ، ژبەر كو ئاستێ ب زەحمەتییا بەندێ تاقیكرنێ ب ئاستەكێ پەسەندكری دهێتە هژمارتن ئەگەر دناڤبەرا (.0,20-0,80) دابوو (الزوبعی والغنام،1981: 77)، ژبەر ئەڤێ چەندێ هەمی بەندێن تاقیكرنێ دهێتە هژمارتن باش و ئاستێ زەحمەتییا بەندان پەسەندە.

- هێزا ژێكجوداییا بەندان:

      مەبەست ب هێزا ژێكجوداییا بەندان، شیانا بەندی یە ل سەر جوداكرنێ دناڤبەرا گڕۆپێن جودا جودا دا (الصمادعی و الدرابیع، 2004: 156). و پشتی كو ڤەكۆلەران هێزا ژێكجوداییا هەر بەندەكی ژ بەندێن تاقیكرنێ دەرئینای، دیاربوو كو هێزا ژێكجودایێ بۆ بەندێن بابەتی دناڤبەرا (0,35- 0,51)دا بوو، و یێ بەندێن بەرسڤ سننووردار دناڤبەرا (0,38- 0,50) دا بوو. و چونكە ئەگەر هێزا ژێكجوداییا بەندێن تاقیكرنێ ژ (0,30) و پێهەلبوون، ب پەسەند دهێتە دانان ( النبهان، 2004: 176). و ژبەر كو هێزا ژێكجوداییا هەمی بەندان ل ئەوێ رێژێ پێهەلە، لەورا ب پەسەنكرن دهێتە هژمارتن.

- بكاریا بژاردەیێن شاش:

-       مەرەم ب هەبوونا پژاردەیێن شاش یان بەرزە د تاقیكرنێن (هەلبژارتن ژ گەلەكا) ئەوە قوتابیێن بەرسڤێ نەزانن سەرنجا ئەوان بخۆ ڕابكێشیت ژ قوتابیێن هەردوو گڕۆپێن ژووری و ژێری، و ل دەمێ هژمارا ئەوان د گڕۆپێ ژێری د پتر بیت ژ هژمارا ئەوان د گڕۆپێ ژووری دا  وەكو بژاردەیەكێ كارا دهێتە هژمارتن ( العزاوی، 2007: 83).

-         ژبەر ئەڤێ چەندێ ڤەكۆلەر رابوون ب هژمارتنا بەرسڤێن قوتابیێن هەردوو گڕۆپێن ژووری و ژێری ئەوێن بژاردەیێن شاش هەلبژارتین ژهەر بەندەكی ژ بەندێن تاقیكرنێ، دیاربوو قوتابیێن گڕۆپێ ژێری ئەوێن بژاردەیێن شاش هەلبژارتین پتر بوون ژ هەڤكیڤێن خۆ یێن گڕۆپێن ژووری و رێژا جۆداهیێ ژ (5%) پتر بوو، ئەڤە ئەوێ چەندێ دیاردكەت هەر بژاردەیەك ژ بژاردەیێن شاش د هەمی بەندان دا یێ سەرنجڕاكێش بوو.

- روونییا تاقیكرنێ وماوێ وێ:

   بۆ ڤەكۆلەران خۆیا بوو كو هەمی بەندێن تاقێكرنێ د روونن (45) خۆلەك گونجایە بۆ بەرسڤدانێ ل سەر هەمی بەندێن تاقیكرنێ.

- جێگیرییا تاقیكرنا بدەستڤەئینانێ:

    ڤەكۆلەران پشتبەستن ل سەر هاوكێشا (كیودر - ریتشاردسون20-K-R) كر (الكبیسی،2007: 205-206) ، بۆ دەرئێخستنا جێگیرییا تاقیكرنێ ژبەركو هاوكێشەكا بكارهاتیە بۆ تاقێكرنێن بدەستڤەئینانێ ژ (چنە، ئێك) وەكو د بەندێن تاقیكرنا هەلبژارتنێن ژ گەلەكا هەروەسا بەندێن راست و شاش ( علام،2006: 99)، پشتی ڤەكۆلەران سەردەری دگەل بەرسڤێن (سەمپلا شرۆڤەكرنا بەندێن تاقیكرنێ) كری كو (54) بەرسڤ بوون ئەنجام دیاربوون كو ئاستێ جێگیریێ (0,80)بوو كو ئەوژی ب دەستڤەئینانەكا باشە بۆ جێگیرییا تاقیكرنێ . (Anastasi, & Urbina,1997:p90-91)

هەروەسا بۆ پشتراسبوونا جێگیرییا تاقیكرنێ (بەندێن گوتاری ب بەرسڤێن سنووردار)، ڤەكۆلەران هاوكێشا (ئەلفا كرۆنباخ Coefficient (a)) بكارئینایە، بۆ دەرئینانا رێك و پێكییا نافخۆییا تاقیكرنێ دهێتە بكارئینا و یا گونجایە بۆ تاقیكرنێن هێز تێدا هەی وەكی تاقیكرنێن گوتاری یێن سنۆردار و ڕاپرسی وتاقیكرنێن نمرێن وان بۆ نموونە دەستپێدكەن ژ(1-5)،(علام،2006: 100)، پشتی سەردەرییا ئامارەیی دگەل بەرسڤێن (سەمپلا شرۆڤەكرنا بەندێن تاقیكرنێ)، دەركەفت كو نرخێ جێگیرییێ (0,79) و ئەڤ نرخە بۆ جێگیرییا تاقیكرنێن دناڤ هۆلێن خواندنێ دا یاباشە (النور، 2007: 175).

        ل ژێر ئەڤان كرداران تاقیكرنێ شێوەیێ دویماهیكی وەرگرت و بەرهەڤ بوو بۆ پراكتیككرنێ كو ژ (35) بەندا پێكدهێت (1-20) یێن بابەتێ (هەلبژارتن ژ گەلەكان) و بەندێن (21-24) یێن (راست و شاش) و ژ (25-35) یێن گوتاری یێن ب بەرسڤێن سنووردار.

      و ڤەكۆلەران، بۆ راستڤەكرنا بەندێن تاقیكرنێ (كلیلكا بەرسڤێن دروست بەرهەڤكر).

هەشت: ئەنجامدانا ئەزموونێ:

       ڤەكۆلەران ل رۆژا ل شەمبیێ ل رێكەفتی (18/9/2021)، ل هەردوو قوتابخانەیان دەست بجهئینانا ئەزموونێ كرییە تا رۆژا سێ شەمبیێ رێكەفتی (4/1/2022)، بەردەوام بوویە و (2) وانە د حەفتیێ دا بۆ هەر گڕۆپەكی (كوڕ و كچان) هاتینە گۆتن و ڤەكۆلەرەكی بخۆ وانە بۆ گڕۆپان دگۆتن.

نەه: پراكتیككرن و راستڤكرنا تاقیكرنێ:

- تاقیكرنا بدەستڤەئینانێ:

     ڤەكۆلەران ل ڕۆژا سێشەمبێ رێكەفتی (4/1/2022)، تاقیكرنا بدەستڤەئینانێ ل سەر قوتابیێن گڕۆپێن ئەزموونگەری و كۆنترۆلكار یێن كوڕان و كچان، ل ئێك دەمدا، هەر ئێك ل قوتابخانەیا خۆدا و ب هاریكارییا مامۆستایێن بابەتی، پراكتیككر.

- راستڤەكرنا تاقیكرنێ:

ڤەكۆلەران بەرسڤێن قوتابیێن گڕۆپان لسەر تاقیكرنا بدەستڤەئینانێ ب پشتبەستن لسەر بەرسڤێن نموونەیی ئەوێن ژلایێ ئەوانڤە هاتینە بەرهەڤكرن بۆ ئەڤێ مەرەمێ ، راستڤەكرن ، ئێك نمرە دانا بۆ بەرسڤێن دروست و (چنە) بۆ بەرسڤا نە دروست یان هێلای یێن پسیارا ئێكێ كو  ژ جۆرێ هەلبژارتن ژ گەلەكان (20) بەند بخۆڤە دگرتن و هەروەسا پسیارا دوویێ ژجۆرێ راست و شاش كو (4) بەند بوون، و پسیارا سیێ كو (11) بەند بوون و هەر بەندەك دوو بەرسڤ بوون (أ و ب) ژ جۆرێ گوتاری ب بەرسڤێن سنۆردار، بۆ هەر بەندەكێ هەردووك دروست (2) نمرە و بۆ یێن ئێك بەرسڤ دروست (1) نمرە، ویێ شاش یان هێلایی (چنە)، و بلندترین نمرە (46) نمرە بوو ب ئەڤێ چەندێ ژی نمرێن تاقیكرنێ دێ دناڤبەرا (0-46).

       ڤەكۆلەران ب هەمان رێكاران، بەرسڤێن قوتابیێن گڕۆپان ل سەر ئەڤێ تاقیكرنێ، راستڤەكرن و نمرە دانان.

دەه: هۆیێن ئامارەیی:

    ڤەكۆلەران هۆیێن ئامارەیی یێن لخوارێ بۆ ئەنجامدانا هندەك رێكار و دەرئینانا ئەنجامێن ڤەكۆلینێ بكارئینان:

- تاقیكرنا تایی (t.test) بۆ دوو سەمپلێن سەربەخۆ یێن نەوەكهەڤ د هژمارێ دا: بۆ مەبەستا هەڤسەگیكرنێ دناڤبەرا قوتابیێن گڕۆپان دهندەك گۆراواندا، هەروەسا بۆ تاقیكرنا گریمانێن ڤەكۆلینێ هاتیە بكارئینان.

-  دووجاییا كایی (كا2): بۆ مەبەستا هەڤسەگیكرنێ دناڤبەرا قوتابیێن گڕۆپان، د گۆراوێ ئاستێ خواندنا دەیك و بابێن ئەواندا هاتیە بكارئینان.

- هاوكێشا (j.cooper): بۆ دەرئینانا رێژەیا رێكەفتنا شارەزایان لسەر هندەك پێدڤیێن ئاڵاڤێن ڤەكۆلینێ هاتیە بكار ئینان.

- هاوكێشا مەعاملێ زحمەتییا بەندان: بۆ دەرئینانا ئاستێ بزەحمەتییا بەندێن تاقیكرنا بدەستڤەئینانێ هاتیە بكارئینان.

- هاوكێشا هێزا ژێكجۆداهیكرنێ: بۆ دەرئینانا هێزا ژیكجوداهیكرنا بەندێن تاقیكرنا بدەستڤەئینانێ هاتیە بكارئینان.

-  هاوكێشا بكارییا بژاردەیێن شاش: بۆ دەرئینانا بكاریا بژاردەیێن شاش د تاقیكرنا بدەستڤەئینانێ بۆ بەندێن ژ جۆرێ هەلبژارتن ژ گەلەكان هاتیە بكار ئینان.

- هاوكێشا (كودر - ریتشاردسون20-K-R): بۆ دەرئینانا جێگیریا تاقیكرنا بدەستڤەئینانێ بۆ (بەندێن بابەتی) بكار هاتیە.

- هاوكێشا(ئەلفا . كرونباخ .(a) ,: (Coefficientc بۆ دەرئینانا جێگیرییا بەندێن تاقیكرنا بدەستڤەئینانێ بۆ بەندێن ب بەرسڤێن سنووردار بكار هاتیە.                                                                                                               

پشكا چارێ/ نمایشكرنا ئەنجامان و گەنگەشەكرن لسەر:

— نمایشكرنا ئەنجامان:

گریمانا ئێكێ :

     جوداهییا مانادارییا ئامارەیی د ئاستێ (0,05)دا نینە د ناڤبەرا ناڤەندێ نمرەیێن بدەستڤەئینانا  قوتابیێن گڕۆپێ ئەزموونگەری ئەوێن بابەتێ ئەدەبێ كوردی ل دویڤ ستراتیجییەتا  فێربوونا بەرۆڤاژی وەرگرتی و ناڤەندێ نمرەیێن قوتابیێن گڕۆپێ كۆنترولكار ئەوێن هەمان بابەت برێكا ئاسایی وەرگرتی.

     بۆ سەلماندنا ئەڤێ گریمانێ،  ڤەكۆلەران ناڤەندێ ژمێری و لادەرێ پیڤەری یێ نمرەیێن ب دەستڤەئینانا قوتابییێن هەردوو گڕۆپێن ڤەكۆلینێ د بابەتێ ئەدەبێ كوردیدا دەرئینایە، د ئەنجاماندا دیاربوو، كو جوداهی دناڤبەرا ناڤەندێ ژمێری یێ هەردوو گڕۆپاندا هەیە، بۆ زانینا مانادارییا ئامارەییا ئەڤێ جوداهیێ، ڤەكۆلەران تاقیكرنا تایی (t.test) بۆ دوو سەمپلێن سەربەخۆ یێن هژمارا ئەوان جودا بكارئینایە، ئەنجامان دیاركر نرخێ تایی یێ هژماركری كو (8.56)یە ژ نرخێ خشتەیی (1.98) مەزنترە د ئاستێ مانادارییا (0,05) ب پلا ئازادیێ (92). ئەڤە ئەوێ چەندێ دگەهینیت كو جوداهییا مانادارییا ئامارەیی د ناڤبەرا ناڤەندێ نمرەیێن قوتابیێن گڕۆپێن ئەزموونگەری وناڤەندێ نمرەیێن قوتابیێن گڕۆپێن كۆنترولكار هەیە، د بەرژەوەندییا قوتابیێن گڕۆپێن ئەزموونگەریدا، واتە ستراتیجییەتا فێربوونا بەرۆڤاژی كارتێكرن هەبوو د زێدەكرنا ب دەستڤەئینانا قوتابیێن گڕۆپێن ئەزموونگەری دبابەتێ ئەدەبێ كوریدا بەراورد ب رێكا ئاسایی، ب ئەڤی ئەنجامی گریمانا (چنەیی) دهێتە رەتكرن و گریمانا جهگر (بەدیل) دهێتە وەرگرتن، هەر وەكی دخشتەیێ ژمارە (5)دا، دیار:     

خشتەیێ ژمارە (5) ئەنجامێن تاقیكرنا تایی بۆ مانادارییا جوداهییێ دناڤبەرا ناڤەندێ نمرەیێن   دەستڤەئینانا قوتابییێن هەردوو گڕۆپێن ڤەكۆلینێ د تاقیكرنا بدەستڤەئینانا بابەتێ ئەدەبێ كوردیدا.

گرۆپ	ژمارا قوتابیان	ناڤەندێ ژمێری	لادەرێ پیڤەری	نرخێ تایی		دەلالەت دئاستێ (0,05)
				هژماركری	خشتەیی
ئەزموونگەری	50	36.68	4.067	8.56	1.98	مانادارە
كۆنترولكار	44	29.40	4.15

گریمانا دوویێ:

     جوداهییا مانادارییا ئامارەیی د ئاستێ (0,05) دا نینە د ناڤبەرا ناڤەندێ نمرەیێن قوتابیێن كوڕ یێن گڕۆپێ ئەزموونگەری ئەوێن بابەتێ  ئەدەبێ كوردی لدویڤ ستراتیجییەتا فێربوونا بەرۆڤاژی وەرگرتی وناڤەندێ نمرەیێن قوتابیێن كوڕ یێن گڕۆپێ كۆنترولكار ئەوێن هەمان برێكا ئاسایی وەرگرتی.

       بۆ سەلماندنا ئەڤێ گریمانێ، ڤەكۆلەران ناڤەندێ ژمێری و لادەرێ پیڤەری یێ نمرەیێن ب دەستڤەئینانا قوتابییێن كوڕ یێن هەردوو گڕۆپێن ڤەكۆلینێ دبابەتێ ئەدەبێ كوردیدا دەرئینایە، د ئەنجاماندا دیاربوو، كو جوداهی دناڤبەرا ناڤەندێ ژمێری یێ هەردوو گڕۆپاندا هەیە، بۆ زانینا مانادارییا ئامارەییا ئەڤێ جوداهیێ، ڤەكۆلەران تاقیكرنا تایی (t.test) بۆ دوو سەمپلێن سەربەخۆ یێن هژمارا ئەوان جودا بكارئینایە، ئەنجامان دیاركر نرخێ تایی یێ هژماركری كو (6.1)یە ژ نرخێ خشتەیی (2.016) مەزنترە د ئاستێ مانادارییا (0,05) ب پلا ئازادیێ (43). ئەڤە ئەوێ چەندێ دگەهینیت كو جوداهییا مانادارییا ئامارەیی د ناڤبەرا ناڤەندێ نمرەیێن قوتابیێن كوڕ یێن گڕۆپێ ئەزموونگەری وناڤەندێ نمرەیێن قوتابیێن كوڕ یێن گڕۆپێ كۆنترولكار هەیە، د بەرژەوەندییا قوتابیێن كوڕ یێن گڕۆپێ ئەزموونگەریدا، واتە ستراتیجییەتا فێربوونا بەرۆڤاژی كارتێكرن هەبوو د زێدەكرنا ب دەستڤەئینانا قوتابیێن كوڕ دبابەتێ ئەدەبێ كوریدا بەراورد ب رێكا ئاسایی، ب ئەڤی ئەنجامی گریمانا (چنەیی) دهێتە رەتكرن و گریمانا جهگر (بەدیل) دهێتە وەرگرتن، هەر وەكی دخشتەیێ ژمارە (6)دا، دیار:         

خشتەیێ ژمارە (6) ئەنجامێن تاقیكرنا تایی بۆ مانادارییا جوداهییێ دناڤبەرا ناڤەندێ نمرەیێن قوتابییێن كوڕ یێن هەردوو گڕۆپێن ڤەكۆلینێ د تاقیكرنا بدەستڤەئینانا بابەتێ ئەدەبێ كوردیدا.

گرۆپ	ژمارا قوتابیان	ناڤەندێ ژمێری	لادەرێ پیڤەری	نرخێ تایی		دەلالەت دئاستێ (0,05)
				هژماركری	خشتەیی
ئەزموونگەری	23	35.78	4.369	6.1	2.016	مانادارە
كۆنترولكار	22	28.00	4.082

گریمانا سێیێ:

      جوداهییا مانادارییا ئامارەیی د ئاستێ (0,05) دا نینە د ناڤبەرا ناڤەندێ نمرەیێن قوتابیێن كچ یێن گڕۆپێ ئەزموونگەری ئەوێن بابەتێ ئەدەبێ كوردی لدویڤ ستراتیجییەتا فێربوونا بەرۆڤاژی وەرگرتی وناڤەندێ نمرەیێن قوتابیێن كچ یێن گڕۆپێ كۆنترولكار هەمان بابەت برێكا ئاسایی وەرگرتی.

      بۆ سەلماندنا ئەڤێ گریمانێ، ڤەكۆلەران ناڤەندێ ژمێری و لادەرێ پیڤەری یێ نمرەیێن ب دەستڤەئینانا قوتابییێن كچ یێن هەردوو گڕۆپێن ڤەكۆلینێ دەرئینایە، د ئەنجاماندا دیاربوو، كو جوداهی دناڤبەرا ناڤەندێ ژمێری یێ هەردوو گڕۆپاندا هەیە، بۆ زانینا مانادارییا ئامارەییا ئەڤێ جوداهیێ، ڤەكۆلەری تاقیكرنا تایی (t.test) بۆ دوو سەمپلێن سەربەخۆ یێن هژمارا ئەوان جودا بكارئینایە، ئەنجامان دیاركر نرخێ تایی یێ هژماركری كو (6.14)یە ژ نرخێ خشتەیی (2.011) مەزنترە د ئاستێ مانادارییا (0,05) ب پلا ئازادیێ (47). ئەڤە ئەوێ چەندێ دگەهینیت كو جوداهییا مانادارییا ئامارەیی د ناڤبەرا ناڤەندێ نمرەیێن قوتابیێن كچ یێن گڕۆپێ ئەزموونگەری وناڤەندێ نمرەیێن قوتابیێن كچ یێن گڕۆپێ كۆنترولكار هەیە، د بەرژەوەندییا قوتابیێن كچ یێن گڕۆپێ ئەزموونگەریدا، واتە ستراتیجییەتا فێربوونا بەرۆڤاژی كارتێكرن هەبوو د زێدەكرنا ب دەستڤەئینانا قوتابیێن كچ دبابەتێ ئەدەبێ كوریدا بەراورد ب رێكا ئاسایی، ب ئەڤی ئەنجامی گریمانا (چنەیی) دهێتە رەتكرن و گریمانا جهگر(بەدیل) دهێتە وەرگرتن، هەر وەكی دخشتەیێ ژمارە (7)دا، دیار:     

خشتەیێ ژمارە (7) ئەنجامێن تاقیكرنا تایی بۆ مانادارییا جوداهییێ دناڤبەرا ناڤەندێ نمرەیێن قوتابییێن كچ یێن هەردوو گڕۆپێن ڤەكۆلینێ د تاقیكرنا بدەستڤەئینانا بابەتێ ئەدەبێ كوردیدا.

گرۆپ	ژمارا قوتابیان	ناڤەندێ ژمێری	لادەرێ پیڤەری	نرخێ تایی		دەلالەت دئاستێ (0,05)
				هژماركری	خشتەیی
ئەزموونگەری	27	37.44	3.704	6.14	2.011	مانادارة
كۆنترولكار	22	30.82	3.813

گریمانا چارێ:

     جوداهییا مانادارییا ئامارەیی د ئاستێ (0,05) دا نینە د ناڤبەرا ناڤەندێ نمرەیێن قوتابیێن كوڕ یێن گڕۆپێ ئەزموونگەری ئەوێن بابەتێ  ئەدەبێ كوردی ل دویڤ ستراتیجییەتا فێربوونا بەرۆڤاژی وەرگرتی وناڤەندێ نمرەیێن قوتابیێن كچ یێن گڕۆپێ ئەزموونگەری ئەوێن هەمان بابەت ب هەمان ستراتیجییەت وەرگرتی.

       بۆ سەلماندنا ئەڤێ گریمانێ، ڤەكولەران ناڤەندێ ژمێری و لادەرێ پیڤەری یێ نمرەیێن ب دەستڤەئینانا قوتابییێن كوڕ و كچ یێن گڕۆپێن ئەزموونگەری  دەرئینایە، د ئەنجاماندا دیاربوو، كو جوداهی دناڤبەرا ناڤەندێ ژمێری یێ هەردوو رەگەزاندا هەیە، بۆ زانینا مانادارییا ئامارەییا ئەڤێ جوداهیێ، ڤەكۆلەری تاقیكرنا تایی (t.test) بۆ دوو سەمپلێن سەربەخۆ یێن هژمارا ئەوان جودا بكارئینایە، ئەنجامان دیاركر نرخێ تایی یێ هژماركری كو (1.42)یە ژ نرخێ خشتەیی (2.013) بچویكترە د ئاستێ مانادارییا (0,05) ب پلا ئازادیێ (48). ئەڤە ئەوێ چەندێ دگەهینیت كو جوداهییا مانادارییا ئامارەیی د ناڤبەرا ناڤەندێ نمرەیێن قوتابیێن كوڕ یێن گڕۆپێ ئەزموونگەری وناڤەندێ نمرەیێن قوتابیێن كچ یێن هەمان گرۆپیدا نینە، واتە گوتنا بابەتێ ئەدەبێ كوردی ب ستراتیجییەتا فێربوونا بەرۆڤاژی بۆ قوتابیێن كوڕ و قوتابیێن كچ، هەمان كارتێكرنە. ب ئەڤی ئەنجامیژی، گریمانا (چنەیی) دهێتە پەسەندكرن، هەر وەكی دخشتەیێ ژمارە (8)دا، دیار:

خشتەیێ ژمارە (8) ئەنجامێن تاقیكرنا تایی بۆ مانادارییا جوداهیێ دناڤبەرا ناڤەندێ نمرەیێن كوڕ و كچ یێن گرۆپێ ئەزموونگەری د تاقیكرنا بدەستڤەئینانا بابەتێ ئەدەبێ كوردیدا.

گرۆپ	رەگەز	ژمارا قوتابیان	ناڤەندێ ژمێری	لادەرێ پیڤەری	نرخێ تایی		دەلالەت دئاستێ (0,05)
					هژماركری	خشتەیی
ئەزموونگەری	كوڕ	23	35.78	4.36	1.42	2.013	مانادار نینە
	كچ	27	37.44	3.70

— گەنگەشەكرنا ئەنجامان:

1. خواندن و فێركرن لدویڤ پێنگاڤێن فێربوونا بەرۆڤاژی بووە ئەگەرێ هندێ ، كو ناڤەرۆكا بابەتێ ئەدەبێ كوردی بگەلەك شێوازا بهێًتە نمایشكرن كو خۆش و دلڤەكەر بوون، ژبەر كو ب شێوەیێ ڤیدیۆ و ێنەیان دهێتە شرۆڤەكرن، و ناڤەرۆكا هەر وانەیەكێ بۆ ماوەیەكێ درێژ دناڤ وێبسایتیدا د مینیت، و ب ساناهی قوتابی دشێن بدەست خۆڤە دبینن، كو دبیتە هۆكار بۆ زێدەكرنا بدەستڤەئینانێ لدەڤ قوتابییان.

2.سەردەریكرنا قوتابییان دگەل بابەتێ ئەدەبێ كوردیدا ب ستراتیجییەتا فێربوونا بەرۆڤاژی كو وانەیێن تۆماركری د ئێخیتە بەردەستێ ئەوان و دشێن د ئامێرێن  ئەلكترۆنی یێن خۆدا هەلبگرن، ب ئەڤێ رێكێ قوتابی فێردبن لدویڤ شیانێن خۆ ل جه و دەمێ گونجای، و شكاندنا دیوارێ دلەڕاوكیێ ژ بابەتێ ئەدەبێ كوردی، و ئاڤاكرنا بنیاتەكێ زانینی و تێگەهشتنێ یێ باش، فێربوونا بەرۆڤاژی هاریكارییا قوتابییان كرییە كو هزرا ئەوان ڕابكێشیتە بابەتی برێكا ئەوان ڤیدیۆیێن تۆماركری ئەوێن بەرێ خۆ دایێ، ژبەر كو پتریا قوتابییان حەزدكەن ل مال بەرێ خۆ بدەنە ئەوان پارچە ڤیدیۆیان ل جهێ ڕاڤەكرنا ئەرك و ڕاهێنانان، فێربوونا بەرۆڤاژی ئێك ژ چارەیێن گونجایە ژ بۆ بكارئینانا تەكنولۆجیا كارا هەروەسا هاریكارە بۆ پركرنا ڤالاتییا ژ ئەگەرێ نە ئامادەبوونا قوتابی د پولێ دا، كو دشیاندایە ئەو بابەتێ ژ قوتابی چووی جارەكا دی بەرێ خۆ بدەتێ برێكا ئەوان ڤیدیۆیێن هاتینە تۆماركرن، ئەڤ چەندە بوویە هاریكار كو ئاستی ئەوان یێ خواندنێ نەهێتە خار، هەلبەتە ئەڤ ئەگەر و رێكارە دبنە هۆكارێ پەیدابوونا حەز و ئارەزووا خواندن و فێربوونێ، كو د ئەنجامدا ئاستێ بدەستڤەئینانێ لدەڤ ئەوان بلند دكەت.

3. ستراتیجییەتا فێربوونا بەرۆڤاژی شێوەیێ ئاسایی یێ وانەگوتنێ د پۆلێ دا گهوری، و برێكا ئەڤێ ستراتیجییەتێ ناڤەرۆكا بابەتێ لسەر تۆرا ئیتەرنێتی دهاتە خار، و بەردەست د بوو بۆ هەمی قوتابییان، ب ئەڤێ چەندێ پۆلا خواندنێ ببوو دەرفەت بۆ خۆگونجاندنا ئەرێنی، و چالاكی و هەڤكاری دناڤبەرا قوتابی و مامۆستایی ژ لایەكی ڤە، و قوتابی و قوتابی ژلایەكێ دیتر ڤە پەیدا د بوو، كو ئاراستەیا قوتابییان یا ئەرێنی گەشە دكر بۆ فێربوونێ برێكا ستراتیجییەتا بەرۆڤاژی و ئەڤێ چەندێ كارڤەدان كرییە لسەر زێدەكرنا بدەستڤەئینانا قوتابییان.

پشكا پێنجێ/ دەرئەنجام و راسپاردە و پێشنیار:

دەرئەنجام

1.  گوتنا ئەدەبێ كوردی ب ستراتیجییەتا فێربوونا بەرۆڤاژی كارا و كاریگەر بوو د زێدەكرنا بدەستڤەئینانێ لدەڤ ئەوان قوتابیێن پۆلا دەهێ ئامادەیی، بەراورد ب قوتابیێن هەمان بابەت ب رێكا ئاسایی وەرگرتی.

2. بكار ئینانا ستراتیجییەتا فێربوونا بەرۆڤاژی د گوتنا بابەتێ ئەدەبێ كوردیدا، كاریگەر بوو زێدەكرنا بدەستڤەئینانێ لدەڤ قوتابیێن (كوڕ و كچ) یێن گڕۆپێ ئەزموونگەری ب هەمبەر قوتابیێن (كوڕ و كچ) یێن گڕۆپێ كۆنترۆلكار.

3. گوتنا ئەدەبێ كوردی ب ستراتیجییەتا فێربوونا بەرۆڤاژی، هەمان كاریگەری هەبوو د زێدەكرنا بدەستڤەئینانێ لدەڤ قوتابیێن (كوڕ و كچ) یێن گڕۆپێ ئەزموونگەری.

راسپاردە

1. مەشقپێكرنا رێڤەبەرییا شیان و ڕاهێنانێ ل پەروەردا گشتی یا پارێزگەها دهوكێ د ماوەیێ خۆلێن ئەنجامددەت، ب مامۆستایێن زمانێ كوردی یێن ئامادەیی لسەر بكارئینانا ستراتیجییەت و رێكێن كارا و نوی د گوتنا ئەدەبێدا، ژ ئەوان ژی فێربوونا بەرۆڤاژی.

2. دانانا ستراتیجییەتێن تەكنولۆجیا ئەلكترۆنی د وانەگوتنێدا بكار د ئینن د بەرنامێ خواندنا بابەتێ رێكێن وانەگوتنێ ل پشكێن زمانێ كوردی ل كۆلیژێن پەروەردێ و پەروەردا بنیات.

3. مفا وەرگرتنا مامۆستایێن زمانێ كوردی ژ شێوە و رێكارێن هاتینە وەرگرتن بۆ بەرهەڤكرنا تاقیكرنا بدەستڤەئینانێ ئەوا ل ئەڤێ ڤەكۆلینێ هاتییە بەرهەڤكرن، بۆ بابەتێ ئەدەبێ ل قوناغێن جودا دا.

پێشنیار

1. ئەنجامدانا ڤەكۆلینان لدور بكار ئینانا ستراتیجییەتا فێربوونا بەرۆڤاژی د لقێن دی یێن زمان و ئەدەبێ كوردی ل قوناغا زانكۆێدا.

2. ڤەكۆلینەك دەربارەی بكارئینانا ستراتیجییەتا فێربوونا  بەرۆڤاژی د گەشەپێدانا چێژا ئەدەبی و هەڤسۆزییا ئەدەبی لدەڤ قوتابیێن قوناغا ئامادەێیدا.

— ژێدەرب زمانێ كوردی:

- حكومەتا هەرێمی كوردستان. وەزارەتا پەروەردێ (2019)، زمان و ئەدەبی كوردی/ پۆلا دەهێ ئامادەیی، چاپا ئێكێ، چاپخانا المستقبل، لبنان.

- عەبوللا، لولاڤ ئەحمەد، (2014)، كاریگەرییا بكارهینانا ستراتیجییەتا (SQ3R) د دەستكەفتێ قوتابیێن كچی ێن پولا یازدێ ئامادەیی د بابەتێ ئەدەبێ كوردیدا و گەشەكرنا مەیلا ئەدەبی لدەڤ وان، (ناما ماستەرێ نە بەلاڤكری). زانكۆیا دهوك، فەكولتییا زانستێن پەروەردەیی، دهوك- هەرێما كوردستانێ- عێراق.

— ذيَدة ب زمانىَ عةرةبى:

- أبو حويج، مروان، وأخرون، (2002)، القياس والتقويم في التربية و علم النفس، الطبعة الاولى، دار العلمية للنشر والتوزيع، عمان- الاردن.

- بسيوني، عبدالحميد، (2007)، التعليم الالكتروني و التعليم الجوال، الطبعة الاولى، دار الكتب العلمية للنشر، بيروت- لبنان.

- بودي، زكي بن عبدالعزيز، و الخزاعلة، محمد سلمان، (2012)، استراتيجيات التدريس، دار الخوارزمي للنشر و التوزيع، الدمام- المملكة العربية السعودية.

- الحديثي، طارق شعبان رجب، و آخرون (2011)، طرائق تدريس الرياضيات، معاهد إعداد المعلمين، الطبعة الاولى، مطبعة محافظة ديالى المركزية، وزارة التربية، بغداد- العراق.

- زاير، سعد علي، واخرون، (2017)، الموسوعة التعليمية المعاصرة ، الجزء الاول، دار صفاء للنشر والتوزيع ، عمان- الاردن.

- الزبيدي، بيان محمد أحمد، و أبو جابر، ماجد، (2019)، أثر استخدام استراتيجية التعلم المعكوس (Flipped Learning)، على التحصيل الدراسي في مادة اللغة العربية و تنمية مهارات التعلم الذاتي لدى طلبة الصف العاشر الاساسي، الجمعية الاردنية للعلو التربوية، المجلة التربوي الاردنية، العدد الاول، المجلد الرابع، الاردن.

- الزوبعي، عبدالجليل إبراهيم، و الغنام، محمد أحمد، (1981)، مناهج البحث في التربية، الجزء الأول، مطبعة جامعة بغداد، بغداد، العراق.

- الزهراني، عبدالرحمن بن محمد، (2015)، فاعلية استراتيجية الصف المقلوب في تنمية مستوى التحصيل المعرفي لمقرر التعليم الالكتروني لدى طلاب كلية التربية بجامعة الملك عبدالعزيز، مجلة كلية التربية بجامعة الأزهر، العدد 1-30، القاهرة- مصر.

- الشرمان، عاطف أبو حميد، (2015)، التعلم المدمج والتعلم المعكوس، دار المسيرة للنشر والتوزيع والطباعة، عمان- الاردن.

- الشجيري، ياسر خلف، والزهيري، حيدر عبدالكريم، (2022)، اتجاهات حديثة في القياس والتقويم النفسي والتربوي، الطبعة الاولى، مكتبة المجتمع العربي للنشر والتوزيع، عمان- الاردن.

- الصمادعي، عبدالله، والدرابيع، ماهر،(2004)، القياس والتقويم النفسي والتربوي بين النظرية التطبيق، الطبعة الاولى، دار وائل للنشر والتوزيع، عمان- الاردن.

- عبدالعظيم، أحمد منصور،(2022)، فنون الادب و تنميتها، دار الكلمة للنشر و التوزيع، القاهرة- مصر.

- العزاوي، رحيم يونس، (2007)، القياس والتقويم في العملية التدريسية، الطبعة الاولى، دار دجلة للنشر والتوزيع، عمان- الاردن.

- عزيز، سيف سعد محمود، (2017)، أثر استراتيجية الصف المقلوب (المعكوس) في تحصيل طالبات الصف الثاني المتوسط في مادة الإملاء، مجلة الاستاذ، العدد 222، المجلد الثاني، كلية التربية ابن رشد للعلوم الانسانية، جامعة بغداد، العراق.

- عطية، محسن علي، (2008)، الاستراتيجيات الحديثة في التدريس الفعال، الطبعة الاولى، دار صفاء للنشر والتوزيع، عمان- الاردن.

- علام، صلاح الدين محمود، (2006)، الاختبارات والمقاييس التربوية و النفسية، الطبعة الاولى، دار الفكر للنشر والتوزيع، عمان الاردن.

- علي، عيد عبدالواحد، وآخرون، (2013)، اتجاهات حديثة في طرائق واستراتيجيات التدريس خطوة علي طريق تطوير إعداد المعلم، الطبعة الاولى، دار صفاء للنشر والتوزيع، عمان- الاردن.

- فان دالين، ديوبولد، (2007)، مناهج البحث في التربية وعلم النفس، ترجمة محمد نبيل نوفل وآخرون، مكتبة الأنجلو المصرية، القاهرة- مصر.

- الكبيسي، عبدالواحد حميد، (2007)، القياس والتقويم: تجديدات و مناقشات، الطبعة الاولى، دار جرير للنشر و التوزيع، عمان- الاردن.

- محسن، هدى عبدالواحد، (2021)، أثر استراتيجية تدوين الملاحظات في تحصيل طالبات الصف الرابع الأدبي في الأدب والنصوص، مجلة جامعة تكريت للعلوم الانسانية. (28)، (5)، (232-459).

- النبهان، موسى، (2004)، أساسيات القياس في العلوم السلوكية، الطبعة الاولى، دار الشروق للنشر والتوزيع، عمان- الاردن.

- نبي، مولود حمد، و حاجي، ستار جبار، (2022)، مناهج البحث في العلوم التربوية والنفسية، دار الوضاح للنشر و التوزيع، عمان- الاردن.

- النور، أحمد يعقوب، (2007)، القياس والتقويم في التربية و علم النفس، الجنادرية للنشر والتوزيع، عمان- الاردن.

— ذيَدة ب زمانىَ ئينطليزى:

- Anastasi, Anne & Susana Urbina, (1997), Psychological Testing, 7^th Ed, Newjersey: prentice hall, inc.

- Flippedinstitute website, (2017), How to flip your classroom, Retrieved on: 05/11/2022, From: http://flippedinstitute.org/how-to-flip

- Haghi,M, (2020), The Effective Intgration of Flipped Classroom in ELT Contexts: A Review of  Recent Literaure. Arab World English Journal (AWEJ) Proceedings of2nd MEC TESOL Conference 2020. 120-132 DOI: https//dx.doi.org/10.24093/awej/MEC2.9).

- Jacobs, Loretta,(2015),Exploring The Effect Flipping the Classroom, Veness of The htt://iiespace.iie.ac, za /bits Tream/ handle/ 11622/ 17//Gail %20 ASS%206 %20 Mark.

فاعلية أستراتيجية التعلم المعكوس في تحصيل طلبة الصف العاشر الاعدادي في مادة الادب الكوردي

الملخص:

       يهدف البحث الحالي الى معرفة فاعلية أستراتيجية التعلم المعكوس في تحصيل طلبة الصف العاشر الاعدادي في مادة الأدب الكوردي، اعتمد الباحثان التصميم التجريبي للمجموعات المتكافئة ذي الاختبارات البعدية، اشتمل مجتمع البحث من طلبة الصف العاشر في المدارس الاعدادية و الثانوية للدراسة الصباحية في مديرية تربية فضاء زاخو التابعة للمديرية العامة لتربية محافظة دهوك، وتكونت من(2702) طالب و(2909) طالبة، في (23) اعدادية و ثانوية للذكور، و (21) مدرسة للإناث للعام الدراسي (2021-2022)، اختار الباحثان قصديا اعداديتين هما (باتيفا للبنين) و (الشهيد ملا أمين للبنات)، واختارا الشعب بطريقة عشوائية، ففي (اعدادية باتيفا للبنين) تم اختيار شعبة (أ) للمجموعة التجريبية بلغ عدد أفرادها (23) طالباً و شعبة (ب) للمجموعة الضابطة و بلغ عدد أفرادها (22) طالباً، وبنفس الطريقة تم اختيار مجموعات في (اعدادية الشهيد ملا أمين للبنات) حيث تم اختيار شعبة (ج) و بلغ عدد افرادها (27) طالبة، و شعبة (أ) للمجموعة الضابطة وعددها (22) طالبة، تم تدريس مادة الادب الكوردي للمجموعتين التجريبيتين بأستراتيجية التعلم المعكوس، اما المجموعتين الضابطتين فقد تم تدريسهما بالطريقة الاعتيادية.

     اعد الباحثان اختباراً اشتمل (35) فقرة، توزعت على ثلاثة اسئلة، السؤال الاول (20) فقرة من نوع الاختيار من متعدد، والسؤال الثاني (4) فقرات من النوع (الصح و الخطأ)، والسؤال الثالث (11) فقرة من النوع المقالي ذات الاجابات المحددة، واستخرجا الخصائص السايكومترية للاختبار.

      و بعد الانتهاء من التجربة، التي استمرت فصلا دراسيا كاملاً، طبق الباحثان الاداة ، وأجريا التعامل الاحصائي مع البيانات باستخدام اختبار(t.test) لعينتين مستقلتين مختلفتين العدد، اظهرت النتائج فاعلية استراتيجية التعلم المعكوس في التحصيل لدى طلبة المجموعتين التجريبيتين مقارنة بالمجموعتين الضابطتين.

الكلمات الدلالية: استراتيجيات التدريس، استراتيجية التعلم المعكوس، التحصيل الدراسي، الادب الكوردي.

The effectiveness of the flipped learning strategy in the achievement of tenth-grade middle school students in Kurdish literature

ABSTRACT:

      The current research aims to identify the effectiveness of the flipped learning strategy in the achievement of  tenth-grade preparatory students in Kurdish literature. The researchers adopted the experimental design of equal groups with dimensional tests for the General Directorate of Education of Dohuk Governorate, and it consisted of (2702) male students and (2909) female students, in (23) preparatory and secondary schools for males, and (21) schools for females for the academic year (2021-2022) such as (Martyr Mulla Amin for Girls), and they chose the classes randomly. In (Bativa Preparatory School for Boys), Division (A) was chosen for the experimental group, the number of its members was (23) students, and Division (B) was for the control group, and the number of its members was (22) students. In the same way, groups were selected in (Martyr Mulla Amin Preparatory School for Girls), where (27) students were selected in Division (C), and (22) students in Division (A) for the control group. Kurdish literature was taught to the two experimental groups with a strategy of Reversed learning, while the two control groups were taught in the usual way.

     The two researchers prepared a test that included (35) items, which were divided into three questions, the first question (20) items of the multiple choice type, the second question (4) items of the type (true or false), and the third question (11) items of the type of essays with Specific answers, and extracted the psychometric characteristics of the test.

      After completing the experiment, which lasted a full semester, the researchers applied the tool and conducted statistical handling of the data using the (t.test) test for two independent samples of different numbers. The results showed the effectiveness of the flipped learning strategy in the achievement of the students of the two experimental groups compared to the two control groups.

KEYWORDS: Teaching strategies, Flipped learning strategy, Academic achievement, Kurdish literature.

---

* هاتیە وەرگرتن ژ ناما دكتورایێ كو نوكە د قوناغا تماكرنێدایە

^* ڤەکولەرێ بەرپرس.

This is an open access under a CC BY-NC-SA 4.0 license (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/)